بازار؛ گروه کشاورزی: در حالی که به گفته سازمان فائو تولید جهانی حبوبات در طول ۵۰ سال گذشته دو برابر شده و امروز به حدود ۱۰۰ میلیون تن رسیده است و پیش بینی می شود تا سال ۲۰۳۲ به ۱۲۵ میلیون تن برسد، اجلاس آگروفود ۲۰۲۵، بازیگران اصلی بازار جهانی حبوبات را در شهر مرسین گرد هم آورد و تأکید کرد که ترکیه نه تنها یک تولیدکننده قوی است، بلکه با ظرفیت فرآوری پیشرفته و زیرساخت های بندری استراتژیک خود، به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از چهارراه های اصلی تجارت جهانی است.
اجلاس AgroFoodSummit ۲۰۲۵ که از ۱۹ تا ۲۱ نوامبر توسط انجمن جهانی حبوبات و با حضور ۳۲ کشور در شهر مرسین ترکیه برگزار شد، پویایی قیمت های جهانی و جریان های تجاری، لجستیک و استراتژی های کریدور، چشم انداز بازارهای منطقه ای و تأثیر تغییر محیط ژئوپلیتیکی بر تجارت کشاورزی را بررسی کرد.
فائو در حالی پیش بینی می کند تولید جهانی حبوبات تا سال ۲۰۳۲ به ۱۲۵ میلیون تن برسد که در بازار جهانی حبوبات تقاضا به طور پیوسته در حال افزایش است، مناطق تولید متنوع تر می شوند و همچنین نشان داد که جریان های تجاری توسط سیاست و لجستیک در حال تغییر شکل هستند
داده های ارائه شده در این کنفرانس به روشن شدن تصویر کلی از بازار جهانی حبوبات کمک کرد؛ به نحوی که نشان داد: در بازار جهانی حبوبات تقاضا به طور پیوسته در حال افزایش است، مناطق تولید متنوع تر می شوند و همچنین نشان داد که جریان های تجاری توسط سیاست و لجستیک در حال تغییر شکل هستند.
این در حالی است که در قلب بازار جهانی حبوبات اصولا سه «بلوک» اصلی خودنمایی می کنند؛ به طوری که هند و آسیای جنوبی، آفریقای به عنوان قطب تقاضا و مصرف در حال رشد سریع و منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا محسوب می شوند. همچنین کانادا، استرالیا، روسیه، قزاقستان، اوکراین و تا حد کمتری ایالات متحده نیز به عنوان قطب تامین مطرح هست. این در حالی است که قطب فرآوری و صادرات مجدد نیز در انحصار کشور ترکیه است.
کارشناسان به رشد تقاضای بلند مدت به ویژه در عدس، نخود، باقلا، نخود فرنگی و سایر حبوبات اشاره کردند. در پشت این روند، چندین عامل ساختاری از جمله «رشد جمعیت، افزایش پروتئین های گیاهی و غذاهای آماده، علاقه روزافزون به رژیم های غذایی پایدار و کم کربن» نهفته است.
ژئوپلیتیک به عنوان یک محرک بازار
در این کنفرانس همچنین عنوان شد: آینده بازار حبوبات تنها با تولید و مصرف تعیین نخواهد شد به خصوص اینکه سیاست های تجاری و ژئوپلیتیک نیز در حال تغییر قوانین بازی هستند. به ویژه در مورد نخود فرنگی، چندین تحول در حال تغییر جریان های تجاری هستند از جمله آنها می توان به عوارض واردات ۳۰ درصدی هند و محدودیت های دوره ای بر واردات نخود فرنگی، تعرفه های بالای چین بر نخود فرنگی کانادایی، و محدودیت های اتحادیه اروپا بر برخی محصولات از روسیه و بلاروس» اشاره کرد. به این ترتیب است که به گفته سازمان فائو حتی تغییرات جزئی در سیاست های وارداتی هند و چین می تواند به سرعت تعادل جهانی را برهم بزند.
ترکیه؛ گذرگاه فرآوری و توزیع حبوبات
نکته قابل تامل اینکه یکی از قوی ترین محورهای داستانی در این کنفرانس، نقش متمایز ترکیه – و به ویژه مرسین – در زنجیره ارزش حبوبات بود. حسین ارسلان، رئیس AGT Foods & Arbel، ترکیه را به عنوان یک «راهرو غذایی» توصیف کرد؛ به نحوی که در طول دوره کووید-۱۹، ترکیه تعادل بین ذخایر داخلی و صادرات را به گونه ای مدیریت کرد که از وحشت در بازار محلی جلوگیری شود؛ از دهه ۱۹۸۰، رژیم پردازش داخلی و چارچوب انعطاف پذیر گمرکی، واردات محصولات از کشورهای ثالث، پردازش آنها در ترکیه و صادرات مجدد آنها را امکان‌پذیر کرده است.
به این واسطه ارسلان تأکید کرد که تصادفی نیست که ترکیه یکی از تأمین کنندگان اصلی برنامه های کمک غذایی بین المللی در سراسر جهان است. به ویژه اینکه حدود ۷۰ درصد از صادرات حبوبات ترکیه از شهر مرسین انجام می شود. این شهر محل پرورش نزدیک به ۴۰ کارخانه عدس و بیش از ۲۰۰ کارخانه فرآوری نخود، لوبیا، نخود فرنگی، عدس قرمز و سبز است. اگرچه ترکیه تقریباً هیچ نخود فرنگی تولید نمی کند، اما سالانه صدها هزار تن نخودفرنگی وارداتی در مرسین فرآوری و سپس به کشورهای ثالث صادر می شود!
آینده حبوبات
بحث‌ها در اجلاس AgroFoodSummit ۲۰۲۵ حول یک دیدگاه مشترک از آینده متمرکز شد: حبوبات دیگر فقط یک «گروه غذایی سنتی» نیستند. بلکه حبوبات غالبا به طور فزاینده ای به عنوان موارد زیر دیده می شوند:
*ستون فقرات انقلاب پروتئین گیاهی،
*یک جزء اصلی کشاورزی هوشمند اقلیمی و رژیم های غذایی کم کربن،
*منبع پروتئین مقرون به صرفه و در دسترس در کشورهای در حال توسعه، همچنین به عنوان یک ورودی کلیدی برای محصولات غذایی نوآورانه – از پروتئین بارها و جایگزین های گوشت گرفته تا وعده های غذایی وگان آماده در بازارهای توسعه یافته دیده می شود.
با توجه به رشد جمعیت جهانی، تغییرات اقلیمی، کمبود آب و هزینه های زیست محیطی تولید گوشت، بسیاری از سخنرانان در این کنفرانس موافق بودند که اهمیت استراتژیک حبوبات همچنان افزایش خواهد یافت. به این ترتیب است که مواردی همچون «سرمایه گذاری در گونه های پربازده و مقاوم در برابر تغییرات آب و هوایی، افزایش اتوماسیون، بهره وری انرژی و صادرات فناوری، و در حوزه تجارت نیز توسعه کریدورهای لجستیکی جدید، تنوع بخشی به منابع و ایجاد مشارکت های بلند مدت با محوریت امنیت غذایی» برای کشورهای جهانی به ویژه ترکیه بیش از گذشته برجسته می سازد.
گفتنی است کارشناسان معتقدند حبوبات به طور خاموش در حال ایجاد تحول در امنیت غذایی و تغذیه جهانی هستند، این در شرایطی است که با رشد جمعیت جهان و از سوی دیگر با افزایش تقاضای جهانی برای پروتئین گیاهی پایدار (حبوبات)، کارشناسان و تحلیلگران بر ضرورت سرمایه گذاری در بحث بهره وری، تحقیق و قابلیت اطمینان تجارت در بخش حبوبات تاکید دارند و معتقدند بدون انجام اقدامات موثر بخش حبوبات در معرض خطر از دست دادن پتانسیل خود برای تغذیه جهان رو به رشد قرار می گیرد.
طبق آمارها منطقه آسیا و اقیانوسیه بالاترین سطح مصرف حبوبات را حفظ کرده است و کشور هند هم بزرگترین تولیدکننده و هم بزرگترین مصرف کننده است.