علیرضا مبصر؛ گروه بینالملل:به گزارش بازار، در شرایطی که راهبرد تنوعبخشی به شرکای اقتصادی و گسترش تعامل با اقتصادهای نوظهور به یکی از اولویتهای سیاست خارجی اقتصادی ایران تبدیل شده، قاره آفریقا بار دیگر در کانون توجه قرار گرفته است. در این میان، اوگاندا بهعنوان یکی از اقتصادهای در حال رشد شرق آفریقا، ظرفیتهای قابلتوجهی برای توسعه همکاریهای دوجانبه با ایران دارد؛ ظرفیتهایی که در صورت طراحی صحیح سازوکارهای همکاری، میتواند به خلق منافع متقابل منجر شود.
نگاهی به اوگاندا و پتانسیلهای اقتصادی این کشور ناشناس
اوگاندا اقتصادی مبتنی بر ترکیبی از کشاورزی، منابع طبیعی و خدمات در حال توسعه دارد. ساختار جمعیتی جوان، دسترسی به بازارهای منطقهای شرق آفریقا و قرار گرفتن در کریدورهای تجاری قاره، این کشور را به بازیگری مهم در زنجیره ارزش منطقهای تبدیل کرده است.
در حوزه کشاورزی، اوگاندا از تولیدکنندگان مهم قهوه، چای، ذرت و محصولات گرمسیری محسوب میشود و از منظر امنیت غذایی و صنایع تبدیلی، ظرفیتهای بالایی برای سرمایهگذاری خارجی دارد. در کنار آن، بخش معدن و انرژی بهویژه پروژههای مرتبط با نفت خام، انرژی برقآبی و توسعه زیرساختهای انرژی در سالهای اخیر مورد توجه دولت اوگاندا قرار گرفته است. همچنین در نهایت صادرات طلا نیز توسط معادن محلی یکی از مهمترین بخش های صادراتی اوگاندا را تشکیل می دهد که با توجه به رشد افسارگسیخته طلای جهانی به بالای ۴۵۰۰ دلار در هر انس فرصت های بی بدیلی را رقم میزند.
اوگاندا برخلاف تصور بسیاری با توجه به پتانسیل های اقتصادی فراوان سرزمین فرصت ها محسوب می شود
از منظر کلان، ثبات نسبی سیاسی و تلاش برای بهبود محیط کسبوکار، زمینه را برای جذب سرمایهگذاری و انتقال فناوری فراهم کرده؛ موضوعی که برای اقتصادهایی با توان فنی و مهندسی مانند ایران، حائز اهمیت ویژه است.
مروری بر روابط ایران و اوگاندا
روابط ایران و اوگاندا تاکنون بیشتر در سطح سیاسی و دیپلماتیک تعریف شده و از منظر اقتصادی، هنوز با ظرفیت بالقوه دو کشور فاصله دارد. با این حال، اراده سیاسی برای توسعه مناسبات اقتصادی، بهویژه در سالهای اخیر، تقویت شده و گفتوگوهای دوجانبه بر محور تجارت، سرمایهگذاری و همکاریهای فنی متمرکز شده است.
در حال حاضر، سبد مبادلات میان دو کشور محدود و نامتوازن است و بیش از آنکه مبتنی بر شراکت اقتصادی بلندمدت باشد، به تجارت موردی شباهت دارد. این وضعیت نشان میدهد که روابط اقتصادی ایران و اوگاندا در مرحله «ظرفیتسازی» قرار دارد و نیازمند طراحی چارچوبهای نهادی، مالی و لجستیکی پایدار است.
ظرفیتهای معدنی اوگاندا و چشمانداز همکاری با ایران
بر اساس گفتوگو با سفیر اوگاندا در ایران، یکی از مهمترین حوزههای بالقوه همکاری اقتصادی میان دو کشور، بخش معادن و بهویژه زنجیره استخراج و تجارت طلاست. به گفته وی، اوگاندا در این حوزه با محدودیتهای سختگیرانه دولتی مواجه نیست و دولت این کشور نقش خود را عمدتاً در سطح سیاستگذاری و صدور مجوز تعریف کرده است، نه دخالت مستقیم در فعالیتهای تجاری و استخراجی.
بر این اساس، سرمایهگذاران خارجی از جمله فعالان اقتصادی ایرانی میتوانند پس از اخذ مجوزهای قانونی، مستقیماً از شرکتهای فعال در استخراج طلا خرید انجام داده و نسبت به صادرات آن اقدام کنند. این سازوکار، امکان شکلگیری همکاریهای تجاری مستقیم و کمواسطه را فراهم میکند و میتواند به توسعه مبادلات مبتنی بر کالاهای با ارزش افزوده بالا منجر شود.
در سطحی فراتر از تجارت، بستر حقوقی لازم برای حضور مستقیم سرمایهگذاران در فرآیند اکتشاف و استخراج نیز فراهم است. طبق توضیحات سفیر اوگاندا، مالکیت معادن الزاماً در اختیار دولت نیست و شرکتهای خصوصی یا حتی شرکتهایی با سرمایهگذاری دولتهای خارجی میتوانند با دریافت مجوز، در این بخش فعالیت کنند. نمونه بارز آن، حضور شرکتهای بزرگ خارجی از جمله شرکتهایی با مالکیت چینی در صنعت استخراج طلای اوگانداست که محصول نهایی را مستقیماً به بازارهای هدف خود صادر میکنند.
رقابت فزاینده ای بین امریکا و چین در قاره افریقا در حال شکل گیری است که این موضوع را سفیر به صراحت تایید کرد
با این حال، ارزیابی کلی از روابط اقتصادی دو کشور نشان میدهد که سطح همکاریها هنوز متناسب با ظرفیتهای بالقوه نیست. به گفته سفیر اوگاندا، بستر نهادی و اجرایی برای سرمایهگذاری گسترده ایران در این کشور در حال شکلگیری است، اما در وضعیت فعلی، روابط اقتصادی دو کشور در مرحله ابتدایی قرار دارد. در همین راستا، تقویت تعاملات دیپلماتیک و فعالتر شدن نقش نمایندگیهای سیاسی دو طرف میتواند به ایجاد چارچوبهای همکاری پایدار و تسهیل حضور بخش خصوصی منجر شود.
در مجموع، آنچه از این گفتوگو برمیآید، وجود یک شکاف معنادار میان ظرفیت بالقوه و سطح فعلی همکاریهای اقتصادی ایران و اوگاندا است؛ شکافی که در صورت تعریف پروژههای مشخص، شفاف و مبتنی بر منافع متقابل بهویژه در حوزه معادن میتواند به فرصت تبدیل شود.
در نهایت نیز در این نشست که در کلوپ وزارت خارجه انجام شده بود، نمایندگان بخش خصوصی و همچنین مشاور رئیسجمهور در امور همکاریهای اقتصادی سخنرانی کرده و همگی به گسترش همکاری های دوجانبه به ایران و کشور های افریقایی تاکید داشتند.
