خبرگزاری مهر، گروه استانها – فاطمه گلوی: علارغم باور اکثر مردم که مناطق کشت برنج در ایران مربوط به شالیزارهای شمال کشور است، اما سال هاست که در استان سیستان و بلوچستان، مردم محلی در شمال و جنوب این استان برای مصرف سالیانه خود، برنج کشت میکنند که نشان از حاصلخیزی خاص خاک این منطقه و آب و هوای مناسب برای کشت این محصول مهم سبد غذایی است.
کشت برنج در بلوچستان طی سالهای اخیر به عنوان یکی از محورهای قابل توجه تولیدات زراعی منطقه مطرح شده است و برای آن برنامه ریزی، سرمایه گذاری و حمایتهایی صورت گرفته تا علاوه بر مصرف مردم بومی منطقه، دیگر مردم استان و حتی مردم استانهای دیگر نیز بهره مند شوند.
قرار گرفتن برخی دشتها در امتداد مسیرهای آبهای سطحی و بهرهمندی از چاههای پایدار، همراه با تغییر الگوی استفاده از منابع آب و تلاش برای جایگزینی روشهای سنتی با شیوههای مدیریتشده، محیطی مناسب برای کشت هدفمند برنج ایجاد کرده است.
کشاورزان نیز با انتخاب ارقام سازگار با اقلیم گرم بلوچستان و استفاده از روشهای بهینهسازی مصرف آب، توانستهاند بازدهی بهتری از زمینهای در اختیار خود به دست آورند.
تغییرات ایجادشده در شیوههای آبیاری، ساماندهی منابع آب و توجه به ظرفیتهای طبیعی منطقه، کشت برنج را در بلوچستان به فعالیتی قابل اتکا برای تأمین بخشی از نیاز محلی و ایجاد درآمد برای بهرهبرداران تبدیل کرده است.
در ۲۵۰ هکتار از اراضی کشاورزی خاش برنج کشت میشود
مدیر جهاد کشاورزی خاش در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: کشت برنج در شهرستان خاش در دو منطقه انجام میشود که یکی از آنها ای رندگان است؛ منطقهای که به دلیل قرار گرفتن در مسیر رودخانه و بهرهمندی از جریانهای سطحی، امکان کشت کنترلشده برنج در حاشیه این بستر طبیعی فراهم شده است.
مجتبی خاشی افزود: تلاش ما بر این است که برای این نوع کشت از منابع آب زیرزمینی و چاههای کشاورزی استفاده نشود و آبیاری صرفاً وابسته به آورده رودخانه باشد. در حال حاضر سطح زیر کشت برنج در خاش ۲۵۰ هکتار است.
مدیر جهاد کشاورزی خاش افزود: در هر هکتار این مزارع بهطور متوسط دو نفر نیروی ثابت فعالیت دارند و در کنار این نیروها، کارگران فصلی نیز در دوره برداشت و مراقبت به کار گرفته میشوند؛ بهطوری که تعداد پرسنل در زمان اوج کار به حدود پنج نفر در هر هکتار میرسد.
وی تصریح کرد: با توجه به شرایط تولید در منطقه، میانگین برداشت حدود یک و نیم تن محصول از هر هکتار ثبت شده و گونه غالب برنج کشتشده در این منطقه صدری است.
به دلیل بحران آب توسعه برنج کاری در منطقه محدود شده است
وی تاکید کرد: بهدلیل استفاده حداقلی از کودهای شیمیایی، برنج این منطقه از کیفیت، عطر و طعم مطلوبی برخوردار است.
مدیر جهاد کشاورزی خاش گفت: بازار فروش این محصول بیشتر در استان است؛ و بخش کمی از آن به سایر استانها اطراف صادر میشود، این محصول بیشتر پاسخگوی نیازهای محلی است.
وی گفت: یکی از مهمترین دغدغه برنج کاران منطقه نبود دستگاه شالیکوبی خوب و با کیفیت است، دستگاه موجود حال حاضر برنج را تا حدودی خرد میکند؛ وجود دستگاه مناسب شالیکوبی در منطقه هم در کیفیت محصول نهایی هم در میزان آن تأثیرگذار است.
وی ادامه داد: در سالهای اخیر بحث برند سازی نیز بهعنوان یکی از نیازهای جدی این زنجیره مطرح بوده است؛ اما این حوزه نیازمند ورود جدی بخش خصوصی برای ایجاد برند، بسته بندی، و توسعه فرآوری است.
خاشی تصریح کرد: با وجود ظرفیت افزایش سطح زیر کشت برنج در منطقه اما به دلیل بحران آب، توسعه برنجکاری در منطقه محدود شده است.
وی در پایان گفت: برنج محصولی با نیاز آبی بسیار بالا محسوب میشود و به همین دلیل سیاست فعلی بر این است که فقط از آب رودخانه استفاده شود تا به سفرههای زیرزمینی و منابع آب شرب آسیبی نرسد.
برداشت ۴ تن برنج از هر هکتار در فنوج
مدیر جهاد کشاورزی فنوج در گفت و گو با خبرنگار مهر، درباره وضعیت کشت برنج در این شهرستان گفت: در فنوج عمدتاً از دو رقم صدری و چمپا استفاده میشود؛ محصولاتی که با شرایط اقلیمی منطقه سازگار هستند؛ به طور متوسط سه و نیم تا چهار تن از هر هکتار برنج برداشت میشود.
محمد نبی یزدانی بیان کرد: کشت برنج در فنوج در خردادماه آغاز میشود و برداشت آن در آبان ماه است؛ بسیاری از کشاورزان ما نسلبهنسل این حرفه را ادامه میدهند.
وی در ادامه افزود: برنج در استان سیستان و بلوچستان تنها یک محصول غذایی نیست، بلکه بخشی از امنیت غذایی و فرهنگ مصرف مردم را تشکیل میدهد. از همین رو، حمایت از تولید آن در شهرستان فنوج بهعنوان یکی از قطبهای کشت برنج در استان، اهمیت ویژهای دارد.
مدیر جهاد کشاورزی فنوج تأکید کرد: هدف ما این است که با برنامهریزی دقیق، هم جوانان علاقهمند به حوزه کشاورزی را در این مسیر نگه داریم و هم از زحمات کشاورزان باسابقه پاسداری کنیم تا این محصول ارزشمند همچنان جایگاه خود را در منطقه حفظ کند.
توجه به مشکلات برنج کاران؛ مهمترین دغدغه شالیکاران جنوب استان
محمد نبی براهویی، یکی از کشاورزان و شالیکاران شهرستان فنوج، در گفتوگو با خبرنگار مهر برنج را محصولی دانست که علاوه بر تأمین نیاز غذایی خانوادهها، به رونق اقتصادی روستاها و ایجاد اشتغال فصلی کمک میکند.
وی افزود: آبوهوای خاص استان سیستان و بلوچستان با روزهای گرم و شبهای معتدل، شرایطی متفاوت برای کشت برنج فراهم کرده است؛ هرچند این ویژگیها نیازمند مدیریت دقیق منابع آبی است.
براهویی، در ادامه به معضلات و مشکلات شالیکاران اشاره کرد و کمبود آب و خشکسالی، نبود زیرساختهای کافی و هزینههای بالای تولید را از مهمترین چالشها برشمرد.
براهویی گفت: اگر حمایتهای دولتی در زمینه تجهیزات آبیاری نوین بیشتر شود، ما قادر خواهیم بود محصولی با کیفیتتر و پایدارتر تولید کنیم.
به گفته وی، آینده برنجکاری در فنوج وابسته به تلفیق تجربه سنتی و روش نوین است؛ مسیری که میتواند هم معیشت کشاورزان را بهبود بخشد و هم امنیت غذایی استان را تضمین کند.
رفع موانع کشت برنج، میتواند این محصول را به یک فعالیت پایدار در منطقه تبدیل کند
روند توسعه کشت برنج در بلوچستان نشان میدهد که این محصول، با وجود محدودیتهای اقلیمی و بحران آب، همچنان جایگاهی پایدار در الگوی معیشت و تولید منطقه دارد.
ترکیب تجربه نسلهای قدیمی با نگاه نو به مدیریت منابع آب و بهبود کیفیت محصول، عواملی که موجب شده تولید برنج در مناطقی مانند خاش، سرباز، ایرانشهر، فنوج و… نهتنها ادامه یابد، بلکه از نظر کارایی، بهرهوری و بازده اقتصادی نیز قابل اتکا باشد.
توجه به ظرفیت رودخانهها، اتکا به آبیاری طبیعی و استفاده از ارقام مقاوم، امکان تولید محصولی با کیفیت مطلوب را فراهم کرده است. در کنار آن، نیازهای جدیدی چون ایجاد برند معتبر، توسعه صنایع فرآوری و رفع نواقص فنی مانند نبود ماشین شالیکوبی استاندارد، مسیر آینده این زنجیره را مشخص میکند.
اگر این حلقهها با برنامهریزی دقیق تقویت شوند، کشت برنج میتواند همچنان بهعنوان یک فعالیت درآمدزا و پایدار در منطقه تداوم یابد.
