به گزارش خبرنگار مهر، تازه‌ترین نتایج نظام رتبه‌بندی دانشگاه‌های شانگهای نشان می‌دهد که دانشگاه‌های ایران و عربستان در پنج سال اخیر (۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵) مسیر کاملاً متفاوتی را طی کرده‌اند. در این مدت تعداد دانشگاه‌های ایران در رتبه‌بندی شانگهای نصف شده و دانشگاه‌های عربستان بیش از ۳ برابر افزایش داشته است. این تغییرات نگرانی‌هایی را درباره آینده دانشگاه‌های ایران و جایگاه آن‌ها در رقابت‌های جهانی و منطقه‌ای ایجاد می‌کند.
در روزهای اخیر آخرین ویرایش رتبه‌بندی علمی دانشگاه‌های جهان (شانگهای) در سال ۲۰۲۵ منتشر شده است. در رتبه‌بندی امسال بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ مؤسسه مورد بررسی قرار گرفته‌اند و هزار دانشگاه برتر جهان معرفی شده‌اند.
در رتبه‌بندی سال ۲۰۲۵ دانشگاه هاروارد برای بیست و سومین سال متوالی در صدر فهرست رتبه‌بندی قرار گرفته و پس از آن دانشگاه‌های استنفورد و ام آی تی قرار گرفته‌اند. پس از آن دانشگاه‌های کمبریج، برکلی، آکسفورد، پرینستون، کلمبیا، کلتک و شیکاگو در جمع ۱۰ دانشگاه برتر جهان جای دارند.
این نظام رتبه‌بندی از ۶ سنجه برای رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان استفاده می‌کند و دانشگاه‌ها را بر اساس تعداد دانش‌آموختگان برنده جوایز نوبل و مدال‌های فیلدز، تعداد اعضای هیئت‌علمی برنده جوایز نوبل و مدال‌های فیلدز، تعداد مقالات منتشرشده در مجلات نیچر و ساینس، تعداد پژوهشگران پر استناد انتخاب‌شده توسط مؤسسه کلاریویت، تعداد مقالات نمایه‌شده در نمایه استنادی علوم و علوم اجتماعی وب آو ساینس و سرانه عملکرد دانشگاهی رتبه‌بندی می‌کند.
امسال ۶ دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، تربیت مدرس، علوم پزشکی شهید بهشتی، شریف و علوم پزشکی ایران در فهرست هزار دانشگاه برتر رتبه‌بندی شانگهای (۲۰۲۵) جای گرفته‌اند.
امتیاز دانشگاه‌های ایرانی در سنجه‌های ارزیابی نظام رتبه‌بندی شانگهای ۲۰۲۵ در جدول زیر قابل مشاهده است.
بررسی دانشگاه‌های ایرانی در رتبه‌بندی شانگهای نشان می‌دهد که از سال ۲۰۱۹ تعداد دانشگاه‌های ایرانی حاضر در این رتبه‌بندی روند نزولی داشته است.
به دنبال روند کاهشی تعداد دانشگاه‌های ایران در رتبه‌بندی شانگهای، سه دانشگاه امیرکبیر، علم و صنعت و تبریز که در سال ۲۰۲۴ در فهرست رتبه‌بندی شانگهای قرار داشتند، در سال ۲۰۲۵ از این فهرست حذف شده‌اند.
بررسی روند ۳ سال اخیر نشان می‌دهد که ۴ دانشگاه از ۶ دانشگاه ایرانی حاضر در رتبه‌بندی شانگهای، نسبت به سال گذشته افت رتبه داشته‌اند و تنها رتبه ۲ دانشگاه ثابت مانده است. دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران بازه رتبه خود را حفظ کرده‌اند. دانشگاه تربیت مدرس پس از ارتقای رتبه در سال گذشته، امسال دوباره به رتبه ۷۰۱-۸۰۰ سقوط کرده است. دانشگاه‌های علوم پزشکی شهید بهشتی و دانشگاه صنعتی شریف نیز امسال افت رتبه داشته‌اند. دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز امسال حدود ۲۰۰ رتبه نزول کرده و به بازه ۹۰۱-۱۰۰۰ منتقل شده است.
مقایسه ایران با رقبا در رتبه‌بندی شانگهای
عربستان در سال ۲۰۲۵، ۱۳ دانشگاه در فهرست رتبه‌بندی شانگهای دارد و این کشور توانسته از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ تعداد دانشگاه‌های خود در این رتبه‌بندی را بیش از ۳ برابر افزایش دهد.
بهترین دانشگاه عربستان در رتبه‌بندی شانگهای، دانشگاه ملک سعود است که در جایگاه ۱۰۱-۱۵۰ جهانی قرار گرفته است. همچنین این کشور ۴ دانشگاه با رتبه زیر ۵۰۰ دارد.
ترکیه در فهرست رتبه‌بندی اخیر شانگهای ۱۱ دانشگاه دارد و تعداد دانشگاه‌های این کشور در این رتبه‌بندی در ۵ سال اخیر روند تقریباً ثابتی داشته است.
بهترین دانشگاه ترکیه در رتبه‌بندی شانگهای، دانشگاه استانبول است که در جایگاه ۵۰۱-۶۰۰ جهانی قرار دارد.
به گزارش مهر، با وجود این که بر اساس برنامه هفتم توسعه تعداد دانشگاه‌های ایران با رتبه زیر ۵۰۰ در یکی از نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی باید به ۲۰ دانشگاه برسد، تعداد دانشگاه‌های ایران در رتبه‌بندی شانگهای در ۵ سال اخیر نصف شده است. این موضوع نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی دانشگاه‌ها برای حضور در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی همسو با اهداف برنامه هفتم توسعه پیش نمی‌رود. از سوی دیگر رشد سریع عربستان نشان‌دهنده سیاست‌گذاری هدفمند و سرمایه‌گذاری مؤثر در دانشگاه‌ها است و تعداد نسبتاً ثابت دانشگاه‌های ترکیه در رتبه‌بندی نیز حاکی از استمرار در سیاست‌گذاری در مسیر توسعه علمی این کشور است.
با توجه به سنجه‌های کلیدی ارزیابی در رتبه‌بندی شانگهای، کاهش تعداد دانشگاه‌های ایرانی در این فهرست و افت رتبه آن‌ها نشان‌دهنده کاهش کیفیت، کمیت و تأثیر جهانی پژوهش‌ها در دانشگاه‌های کشور است. در سال‌های اخیر، عواملی مانند کاهش منابع مالی، مهاجرت دانشگاهیان، تورم، افزایش قیمت ارز و فرسودگی تجهیزات آزمایشگاهی، دانشگاه‌ها را با چالش‌های جدی مواجه کرده است.
ادامه این روند نه تنها جایگاه دانشگاه‌های ایران در رقابت‌های علمی جهانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند بر جذب دانشجویان بین‌المللی، همکاری‌های پژوهشی مشترک و اعتبار علمی کشور نیز اثرگذار باشد. برای بازگشت به مسیر ارتقای کیفیت پژوهش و حضور مؤثر در رتبه‌بندی‌های جهانی، نیاز است که سیاست‌گذاران و مدیران دانشگاهی سرمایه‌گذاری پایدار در پژوهش، حمایت از اعضای هیئت‌علمی، ارتقای زیرساخت‌ها و تسهیل همکاری‌های بین‌المللی را در اولویت قرار دهند.
