خبرگزاری مهر، گروه بینالملل: پس از ناکامی دونالد ترامپ در رسیدن به جایزه نوبل صلح، در یکی از حیرتانگیزترین و جنجالیترین لحظات تاریخ فوتبال، فدراسیون بینالمللی فوتبال (فیفا) در مراسم قرعهکشی جام جهانی ۲۰۲۶ در مرکز کندی واشنگتن، نخستین «جایزه صلح فیفا» را به دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا اهدا کرد؛ اتفاقی که تنها در چند ساعت موجی از تمسخر، خشم و شگفتی را در سراسر جهان برانگیخت. این جایزه که هیچ سابقهای نداشت و حتی نام آن برای نخستین بار در همان مراسم مطرح شد، نه معیار مشخصی داشت، نه روند انتخاب و بررسی داورانهای طی کرده بود و نه حتی به گفته برخی مقامات ارشد فیفا، با اطلاع یا تصویب شورای فیفا ایجاد شده بود. از این رو، بسیاری آن را نه یک تقدیر ورزشی، بلکه نماد جدیدی از تبدیل شدن فیفا به ابزاری سیاسی برای خوشخدمتی به کاخ سفید دانستند.
خلق ناگهانی یک جایزه ناشناخته
در ابتدای مراسم، ویدئویی با لحنی اغراقآمیز اعلام کرد که قرار است «جایزه صلح فیفا» سالانه به فردی اهدا شود که دستاورد «استثنایی» در حوزه صلح داشته باشد. لحظاتی بعد جیانی اینفانتینو رئیس فیفا، ترامپ را فراخواند و با شور فراوان مدالی را به او داد که به گفته خودش «میتواند هر جا خواست آن را بزند». او ترامپ را نماینده «پنج میلیارد هوادار فوتبال» معرفی کرد و اعلام کرد که رئیسجمهوری آمریکا «کاملاً سزاوار» چنین افتخاری است. ترامپ هم در پاسخش با لبخند مدال را بر گردن انداخت و همان ادعاهای قدیمی درباره پایان دادن به «هشت جنگ» و «نجات میلیونها زندگی» را تکرار کرد. اما آنچه برای بسیاری غیرقابل باور بود، صرفاً سخنان ترامپ نبود؛ بلکه این واقعیت بود که جایزهای بدون سازوکار، معیار و حتی شفافیت اداری خلق شده و یکباره به رئیسجمهوری اهدا میشود که نه در حوزه صلح، بلکه در حوزه عملیات نظامی و تنشهای بینالمللی شهرت دارد.
خشم جهانی؛ از تمسخر تا حیرت
واکنش جهانی تقریباً فوری، تند و گسترده بود. شبکههای اجتماعی با موجی از نظرات انتقادی پر شد و کاربران این اقدام را «کمدی سیاسی»، «توهین به مفهوم صلح» و «باجخواهی سیاسی» توصیف کردند. بسیاری نوشتند که فیفا برای راضی نگه داشتن ترامپ «جایزهای اختراع کرده» و برخی این اقدام را با لحنی تمسخرآمیز «ساختن آبنبات برای کودک» توصیف کردند. حتی شخصیتهای شناختهشده رسانهای و فعالان بینالمللی نیز این جایزه را ابزاری برای تطهیر چهره ترامپ دانستند و آن را نشانه دیگری از سیاسیشدن کامل فیفا معرفی کردند. شدت واکنشها تا حدی بود که نام جایزه، ظرف چند ساعت به یکی از پرتکرارترین موضوعات جهانی تبدیل شد و بسیاری این اقدام را مصداق ریاکاری در سازمانی دانستند که همیشه خود را «بیطرف از سیاست» معرفی کرده است.
تناقض آشکار با قوانین بیطرفی سیاسی فیفا
فیفا سالها بازیکنان را فقط به دلیل نوشتن یک جمله درباره جنگ غزه، یا ابراز همدردی با قربانیان جنگها جریمه کرده بود؛ اما اکنون همان سازمان، در اوج تنشهای انتخاباتی آمریکا، جایزهای با عنوان «صلح» را به رئیسجمهوری اعطا میکرد که دستور حملات دریایی، تهدیدهای نظامی علیه ایران، حمایت بیقید و شرط از اسرائیل در جنگ غزه و سیاستهای مهاجرتی خشنش بارها مورد انتقاد نهادهای حقوق بشری قرار گرفته است. بسیاری از تحلیلگران این رفتار را نشانهای از استاندارد دوگانه دانستند: جایی که بازیکنان از کوچکترین اشاره سیاسی منع میشوند، اما مدیران ارشد فیفا خود در بالاترین سطح ممکن وارد سیاست میشوند.
پیوندهای سیاسی ترامپ و اینفانتینو
روابط نزدیک اینفانتینو با ترامپ سالهاست که موضوع بحث رسانههاست. حضور مداوم او در مراسم سیاسی آمریکا، دیدارهای متعددش با ترامپ در کاخ سفید و حمایتهای آشکار او از ایده اعطای «نوبل صلح» به ترامپ، همگی تصویری از پیوند سیاسی این دو ارائه داده که اکنون با اعطای این جایزه بیشتر روشن شده است. برخی منابع داخلی فیفا نیز گفتهاند که از زمان ناامیدی ترامپ از کسب جایزه نوبل، فشارهایی برای ایجاد یک جایزه جایگزین وجود داشت و اینفانتینو به دنبال روشی برای «جبران» این ناکامی بوده است. این رابطه در ماههای اخیر بیش از پیش در معرض توجه قرار گرفت؛ زمانی که ترامپ در فینال جام باشگاههای جهان، بدون هیچ نقش رسمی در مراسم، وسط جشن قهرمانی ایستاد و اینفانتینو مدالی اضافه به او داد تا «یادگاری» ببرد.
انتقادهای حقوقبشری و پیامدهای بینالمللی
واکنشها محدود به فضای مجازی نبود. فعالان حقوق بشر، پژوهشگران و نهادهای بینالمللی اعطای این جایزه را «تطهیر سیاسی» و «سوءاستفاده از مفهوم صلح» توصیف کردند. مقام سابق سازمان ملل، این جایزه را «ابتذال مطلق» خواند و گفت فیفا پس از سکوتش در برابر جنایات اسرائیل اکنون با ساختن یک جایزه جعلی تلاش میکند چهره ترامپ را تبرئه کند. بسیاری تأکید کردند که اقدامات ترامپ از حملات دریایی در کارائیب تا فرمانهای نظامی درباره ایران و سیاستهای ضد مهاجرتی هیچ نسبتی با مفهوم صلح ندارد و انتخاب او تنها یک پیام دارد: فیفا برای حفظ روابط سیاسی خود با دولت آمریکا حاضر است اصول ادعاییاش را کنار بگذارد.
فروپاشی آخرین نشانههای بیطرفی فیفا
فیفا سالهاست که زیر بار پروندههای فساد، رشوهگیری و نفوذ دولتها قرار دارد و اقدام اخیر اینفانتینو ضربه دیگری به مشروعیت این سازمان وارد کرد. تحلیلگران میگویند فیفا اکنون از اصول بنیادینی که بر پایه آن بنا شده فاصله گرفته و اعطای چنین جایزهای نشان میدهد که شعار «فوتبال بدون سیاست» به شعاری پوچ و تبلیغاتی تبدیل شده است. برخی حتی معتقدند جایزه صلح، نه ابزاری برای تقدیر، بلکه تلاشی برای تثبیت روابط سیاسی و کسب رضایت واشنگتن است؛ زیرا میزبانی جام جهانی ۲۰۲۶ و بخش مهمی از پروژههای مالی فیفا، مستقیم یا غیرمستقیم وابسته به همکاری دولت آمریکا است.
نتیجه
جایزه صلح فیفا قرار بود نمادی از «قدرت متحدکننده فوتبال» باشد، اما در عمل تبدیل به نمایش آشکاری از سیاسیکاری فیفا و تلاش برای تطهیر چهره رئیسجمهوری شد که بهجای صلح، نامش با تهدید نظامی و بحرانهای بینالمللی گره خورده است. این جایزه نه تنها نتوانست به ترامپ اعتبار ببخشد، بلکه خود فیفا را در مرکز یک رسوایی جدید قرار داد؛ رسواییای که بار دیگر نشان میدهد سازمانی که بازیکنان را بهخاطر یک شعار انسانی جریمه میکند، چگونه میتواند در سطح مدیران خود به ابزاری برای سیاستهای قدرتمندان تبدیل شود. در نهایت، این جایزه بیش از آنکه نماد صلح باشد، نمادی از بهرهبرداری سیاسی از ورزش و ابتذال مفهوم صلح در جهان سیاستزده امروز است.
