به گزارش خبرنگار مهر، شورای آموزش پزشکی و تخصصی در یکصد و سومین جلسه خود در ۱۴ مردادماه ۱۴۰۴ آیین نامه ارزشیابی و اعتباربخشی برنامه های دستیاری تخصصی، فوق تخصصی و تکمیلی تخصصی پزشکی بالینی را مصوب کرد. این آیین نامه از زمان ابلاغ لازم الاجرا است.
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در راستای حق حاکمیت خود بر آموزش، سیاستگذاری، تعیین خط مشی و برنامه ریزی در آموزش عالی حوزه سلامت و نیز با هدف ارتقای کیفیت آموزش پزشکی در جهت توسعه برنامه های اصلاحی اقدام به ایجاد سیستم های اعتباربخشی پایدار مبتنی بر مقررات موضوعه کرده است و در این راستا از دو بازوی اجرایی شورای آموزش پزشکی و تخصصی و شورای گسترش دانشگاه های علوم پزشکی استفاده و با ایجاد ساختارهای میان بخشی، فرآیند اعتباربخشی دوره های آموزش پزشکی تخصصی، فوق تخصصی و فلوشیپ را اجرا می کند.
اعتباربخشی فرآیند بررسی میزان انطباق دوره با استانداردهای مصوب به دنبال خودارزیابی و ارزیابی بیرونی است که منجر به اعلام رأی نهایی در خصوص وضعیت صلاحیت آموزشی (اعتباربخشی) آنها می شود.
استانداردهای آموزشی نیز معیارهایی هستند که نشان دهنده سطح مطلوب عملکرد بوده و مؤسسه/ برنامه توسط آنها مورد قضاوت قرار می گیرد. این استانداردها با در نظر گرفتن معیارهای علمی، اسناد بالادستی و شرایط قابل حصول در کشور، تدوین شده و از طریق نظرخواهی و اجماع صاحبنظران تکمیل شده و به تصویب مرجع مربوطه رسیده است.
استانداردهای آموزش پزشکی تخصصی در قالب نظام اعتباربخشی آموزش پزشکی تخصصی، استانداردهای زیر تدوین و به مرحله اجرا گذاشته می شوند:
استانداردهای دانشگاه های تربیت کننده دستیار: این استانداردها در برگیرنده استانداردهایی است که لازم است دانشگاه های علوم پزشکی برای تأمین محیط آموزش پزشکی تخصصی مناسب و نظارت بر حسن عملکرد برنامه های دستیاری رعایت کنند. این سند توسط کمیسیون اعتباربخشی تهیه و به تصویب شورای آموزش پزشکی و تخصصی می رسد.
استانداردهای مشترک برنامه های دستیاری: استانداردهای مشترک برنامه های دستیاری مجموعه استانداردهایی است که لازم است برنامه های دستیاری کلیه رشته های تخصصی آن را رعایت کنند. این سند توسط کمیسیون اعتباربخشی تهیه و به تصویب شورای آموزش پزشکی و تخصصی می رسد.
توانمندی های مشترک دانش آموختگان دوره های آموزشی پزشکی تخصصی: سند توانمندی های مشترک دانش آموختگان دوره های آموزشی پزشکی تخصصی دربرگیرنده مجموعه توانمندی هایی است که انتظار می رود دانش آموختگان کلیه برنامه های دستیاری در کشور جمهوری اسلامی ایران در زمان دانش آموختگی در حد تسلط قادر به انجام آنها باشند.
کمیته های ارزشیابی رشته های تخصصی می توانند در زمان تدوین استانداردهای اختصاصی رشته خود، بخش اختصاصی توانمندی های مربوط به آن رشته را در چارچوب توانمندی های مشترک و با رعایت روح کلی آن، مطابق ضوابط مندرج در این آیین نامه، تنظیم کنند.
استانداردهای اختصاصی برنامه دستیاری: استانداردهای برنامه دستیاری هر رشته تخصصی، بیان کننده استانداردهای ویژه آن رشته است که تمام برنامه های دستیاری آن رشته تخصصی، علاوه بر رعایت استانداردهای مشترک برنامه های دستیاری، باید آنها را رعایت کنند. این استانداردها توسط کمیته ارزشیابی برنامه های دستیاری هر رشته تهیه و پس از بررسی کمیسیون اعتباربخشی به تصویب شورای آموزش پزشکی و تخصصی می رسد.
خودارزیابی: ارزشیابی دوره تخصصی، فوق تخصصی یا فلوشیپ که با هدایت و توسط خود متولیان دوره، بر اساس استانداردهای اعتباربخشی انجام می شود. در گزارش خودارزیابی، هر برنامه دستیاری میزان انطباق خود با استانداردها، نقاط قوت و ضعف و راهکارهای بهبود را با ارائه شواهد لازم مشخص می کند.
ارزیابی بیرونی: ارزیابی بیرونی عبارت است از ارزیابی برنامه دستیاری تخصصی، فوق تخصصی یا فلوشیپ بر اساس استانداردهای اعتباربخشی توسط افرادی خارج از آن دانشگاه که توسط سازمان اعتباربخشی کننده تعیین می شوند. این افراد می توانند از بین خبرگان، همگنان و یا بازرسان حرفه ای انتخاب شوند. ارزیابی بیرونی به طور معمول متضمن بررسی گزارش خودارزیابی، بازدید و تهیه گزارش ارزیابی است.
تجدید نظرخواهی: درخواست تجدید نظر در خصوص نتیجه اعتباربخشی که توسط دانشگاه متولی برنامه دستیاری مورد اعتباربخشی و بر اساس شرایط پیشبینی شده در این آیین نامه صورت می گیرد. این درخواست باید با ارائه مستندات و شواهد انجام شود.
ساختار اعتباربخشی برنامه های دستیاری
نهادها و مراجع دست اندرکار اعتباربخشی برنامه های دستیاری پزشکی تخصصی، فوق تخصصی، و فلوشیپ شامل نهادهای زیر است:
۱. شورای گسترش دانشگاه های علوم پزشکی کشور
۲. شورای آموزش پزشکی و تخصصی
۳. کمیسیون اعتباربخشی آموزش پزشکی تخصصی
۴. کمیته های ارزشیابی برنامه های دستیاری تخصصی، فوق تخصصی و فلوشیپ
۵. دبیرخانه شورای آموزش پزشکی و تخصصی (معاونت ارزشیابی و اعتباربخشی)
۶. تیم بازدید بیرونی
۷. کمیته های خودارزیابی مستقر در دانشگاه های علوم پزشکی
فرآیند تدوین و بازنگری استانداردهای آموزش پزشکی تخصصی
الف) استانداردهای دانشگاه های تربیت کننده دستیار، استانداردهای مشترک برنامه های دستیاری و توانمندی های مشترک دانش آموختگان دوره های آموزشی پزشکی تخصصی
برای تدوین یا بازنگری این استانداردها، کارگروه علمی با مشارکت افراد مسلط به فرایندها و الزامات آموزش پزشکی تخصصی و همچنین اعتباربخشی به پیشنهاد معاونت ارزشیابی و اعتباربخشی و تأیید دبیر شورای آموزش پزشکی و تخصصی تشکیل می شود.
کارگروه علمی با استفاده از تجارب داخلی و خارجی و اسناد موجود نسبت به تهیه پیشنویس اولیه استانداردها و توانمندی ها اقدام می کند.
دبیرخانه شورای آموزش پزشکی و تخصصی ضمن تعامل با دانشگاه های مجری برنامه های دستیاری و شناسایی افراد صاحبنظر و فعال در زمینه آموزش پزشکی تخصصی برای هر یک از این استانداردها یک گروه کشوری تشکیل می دهد. این گروه ها با محوریت کارگروه علمی، اقدام به بررسی و نهایی سازی پیشنویس اولیه می کنند.
دبیرخانه شورای آموزش پزشکی و تخصصی از طریق ارسال فرم های نظرخواهی نسبت به انجام نظرخواهی گسترده از دست اندرکاران آموزش پزشکی تخصصی در دانشگاه های علوم پزشکی اقدام می کند. هر گروه پس از مطالعه پیشنهادها و انجام اصلاحات لازم، استانداردهای برنامه دستیاری را به کمیسیون ارایه می کند.
کمیسیون پس از مطالعه متن پیشنهادی استانداردها و توانمندی ها، نتایج حاصل از نظرخواهی ها و استماع توضیحات کارگروه و گروه های کشوری و سایر نهادهایی که برای بیان دیدگاه های خود دعوت شده اند، نسبت به نهایی سازی و ارسال آنها به شورای آموزش پزشکی و تخصصی جهت تصویب اقدام می کند.
استانداردهای دانشگاه های تربیت کننده دستیار، استانداردهای مشترک برنامه های دستیاری و توانمندی های مشترک دانش آموختگان دوره های آموزشی پزشکی تخصصی پس از تصویب، جهت اجرا در اختیار دانشگاه های علوم پزشکی قرار می گیرد، و کلیه برنامه های دستیاری، بعد از زمان لازم الاجرا شدن تعیین شده، بر اساس آنها اعتباربخشی می شوند.
ب) استانداردهای اختصاصی برنامه های دستیاری و بخش اختصاصی توانمندی های دانش آموختگان رشته های تخصصی
کمیته ارزشیابی هر رشته تخصصی مسئول تهیه و بازنگری ادواری استانداردهای اختصاصی برنامه های دستیاری و همچنین بخش های اختصاصی توانمندی های دانش آموختگان رشته تخصصی مربوطه هستند. کمیته موظف است حداکثر هر ۵ سال یک بار نسبت به بازنگری موارد فوق اقدام کند. تبصره: در صورت نیاز و حسب درخواست کمیته ارزشیابی رشته، بازنگری می تواند قبل از ۵ سال اتفاق بیافتد.
کمیته موظف است مفاد استانداردهای مشترک برنامه های دستیاری و سند توانمندی های مشترک دانش آموختگان را که توسط کمیسیون تهیه شده است در هنگام تدوین استانداردهای اختصاصی برنامه های دستیاری و بخشهای اختصاصی توانمندی های رشته خود رعایت کند.
روند تدوین و بازنگری استانداردهای اختصاصی برنامه های دستیاری در آیین نامه ذکر شده است.
همچنین فرایند اعتباربخشی آموزش پزشکی تخصصی بر اساس استانداردهای دانشگاه های تربیت کننده دستیار، استانداردهای مشترک برنامه های دستیاری، توانمندی های مشترک دانش آموختگان دوره های آموزش پزشکی تخصصی و استانداردهای اختصاصی و بخش اختصاصی توانمندی های دانش آموختگان، بر اساس مفاد آیین نامه انجام می شود.
اعتباربخشی در دو بخش برنامه های دستیاری جدید و اعتباربخشی ادواری برنامه های دستیاری انجام می گیرد.
انواع احکام اعتباربخشی آموزش پزشکی تخصصی که توسط کمیسیون اعتباربخشی صادر می شود به شرح زیر است:
الف. احکام برنامه های دستیاری فعال
۱. تأیید صلاحیت کامل: انطباق کامل برنامه دستیاری با کلیه استانداردهای الزامی مندرج در استانداردهای آموزش پزشکی تخصصی. طول مدت اعتبار ۴ سال است.
۲. تأیید صلاحیت مشروط: انطباق نسبی برنامه دستیاری با استانداردهای الزامی مندرج در استانداردهای آموزش پزشکی تخصصی. طول مدت اعتبار بین ۱ تا ۳ سال است که بسته به میزان انطباق برنامه دستیاری با استانداردها به پیشنهاد کمیته ارزشیابی توسط کمیسیون اعتباربخشی مشخص می شود.
۳. تأیید صلاحیت مشروط با اخطار: عدم انطباق برنامه دستیاری با عمده استانداردهای الزامی مندرج در استانداردهای آموزش پزشکی تخصصی به گونه ای که ارایه آموزش پزشکی تخصصی با کیفیت مناسب با خطر جدی مواجه باشد. طول مدت اعتبار بین ۶ تا ۹ ماه است که بسته به میزان انطباق برنامه دستیاری با استانداردها به پیشنهاد کمیته ارزشیابی توسط کمیسیون اعتباربخشی مشخص می شود.
تبصره ۱: در صورت تداوم وضعیت تأیید مشروط با اخطار برای ۳ دوره بازدید متوالی یا در صورت عدم اعلام آمادگی از سوی دانشگاه جهت انجام اعتباربخشی مجدد طی این مدت، ارسال گزارش به کمیسیون و سپس شورای گسترش جهت لغو صلاحیت آموزشی.
تبصره ۲: در دوره اول و دوم تأیید مشروط با اخطار آموزشی، ظرفیت پذیرش دستیار کاهش می یابد. میزان کاهش ظرفیت به پیشنهاد کمیته ارزشیابی توسط کمیسیون اعتباربخشی مشخص می شود.
۴. تأیید صلاحیت مشروط با توقف پذیرش دستیار: عدم انطباق برنامه دستیاری با اکثر استانداردهای الزامی مندرج در استانداردهای آموزش پزشکی تخصصی به گونه ای که در عمل ارایه آموزش پزشکی تخصصی با کیفیت حداقلی را غیرممکن کند.
در صورتی که به خاطر شرایط فوق، نیاز به تصمیم گیری سریع در خصوص توقف موقت پذیرش دستیار وجود داشته باشد، به پیشنهاد معاونت ارزشیابی و اعتباربخشی و تأیید کمیسیون اعتباربخشی، پذیرش دستیار در برنامه دستیاری مورد ارزشیابی حداکثر به مدت یک دوره متوقف می شود.
در پایان این مهلت، تصمیم گیری در مورد رفع توقف پذیرش دستیار یا لغو صلاحیت آموزشی برنامه دستیاری به پیشنهاد کمیته و تصویب کمیسیون (و در صورت لغو مجوز، تأیید نهایی شورای گسترش) انجام می شود.
تبصره: حضور رییس و/ یا دبیر کمیته ارزشیابی مربوط در جلسه کمیسیون اعتباربخشی هنگام بررسی تأیید مشروط با توقف پذیرش دستیار الزامی است.
۵. لغو صلاحیت آموزشی: عدم انطباق برنامه دستیاری با اکثر استانداردهای الزامی مندرج در استانداردهای آموزش پزشکی تخصصی به گونه ای که در عمل ارایه آموزش پزشکی تخصصی با کیفیت حداقلی را غیرممکن کند و با وجود سه دوره تأیید مشروط با اخطار در سه دوره بازدید متوالی، میزان انطباق برنامه دستیاری با استانداردهای آموزشی حداقل در حد تأیید صلاحیت مشروط احراز نشود.
تصمیم گیری در خصوص لغو مجوز به پیشنهاد کمیته تدوین و ارزشیابی، تأیید کمیسیون اعتباربخشی و تصویب نهایی شورای گسترش انجام می شود.
تبصره ۱: دبیرخانه شورای آموزش پزشکی و تخصصی مختار است بر اساس صلاحدید و با توجه به ضرورت و شرایط جدید پیش آمده نسبت به انجام بازدید و ارزشیابی در هر بازه زمانی اقدام و مراحل صدور رأی جدید طی شود. گزارش انجام چنین بازدیدهایی به کمیته ارزشیابی رشته مربوطه و کمیسیون اعتباربخشی ارسال می شود.
تبصره ۲: ضروری است دبیرخانه شورای آموزش پزشکی و تخصصی هرگونه تغییر در نتیجه نهایی ارزشیابی حاصل از بازدیدهای اعتباربخشی برنامه های دستیاری تخصصی، فوق تخصصی، و دوره های تکمیلی تخصصی (فلوشیپ) را ضمن اطلاع رسانی به دانشگاه های علوم پزشکی مربوطه، به دبیرخانه شورای گسترش دانشگاه های علوم پزشکی کشور گزارش دهد.
ب. احکام راه اندازی برنامه های دستیاری جدید:
۱) عدم تأیید صلاحیت: در صورت عدم انطباق نسبی با کلیه استانداردهای الزامی مندرج در استانداردهای آموزش پزشکی تخصصی.
۲) تأیید صلاحیت موقت: در صورت انطباق نسبی با کلیه استانداردهای الزامی مندرج در استانداردهای آموزش پزشکی تخصصی. در این شرایط با راه اندازی برنامه دستیاری برای اولین بار و برای یک دوره موافقت می شود. (به منظور استمرار برنامه دستیاری در ارزیابی های بعدی تصمیم گیری خواهد شد) و بازدید بعد یک سال پس از پذیرش اولین دوره دستیار انجام خواهد شد.
تبصره ۱: در صورت لغو صلاحیت آموزشی برنامه دستیاری، برای ارزشیابی مجدد آن لازم است دانشگاه/ دانشکده علوم پزشکی مراحل مندرج در آیین نامه را مجددا طی کند. بررسی و طرح موضوع تأیید صلاحیت برنامه دستیاری در شورای گسترش دانشگاه های علوم پزشکی و براساس مطالعات برآورد نیروی انسانی انجام خواهد شد.
تبصره ۲: حداقل فاصله زمانی بین صدور حکم لغو صلاحیت آموزشی و درخواست ارزیابی مجدد برنامه دستیاری، یک سال است.
تبصره ۳: برای راه اندازی برنامه های دستیاری جدید فوق تخصصی/ دوره های تکمیلی تخصصی (فلوشیپ) لازم است برنامه های دستیاری رشته/ رشته های تخصصی/ پایه مربوطه، حداقل دارای تأیید صلاحیت مشروط باشند.
نحوه تجدید نظرخواهی در مورد احکام راه اندازی برنامه های برنامه های دستیاری جدید تخصصی، فوق تخصصی و دوره های تکمیلی تخصصی (فلوشیپ) در آیین نامه ذکر شده است.
دبیرخانه شورای آموزش پزشکی تخصصی نتایج اعتباربخشی شامل تأیید کامل صلاحیت، تأیید نسبی صلاحیت، تأیید مشروط با اخطار و عدم صلاحیت را در سایت دبیرخانه به تفکیک دانشگاه ها اعلام می کند.
