بازار؛ گروه صنعت: چشم‌انداز شرکت های معدنی ایران در نیمه دوم سال ۱۴۰۴ با مجموعه‌ای از عوامل منفی و فشارهای داخلی و خارجی تیره‌تر از گذشته به نظر می‌رسد. کاهش تولید فولاد چین، رکود جهانی در بازار فلزات، و ناترازی گاز در داخل کشور، سه ضلع اصلی بحرانی هستند که عملکرد شرکت‌های معدنی را تحت تأثیر قرار داده‌اند. همین مساله باعث شده که پیش بینی ها به این سمت برود که میزان سودآوری شرکت های معدنی در سال مالی ۱۴۰۴ با افت قابل توجهی همراه شود. به همین دلیل نماد بسیاری از این شرکت ها در بورس چندان مورد توجه نیست.
سعید جهانی کارشناس اقتصادی در گفت گو با بازار با اشاره به اینکه در شرایطی که چین به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد جهان، تولید خود را به‌طور چشمگیر کاهش داده، صادرات مواد معدنی به این کشور افت خواهد داشت، گفت: در سال های گذشته معادن ایران که بخش قابل توجهی از محصولات بالادستی فولاد مانند سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله را به این کشور صادر می‌کردند، به همین دلیل افت تولید فولاد چین منجر شده این شرکت ها با چالش جدی مواجه شوند. طبق گزارش‌ها، چین در سال ۲۰۲۵ تولید فولاد خود را تا ۵۰ میلیون تن کاهش داده است این تصمیم، در کنار رکود ساخت‌وساز و افت تقاضای جهانی، عملاً بازار صادراتی معادن ایران را محدود کرده است.
سعید جهانی معتقد است که تحریم های سازمان ملل علیه اقتصاد ایران مانع از تنوع بخشی شرکت ها برای توسعه بازار صادراتی شده است. به هیمن دلیل در ادامه قطعا شاهد افت تولید برخی محصولات صادراتی خواهیم بود. این مساله بیشتر شرکت های صادراتی همچون گل گهر و گهر زمین و … را تهدید می کند
وی افزود: از طرف دیگر تحریم های سازمان ملل علیه اقتصاد ایران مانع از تنوع بخشی شرکت ها برای توسعه بازار صادراتی شده است. به هیمن دلیل در ادامه قطعا شاهد افت تولید برخی محصولات صادراتی خواهیم بود. این مساله بیشتر شرکت های صادراتی همچون گل گهر و گهر زمین و …را تهدید می کند و البته شرکت های دیگر مانند صبا نور، بافق و چادرملو نیز در بازار داخلی با چالش جدی برای عرضه محصولات خود مواجه خواهند شد.
واکنش شرکت های معدنی به مشکلات بازار جهانی
در واکنش به مشکلات بازار جهانی در سال های گذشته، برخی شرکت‌های معدنی مانند چادرملو تلاش کرده‌اند با ورود به زنجیره پایین‌دستی، از جمله تولید آهن اسفنجی و شمش فولاد، وابستگی خود به بازار خام‌فروشی را کاهش دهند. اما این راهبرد نیز در شرایط فعلی با مانع مواجه شده است. رکود جهانی در بازار فلزات، کاهش قیمت‌ها و افت تقاضا باعث شده که حتی محصولات فرآوری‌شده نیز با مشکل فروش و سودآوری مواجه شوند. شرکت‌هایی مانند گل‌گهر، گهرزمین، صبانور و بافق نیز که عمدتاً در حوزه استخراج و تولید مواد اولیه فعال‌اند، به‌دلیل افت صادرات و کاهش تقاضای داخلی، با کاهش درآمد و افت سودآوری روبه‌رو شده‌اند.
جهانی با اشاره به دیگر چالش های معدنکاران در سال ۱۴۰۴ تصریح کرد: از سوی دیگر، ناترازی گاز در فصل زمستان نیز به کاهش تولید فولاد در داخل کشور دامن می‌زند. صنایع فولادی در ایران وابستگی بالایی به گاز طبیعی دارند و هر ساله با شروع فصل سرد، با محدودیت‌های شدید در تأمین انرژی مواجه می‌شوند. این محدودیت‌ها، تقاضای داخلی برای مواد اولیه فولاد را کاهش داده و عملاً معادن را از دو سمت داخل و خارج تحت فشار قرار داده‌اند.
وی تاکید کرد: بسیاری از شرکت‌های معدنی، با امید به جهش نرخ ارز و فروش صادراتی با دلار بالای ۹۰ هزار تومان، برنامه‌ریزی کرده بودند تا بخشی از افت تقاضا را با افزایش درآمد ریالی جبران کنند. اما با افت بازارهای جهانی و کاهش تقاضای چین، این امید نیز رنگ باخته است. در نتیجه، نه‌تنها صادرات کاهش یافته، بلکه چشم‌انداز درآمدی این شرکت‌ها نیز تیره‌تر شده است.
کاهش تولید معدنی ها در شش ماهه ۱۴۰۴
بازتاب این وضعیت در بازار سرمایه نیز مشهود است. سهام شرکت‌های معدنی در بورس تهران با کاهش تقاضا مواجه شده‌اند. سرمایه‌گذاران، با درک چشم‌انداز منفی نیمه دوم سال، تمایلی به خرید سهام این شرکت‌ها ندارند. افت قیمت‌ها، کاهش سودآوری و نبود چشم‌انداز روشن، باعث شده که این نمادها در وضعیت رکودی قرار گیرند.
در مقایسه با نیمه نخست سال ۱۴۰۳، تولید مواد معدنی در ایران طی شش‌ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۴ با افت محسوسی همراه بوده است. شرکت‌هایی مانند گل‌گهر، چادرملو و صبانور در حوزه تولید سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله با کاهش ۱۰ تا ۱۵ درصدی مواجه شده‌اند. در بخش فرآوری نیز، تولید آهن اسفنجی و شمش فولاد در نیمه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۸ درصد کاهش یافته است
در مقایسه با نیمه نخست سال ۱۴۰۳، تولید مواد معدنی در ایران طی شش‌ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۴ با افت محسوسی همراه بوده است. شرکت‌هایی مانند گل‌گهر، چادرملو و صبانور در حوزه تولید سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله با کاهش ۱۰ تا ۱۵ درصدی مواجه شده‌اند. این افت عمدتاً ناشی از کاهش تقاضای صادراتی به چین و محدودیت‌های داخلی در تأمین انرژی بوده است. به‌ویژه در ماه‌های خرداد و تیر، نوسانات نرخ ارز و افت قیمت جهانی سنگ‌آهن بسیاری از تولیدکنندگان را به کاهش موقت تولید یا ذخیره‌سازی محصول سوق داد.
در بخش فرآوری نیز، تولید آهن اسفنجی و شمش فولاد در نیمه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۸ درصد کاهش یافته است. شرکت‌هایی مانند گهرزمین و بافق که در سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری‌هایی در زنجیره پایین‌دستی انجام داده بودند، به دلیل رکود بازار جهانی و افت تقاضای داخلی، نتوانستند ظرفیت‌های جدید خود را به‌طور کامل به بهره‌برداری برسانند.
از سوی دیگر، ناترازی گاز در زمستان ۱۴۰۳ و پیش‌بینی تکرار آن در زمستان پیش‌رو، موجب شده که بسیاری از واحدهای فولادی برنامه‌های تولید خود را تعدیل کنند. این کاهش ظرفیت در صنعت فولاد، مستقیماً بر تقاضای مواد اولیه معدنی اثر گذاشته و باعث شده معادن با افت سفارشات داخلی مواجه شوند.
برآیند داده‌های عملکرد نیمه نخست سال ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که تولید مواد معدنی در کشور نه‌تنها با توقف مواجه نشده، بلکه به‌تدریج وارد فاز رکودی شده است. با توجه به چشم‌انداز منفی بازار جهانی، محدودیت‌های صادراتی، ناترازی انرژی و کاهش تقاضای داخلی، انتظار می‌رود که نیمه دوم سال با افت بیشتر تولید، کاهش سودآوری و تداوم رکود در بازار سرمایه همراه باشد. این روند، زنگ هشدار جدی برای سیاست‌گذاران حوزه معدن و صنایع معدنی است.
بنابراین نیمه دوم سال ۱۴۰۴ برای معادن ایران، فصل عبور از خوش‌بینی‌های پیشین و ورود به دوره‌ای از واقع‌گرایی اقتصادی است. کاهش تولید فولاد چین، رکود بازار جهانی، ناترازی گاز، افت صادرات و کاهش تقاضای داخلی، همگی نشان می‌دهند که این بخش کلیدی از اقتصاد ایران نیازمند بازنگری جدی در سیاست‌های صادراتی، توسعه بازارهای جایگزین، و اصلاح ساختار انرژی است. در غیر این صورت، روند نزولی معادن ادامه خواهد یافت و آثار آن در اشتغال، درآمد ارزی و بازار سرمایه بیش از پیش نمایان خواهد شد.
