خبرگزاری مهر – گروه دین و اندیشه- فاطمه علی آبادی: پیاده‌روی اربعین، بزرگ‌ترین گردهمایی سالانه جهان، تنها یک مناسک عظیم مذهبی نیست؛ بلکه جلوه‌ای بی‌نظیر از بذل و بخشش است که در آن میلیون‌ها انسان از ده‌ها کشور، نذورات خود را در مسیر خدمت به زائران ادا می‌کنند. این رویداد، در کنار معنویت عمیق خود، بستری قدرتمند برای تحرک اقتصادی، بهبود زیرساخت‌ها، ایجاد فرصت‌های کارآفرینی، و گسترش تعاملات فرهنگی و تجاری میان ملت‌ها پدید می‌آورد. جریانی که در آن میلیاردها تومان کالا، خدمات و توان انسانی در گردش است، اما شاخص اصلی ارزش‌آفرینی نه اسکناس و قرارداد، بلکه لبخند، دعای خیر و سبقت در بخشش و محبت است؛ اثری که در سطوح محلی، ملی و منطقه‌ای به‌وضوح دیده می‌شود.
با فرا رسیدن اربعین، شهرهای مرزی و مسیرهای پیاده‌روی به کاروانی عظیم از میهمان‌نوازی و بذل محبت تبدیل می‌شوند؛ جایی که مفهوم «معامله» با پول جای خود را به «معامله با دل» داده و خادمان در بذل محبت و سبقت در خدمت رقابتی عاشقانه دارند.
این روزها در موکب‌های کوچک و بزرگ شهرهای مسیر، تنورها بی‌وقفه روشن است؛ برای پخت نانی که با لبخند، در دست خادمان و سفره زائران گذاشته شود. رانندگان تاکسی، مینی‌بوس و وانت‌بارهای صلواتی، با شوق جابه‌جایی زائران و بار موکب‌ها را بر عهده می‌گیرند. گویی مسابقه‌ای ناگفته در جریان است تا هر کس پیش از دیگری خدمت خود را به پیاده روی اربعین انجام داده باشد.
در مهران، شلمچه و تا خود کربلا، خانه‌ها رنگ و بوی دیگری گرفته‌اند. صاحبخانه‌ها بهترین اتاق‌ها را آراسته‌اند و مردان در کنار بانوان در حیاط‌ها به تهیه شربت و آب میوه مشغول هستند. این‌جا سقف و دیوار فقط مأوا نیستند، بلکه لبخندها و صحبت‌های صمیمی، خستگی راه را از تن زائر می‌شویند.
در طول مسیر، چفیه‌ها و سربندهای منقش به نام امام حسین (ع) از طریق خدام اربعین به دست رهروان داده می‌شوند. کفش‌ها وصله می‌خورند، موبایل‌ها شارژ می‌شوند، و بطری‌های آب و آب میوه خنک به لحظه‌ای که نیاز است، پیشکش می‌گردند.
در این سه‌هفته، میلیاردها تومان کالا و فعالیت در گردش است؛ اما واحد سنجش آن نه اسکناس، که لبخندها، دعاها، و گرمای دستی است که پیش از دیگری برای خدمت به زائران امام حسین (ع) دراز می‌شود. در این مسیر بی‌انتها، دستمزدی برای خدمت طلب نمی‌شود؛ همه کارها در موکب ها با نیت ادای نذر و بخشش انجام می‌شود و هر کس می‌کوشد در تقدیم مال و توان خویش به زائران، گوی سبقت را برباید. این‌جا بازار عشق است؛ جایی که سبقت، نه برای سود، که برای خدمت به زائران آل الله است.
پیاده‌روی اربعین فقط یک فرصت معنوی و گذرا نیست؛ بلکه موجی از اشتغال فصلی به‌راه می‌اندازد که در بسیاری موارد به کار پایدار تبدیل می‌شود. این رویداد بزرگ، از ماه‌ها قبل موتور صنایع و کسب‌وکارهای گوناگون را روشن می‌کند و تا هفته‌ها بعد از آن، اثرات اقتصادی‌اش ادامه دارد.
کارخانه‌هایی که زودتر از موعد بیدار می‌شوند
در ماه‌های منتهی به اربعین، در شهرهایی مثل قم، مشهد، اصفهان و حتی شهرهای مرزی، کارگاه‌های دوخت پرچم، چاپ پارچه، تولید لباس سیاه و چفیه رونق تازه‌ای می‌گیرند. صدای همزمان چرخ‌خیاطی‌ها در این روزها تنها یک صدای معمولی تولید نیست؛ بلکه نوایی است که خبر از آمادگی برای استقبال از میلیون‌ها زائر می‌دهد. صاحبان این کارگاه‌ها برای پاسخ به حجم سفارش‌ها، نیروهای تازه‌ای اغلب از میان جوانان و حتی زنان خانه‌دار به کار می‌گیرند. بسیاری از این نیروها که ابتدا به‌صورت موقت جذب می‌شوند، در صورت توانایی و نیاز بازار، جای خود را در تیم ثابت پیدا می‌کنند.
صاحبان واحدهای تولید ظروف یک‌بارمصرف و بسته‌بندی مواد غذایی می‌دانند که اربعین زمان اوج مصرف این محصولات است. سفارش‌ها به‌شکل جهشی بالا می‌رود، و این یعنی ایجاد شیفت‌های اضافه‌کاری و آموزش سریع نیروهای تازه‌وارد. حتی شرکت‌های بزرگ بسته‌بندی مواد غذایی، مثل خرما، بیسکویت و انواع نوشیدنی، به سراغ قراردادهای کوتاه‌مدت با کارگران متخصص و نیمه‌ماهر می‌روند تا ظرفیت تحویل به‌موقع را حفظ کنند.
گرچه بسیاری از این موقعیت‌ها برای دوره‌ای چندماهه ایجاد می‌شوند، اما تجربه کار با حجم بالای تولید و سوق پیدا کردن محصولات به بازارهای بین‌المللی، مسیر پایداری برای برخی کارگران و تولیدکنندگان باز می‌کند. بسیاری از کارگاه‌هایی که برای اربعین نیرو گرفته‌اند، بعدها با اتصال به بازار عراق و سایر کشورهای منطقه، تولیدشان را ادامه داده‌اند و همان نیروها را به‌صورت دائمی حفظ کرده‌اند.
به این ترتیب، اربعین فقط یک رخداد مذهبی نیست که با پایان آن همه چیز به حالت عادی برگردد؛ بلکه سکوی پرتابی است که توانسته است برخی کسب‌وکارها را از یک کارگاه محلی کوچک، به یک برند منطقه‌ای فعال در تمام طول سال تبدیل کند.
سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها؛ جاده‌هایی که از دل اربعین به آینده می‌رسند
پیاده‌روی اربعین، بزرگ‌ترین گردهمایی حضوری جهان، تنها مسیری برای عبور میلیون‌ها زائر نیست؛ بلکه نیرویی محرک برای توسعه شبکه‌های حمل‌ونقل در دو سوی مرز ایران و عراق است. این رویداد، دولت‌ها را واداشته تا سال‌ها پیش از آغاز حرکت زائران، کلنگ پروژه‌های سنگین زیرساختی را به زمین بزنند؛ پروژه‌هایی که هرچند برای پاسخ‌گویی به نیاز اربعین آغاز می‌شوند، اما به سرمایه‌ای پایدار برای تجارت، گردشگری و ترانزیت کالا در تمام طول سال بدل می‌گردند.
جاده‌ها و آزادراه‌هایی که نفس تازه کرده‌اند
در ایران، آزادراه ایلام مهران حالا همچون شریان اصلی این مسیر مذهبی و اقتصادی عمل می‌کند. این مسیر که با بهسازی و تعریض، ظرفیت عبور روزانه بیش از ده‌ها هزار خودرو را پیدا کرده، دیگر تنها در ایام اربعین پر رفت‌وآمد نیست؛ کامیون‌های ترانزیتی و مسافران گردشگری نیز در طول سال از آن بهره می‌برند. آسفالت تازه، علائم راهنمایی مدرن، و ایستگاه‌های خدماتی جدید، چهره مسیر را دگرگون کرده‌اند.
در عراق، جاده استراتژیک نجف کربلا با نگاهی دقیق به نیاز زائران اربعین بازطراحی شده است. باندهای جاده تعریض شده، مسیرهای اختصاصی پیاده‌روی با سایه‌بان، آبخوری و روشنایی شبانه ایجاد گردیده و محل‌های استراحت منظمی در طول مسیر به وجود آمده است. این بهبودها، سفر چندمیلیونی اربعین را آسان‌تر و ایمن‌تر ساخته و در عین حال، در تمام طول سال برای زائران سایر مناسبت‌ها، کاروان‌های تجاری و حتی حمل‌ونقل داخلی عراق ارزش‌آفرین است.
این جاده‌ها و خطوط حمل‌ونقل که به بهانه اربعین ساخته یا نوسازی شده‌اند، دیگر صرفاً به یک فصل خاص تعلق ندارند؛ آن‌ها شاهراه‌هایی هستند که از قلب یک رویداد معنوی، مسیرهای تازه‌ای برای توسعه اقتصادی، جابه‌جایی امن مردم، و رونق پایدار ترانزیت در منطقه گشوده‌اند.
پایانه‌ها، پل‌ها و مسیرهایی که نفس مرز را تازه کردند
در سال‌های اخیر، چهره پایانه‌های مرزی ایران و عراق دگرگون شده است. پایانه‌های مهران، شلمچه و چذابه در ایران و زُرباطیه و صفوان در عراق، دیگر شبیه ساختمان‌های محدود و ساده سال‌های گذشته نیستند. سالن‌های انتظار وسیع‌تر، سایه‌بان‌های تازه، و ده‌ها گیت کنترل گذرنامه که با نظم و سرعت کار می‌کنند، حالا بخشی از این مرزهاست.
روی زمین، پل‌ها و مسیرهای کمربندی تازه مثل رگ‌های جانبی عمل می‌کنند، حجم خودروها را به‌طور هوشمند از گره‌های ترافیکی دور کرده و جریان جاده را روان نگه می‌دارند. بسیاری از این پروژه‌ها در قالب بسته‌های چندصد میلیارد تومانی تعریف شده‌اند و ارزش‌شان فراتر از یک مناسبت یا یک فصل است.
اربعین فقط شتاب‌دهنده جاده‌ها نیست؛ محرکی است برای ساخت و توسعه زیرساخت‌هایی که در تمام سال می‌توانند میزبان باشند. هتل‌های نجف و کربلا از حدود ده سال پیش بیش از دو برابر شده‌اند، و بخش بزرگی از این رشد، هتل‌های سه تا پنج‌ستاره است که هم زائران اربعین و هم گردشگران و کاروان‌های مذهبی سایر مناسبت‌ها را پذیرایی می‌کنند.
در ایران نیز، شهر مهران در پنج سال گذشته شاهد رشد مسافرخانه‌ها و مهمان‌پذیرها بوده است. مسیرهای پیاده‌روی هم از ایستگاه‌های جدید «استراحتگاه موکب» برخوردار شده‌اند؛ سازه‌های بزرگی که قادرند هزاران زائر را یکجا اسکان دهند و در فصول دیگر به‌عنوان محل اقامت تورهای داخلی یا اردوهای فرهنگی مورد استفاده قرار گیرند.
مراکز درمانی هم چهره‌ای تازه پیدا کرده‌اند. وزارت بهداشت عراق، درمانگاه‌های دائمی و سیار را در نجف، کربلا و مسیرهای پیاده‌روی ایجاد کرده که بعد از اربعین هم به مردم محلی خدمت می‌کنند. در ایران، بیمارستان مهران و درمانگاه‌های مرزی با بودجه اربعین ارتقا یافته‌اند و حالا ظرفیت بالاتری برای پاسخ‌گویی به حوادث و نیازهای درمانی دارند. بازارها و مراکز خرید ایجادشده در مسیر نجف کربلا نیز، شور تازه‌ای به تجارت سوغاتی و صنایع‌دستی داده‌اند و درآمد محلی را تقویت می‌کنند.
حجم مالی و تراکنش‌های اربعین، سیستم‌های بانکی و فناوری مالی را به میدان امتحانی بی‌سابقه می‌کشاند. بانک‌ها با ایجاد باجه‌های ثابت و موقت در مرزها و شهرهای زیارتی، پاسخ‌گوی این جریان هستند.
برخلاف بسیاری از رویدادهای جهانی که هزینه‌های‌شان با پایان مراسم به تاریخ می‌پیوندد، سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی اربعین ماهیتی پایدار دارند. این دستاوردها نه‌تنها به زائران خدمت می‌کنند، بلکه سال‌ها پس از برگزاری مراسم، پایه‌ای برای رشد تجارت مرزی، حمل‌ونقل بین‌المللی، توسعه توریسم و حتی تقویت امنیت ملی خواهند بود. اربعین، جاده‌ها، پایانه‌ها، بیمارستان‌ها و بازارهایی می‌سازد که برای همیشه به زندگی مردم این خطه گره می‌خورند.
اثر فراملی و دیپلماسی اقتصادی؛ اربعین، بازاری بی‌مرز
پیاده‌روی اربعین، تنها یک سفر نیست؛ موجی انسانی است که از بیش از ۷۰ کشور جهان راهی عراق و ایران می‌شود. در این مسیر، مرزهای جغرافیایی و سیاسی رنگ می‌بازند و جریان تازه‌ای از سرمایه، کالا و خدمت به حرکت درمی‌آید.
تکرار سالانه اربعین، آن را به بزرگ‌ترین و باثبات‌ترین بازار گردشگری مذهبی جهان تبدیل کرده است؛ بازاری که هر سال، سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی برای تصاحب بخشی از آن رقابت می‌کنند.
این مراسم، برخلاف بسیاری از رویدادهای مذهبی یا فرهنگی موقت، تنها مصرف‌کننده منابع نیست؛ بلکه ایجادکننده جریان پایدار سرمایه و همکاری‌های بین‌المللی است. اربعین، نه‌فقط عبادتی در مسیر عشق، که نمایشگاهی زنده از فرصت‌های اقتصادی بی‌مرز است جایی که یک زائر، یک سرمایه‌گذار، یک کارآفرین و یک میزبان، همه در یک مسیر حرکت می‌کنند، حتی اگر هدف‌هایشان متفاوت باشد.
پیاده روی اربعین یک ابر تقاضا در مدت زمانی کوتاه ایجاد می‌کند که زنجیره تولید و توزیع را در چندین صنعت به حرکت در می‌آورد این رونق، تنها یک موج کوتاه اقتصادی نیست، بلکه موجب سرمایه‌گذاری جدید و ارتقای ظرفیت تولید می‌شود.
بنابراین پیاده‌روی اربعین یک رویداد تک‌بعدی مذهبی نیست، بلکه یک ابرپلتفرم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که ظرفیت آن در مدیریت هوشمندانه، می‌تواند به موتور محرک توسعه منطقه‌ای تبدیل شود. اربعین نشان می‌دهد که ایمان و اقتصاد نه تنها تضادی با هم ندارند، بلکه می‌توانند هم‌افزایی ایجاد کرده و الگوی نوینی از اقتصاد معنوی را به جهان عرضه کنند.
