به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از ستاد ترویج و ارتباطات بنیاد مصطفی (ص)، پروفسور عمر یاغی ۱۰ سال پیش یعنی در سال ۲۰۱۵ و همزمان با برگزاری اولین دوره جایزه مصطفی (ص) برای آثار برجسته‌اش در توسعه چارچوب‌های فلزی-آلی (MOFs)، دسته جدیدی از مواد با پتانسیل گسترده برای کاربردهای انرژی، محیط زیست و سلامت، برگزیده این جایزه شد. اکنون و یک دهه بعد جهان دوباره از او و این بار به عنوان برگزیده جایزه نوبل شیمی تجلیل کرد.
پروفسور یاغی در یک گفت‌وگوی اختصاصی با بنیاد علم و فناوری مصطفی (ص)، که بعد از اعلام برندگان جایزه نوبل شیمی انجام شده، نظرهای خود را در مورد پژوهش، سفر به دنیای اکتشاف‌های علمی، فلسفه علم همراه با توصیه‌هایی برای نسل بعدی دانشمندان بیان می‌کند.
تجربه و آزمایش؛ آغازگر اکتشاف
پروفسور یاغی در شروع این گفت‌وگو اظهار داشت: وقتی با اسلحه تلاش زیاد، مشاهده مشتاقانه و کسب دانش واقعی، به طبیعت اجازه می‌دهید رازهای خود را برای شما برملا کند، پی خواهید برد آنچه شکست می‌نامیم، در واقع گام‌هایی به سوی موفقیت است. بیشتر مردم می‌گویند این کار موفقیت‌آمیز نخواهد بود، اما شما (به عنوان دانشمندان جوان) باید با خود بگویید این کار در نهایت به موفقیت منجر می‌شود.
وی ادامه داد: آزمایش و تجربه‌آموزی، راهی به سوی اکتشاف است و اکتشاف می‌تواند جهان را تغییر دهد.
این برگزیده جایزه مصطفی (ص) با تاکید بر عامل پشتکار به عنوان کلید اصلی موفقیت گفت: اگر بین انجام دادن یا ندادن آزمایش و تجربه کردن یا نکردن یک حق انتخاب دارید، حتماً آزمایش و تجربه کنید.
مربیان و درس‌های اولیه‌ای که یاغی گرفت
یاغی در مورد شخصیت‌های مؤثر بر شکل‌گیری شخصیت علمی خود، از دو نفر صحبت می‌کند که عمیقاً شخصیت علمی او را شکل داده‌اند.
وی گفت: پدرم به من آموخت هر کاری را باید خوب و کامل انجام دهم و هیچ راه دیگری وجود ندارد. این موضوع، اخلاق کاری من را شکل داد. پروفسور والتر کلمپرر، استاد راهنمای رساله دکترای من هم به من آموخت چگونه یک دانشمند سختکوش باشم. هر دو به من یاد دادند از دیگران پیروی نکنم؛ مسیرهای جدیدی در تحقیق بیایم، متفاوت فکر و ناشناخته‌ها را دنبال کنم.
تعریف عصر جدیدی از مواد
وقتی از یاغی درباره آینده علم مواد سوال می‌شود، او نگاهی به گذشته تمدن بشری می‌اندازد و می‌گوید: هر کدام از عصرهای تاریخی بر اساس موادی نام‌گذاری شده که بشر در آن عصر بر آن تسلط یافته است. عصر حجر، عصر برنز، عصر آهن و عصر سیلیکون. بنابراین هر بار که توانستیم یک ماده را بهتر ودقیق‌تری کنترل کنیم، توانسته‌ایم بیشتر و بهتر به بشریت خدمت کنیم.
این برگزیده جایزه نوبل شیمی ادامه داد: با توسعه چارچوب‌های فلزی-آلی به سطح نهایی طراحی ماده رسیده‌ایم که شامل دقت در مقیاس اتمی و مولکولی است.
غلبه بر تردیدها و چالش اکتشاف
یاغی بیان می‌کند که سخت‌ترین بخش کار وی در دانش، یادگیری خود شیمی نبود، بلکه شک و تردید انسان‌ها بوده که در مراحل مختلف با آن مواجه می‌شده است.
وی گفت: شیمی لذت‌بخش بود. چالش واقعی افرادی بودند که می‌گفتند: این کار شدنی نیست. من یاد گرفتم حتی اگر ۹۵ درصد مردم از شما حمایت نکنند، همیشه ۵ درصد حمایت می‌کنند و این باور را برای ساختن برترین‌ها نیاز دارید.
آموزش؛ از کتاب‌های آشپزی تا جست‌وجوگری
استاد دانشگاه برکلی در این گفت‌وگو ضمن اشاره به موضوع آموزش، خواستار تغییر روند آموزش رسمی از آموزش‌های سختگیرانه به سمت آزادی و خلاقیت شد.
برگزیده جایزه مصطفی (ص) گفت: در دوران کودکی و نوجوانی، فرصت‌هایی برای کاوش و جست‌وجو داشتم. این آزادی به من اعتماد به نفس داد تا کارهای جدید را امتحان کنم.
وی گفت: سیستم‌های آموزشی ما باید دانش‌آموزان را تشویق کنند تا با هرج و مرج و نتایج غیرمنتظره کنار بیایند. بخش زیادی از آموزش‌های ما به سبک کتاب‌های آشپزی است. اما دانش‌آموزان باید جست‌وجوگری و حل مشکلات را یاد بگیرند و امورغیرمنتظره و نبود قطعیت، استقبال کنند.
توصیه او برای پژوهشگران جوان ساده؛ اما عمیق است و می‌گوید: اگر می‌توانید آزمایش کنید یا تجربه بیاندوزید، این کار را بکنید. فقط کاری را نکنید که از موفقیت آن مطمئن هستید، خطرپذیر باشید، با خطرپذیری کشف واقعی اتفاق می‌افتد، نه فقط در مورد طبیعت، بلکه در مورد خودتان.
کشف شیمی چارچوب‌های فلزی آلی
یاغی در پاسخ به این سوال که چه چیزی چارچوب‌های فلزی-آلی را تا این حد جذاب می‌کند؟ توضیح می‌دهد: آنها از مواد بسیار رایج -مواد معدنی و ترکیبات کربن‌دار- ساخته شده‌اند. این مواد بهم متصل می‌شوند تا مواد کاملاً جدیدی با فضای داخلی عظیم ایجاد کنند.
وی تاکید کرد: این مواد در اندازه‌ای تنها در یک گرم و کوچک‌تر از یک حبه قند، فضای سطحی کافی را برای پوشاندن کل یک زمین فوتبال دارند و به همین دلیل برای ذخیره گاز، کاتالیست‌ها و کاربردهای بسیار دیگر مفید و قدرتمند هستند.
این برگزیده جایزه نوبل شیمی گفت: کلید اصلی در طراحی این مواد دقت است؛ می‌توانیم چارچوب‌ها و تخلخل را در این مواد را به صورت سفارشی برای نیازهای خاص طراحی کنیم.
وقتی مواد فلزی-آلی با هوش مصنوعی ترکیب می‌شوند
یاغی معتقد است: ما در آغاز دوران توسعه چارچوب‌های فلزی – آلی هستیم و فقط به‌سختی توانسته‌ایم نوک این قله یخ را کشف کنیم. مواد بی‌شماری هنوز کشف نشده‌اند. تصور کنید موادی طراحی شود که خصوصیات دی‌ان‌ای/ DNA را داشته باشند، با توالی‌هایی از اطلاعات که هر کدام برای ویژگی‌های خاص کدگذاری شده‌اند.
وی در توضیح بیشتر گفت: سپس این مواد را با هوش مصنوعی؛ یعنی شیمی شبکه‌ای هدایت‌شده با هوش مصنوعی ترکیب کنیم و در این صورت احتمالات ساخت مواد بی‌پایان می‌شود.
تحقیقات پایه؛ موتور خاموش پیشرفت
یاغی در مورد تحقیق گفت: پژوهش فراتر از یک شغل و همچون یک پناهگاه برای دانشمندان است. تحقیق کردن مانند گریختن از دنیا و پناه گرفتن در زیر سایه پژوهش است؛ فرصتی برای گسترش دادن لبه‌های دانش.
وی ادامه داد: جامعه پیرامونی دانشمندان ممکن است همواره در لحظات و سال‌های اول، قدر ارزش تحقیقات بنیادی را نداند، اما وقتی مشکلات اساسی را حل می‌کنیم، به مزایای بی‌شماری دست می‌یابیم. محققان باید اجازه و فرصت کافی برای کاوش آزادانه ایده‌ها داشته باشند.
یاغی می‌خواهد چطور در خاطرها بماند؟
وی در پاسخ به این پرسش که چطور دوست دارد از او یاد شود، گفت: برای من، رضایت از این آگاهی ناشی می‌شود که نوع جدیدی از شیمی را معرفی کرده‌ام. نوعی که نه‌تنها علوم پایه را پیش می‌برد، بلکه بزرگترین چالش‌های امروز زندگی بشریت، مانند جذب آب و کربن را نیز حل می‌کند. دیدن اینکه این شیمی به نفع جامعه توسعه می‌یابد، عمیقاً رضایت‌بخش است.
جایزه مصطفی (ص) و پیامی برای جامعه علمی
وی در پایان این گفت‌وگو نظرهای خود را در مورد ارتباطش با جایزه مصطفی (ص) بیان کرد و گفت: این جایزه یکی از اولین جوایزی بود که دریافت کردم و به این شکل به جهان نشان دادم کاری قابل توجه را به سرانجام رسانده‌ام.
برگزیده جایزه نوبل افزود: به همین دلیل همه را تشویق می‌کنم تا دانشمندان شایسته با دستاوردها و آثار ارزشمند را برای دور بعدی جایزه مصطفی (ص) به عنوان نامزد معرفی کنند. من روند اقدامات و فعالیت‌های این جایزه را در یک دهه گذشته دنبال کرده‌ام و دیده‌ام چطور رشد کرده و بالیده است و به عنوان جایزه‌ای معتبر در آینده بیشتر هم مطرح خواهد شد.
وی افزود: تلاش‌های دانشمندان برای استمرار یادگیری با ارتباطات آموزشی، علمی و ترویج علم در سراسر جهان برای بهبود بشریت را ارج می‌نهد.