به گزارش خبرگزاری مهر، نشست مرضیه وحید دستجردی دبیر ستاد ملی جمعیت، با مدیران سازمان‌های مردم‌نهاد و فعالان حوزه جمعیت با هدف هم‌افزایی، تعامل و بهره‌مندی از ظرفیت گروه‌های مردمی در پیشبرد اهداف سیاست‌های کلی جمعیت در محل ستاد برگزار شد.
در بخشی از این نشست، هادی بهداد دبیر جمعیت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به اهمیت این ستاد در جهت‌دهی اقدامات ملی گفت: موضوع جمعیت از جمله موضوعاتی است که باید به صورت جهادی و تخصصی دنبال شود. خوشبختانه با حضور مرضیه وحید دستجردی، شاهد نگاه کارشناسی، مشورت‌پذیری و رویکردی عمیق در این عرصه هستیم و امید داریم تحولات مثبتی در سیاست‌های جوانی جمعیت رقم بخورد. ستاد ملی جمعیت نقش ویژه و اساسی در هماهنگی و هم‌افزایی ملی در این زمینه دارد.
اهمیت نقش حلقه‌های میانی در پیشبرد سیاست‌های جمعیتی
وی با اشاره به جایگاه گروه‌های مردمی در تحقق اهداف جمعیتی اظهار کرد: مجموعه‌هایی که امروز در این نشست حضور دارند، در واقع مصداق همان حلقه‌های میانی هستند که مقام معظم رهبری از آن به عنوان مدل حرکت عمومی یاد کرده‌اند. این گروه‌ها هم مقبولیت بالایی در میان مردم دارند و هم توان بسیج‌کنندگی اجتماعی را در خود ایجاد کرده‌اند. آن‌ها در کنار تعهد و دغدغه‌مندی، از تخصص و تجربه ارزشمندی در حوزه‌های مختلف مرتبط با جمعیت برخوردارند.
بهره‌گیری از ظرفیت گروه‌های مردمی در سیاست‌گذاری
دبیر جمعیت وزارت تعاون تصریح کرد: در سراسر کشور صدها مجموعه مردمی با ابعاد و ظرفیت‌های گوناگون در حال فعالیت هستند و ما باید بتوانیم از این ظرفیت عظیم در مسیر سیاست‌گذاری، اجرا و پایش برنامه‌های جمعیتی بهره ببریم. هدف ما این است که این مجموعه‌ها هم از توان کارشناسی خود استفاده کنند و هم گزارش عملکرد، تجربیات و اثربخشی فعالیت‌های خود را ارائه دهند تا در تصمیم‌گیری‌های کلان مورد استفاده قرار گیرد.
ضرورت پیوند میان تجربه مردمی و ظرفیت دستگاهی
در ادامه زهرا بالی‌پور فعال حوزه جمعیت در دانشگاه امام حسین (ع)، با اشاره به تجربه خود در فعالیت‌های مردمی و همکاری با ساختارهای دولتی گفت: در گذشته بسیاری از اقدامات مردمی در حوزه جمعیت به دلیل نبود ارتباط مؤثر با دستگاه‌های اجرایی با محدودیت‌های جدی مواجه بود. گاهی نبود بودجه، مکان یا دسترسی به نهادهای مرتبط، مانع از ادامه فعالیت‌ها می‌شد. از سوی دیگر، زمانی هم که به دستگاه‌ها متصل می‌شدیم، ساختارهای اداری گاه به جای تسهیل، مانع حرکت می‌شدند. این فاصله میان میدان مردمی و ساختار اداری باید با تعامل و اعتماد متقابل برطرف شود تا ظرفیت‌های هر دو بخش در مسیر واحد قرار گیرد.
لزوم رفع موانع فرهنگی و اجتماعی پیش‌روی خانواده‌های پرجمعیت
وی با تأکید بر اینکه مسائل واقعی خانواده‌های پرجمعیت باید دیده شود، تصریح کرد: امروز بسیاری از خانواده‌های چندفرزندی با مشکلاتی مانند مسکن، حمل‌ونقل و نگاه فرهنگی مواجه‌اند. برای نمونه، هنوز در جامعه نگاه منفی نسبت به داشتن فرزند زیاد وجود دارد؛ در حالی که این خانواده‌ها با سخت‌کوشی و قناعت در حال تربیت نسل آینده کشورند. این مسئله فقط اقتصادی نیست، بلکه فرهنگی است. باید الگوهای موفق خانواده‌های چندفرزندی در رسانه‌ها و آثار هنری به‌صورت مثبت نمایش داده شوند تا مردم به چنین خانواده‌هایی افتخار کنند، نه اینکه نگاه ترحم‌آمیز یا انتقادی داشته باشند.
فرهنگ‌سازی و تشویق اجتماعی به‌عنوان محور حرکت ملی
بالی‌پور با اشاره به سخنان دبیر ستاد ملی جمعیت در خصوص نقش هنر، رسانه و سیاست‌های تشویقی در ترویج فرهنگ فرزندآوری گفت: همانگونه که دکتر وحید دستجردی عنوان کردند فرهنگ‌سازی مهم‌ترین رکن در موضوع جمعیت است. همانگونه که گفته شد وقتی در کشورهایی مانند روسیه به مادران دارای فرزندان زیاد نشان افتخار داده می‌شود، این پیام به جامعه منتقل می‌شود که فرزندآوری یک ارزش اجتماعی است. در ایران نیز باید با استفاده از ابزارهایی چون فیلم، سریال و برنامه‌های فرهنگی، تصویری افتخارآمیز از خانواده‌های پرجمعیت ارائه شود. در کنار آن، سیاست‌های حمایتی مانند تشویق مالکان منازل، شرکت‌های حمل‌ونقل و فروشگاه‌ها به همکاری با این خانواده‌ها باید به‌صورت قانونی و اجرایی دنبال شود تا شهرها به «شهرهای دوستدار خانواده» تبدیل شوند.
آغاز فعالیت و شکل‌گیری شبکه حسنا
سپس مریم قاضی‌سعیدی فعال جمعیت در مجموعه جهادی حسنا، گفت: قصه حسنا از تجربه فردی من با یک مادر باردار آغاز شد که قصد سقط جنین داشت. تلاش اولیه‌ام برای منصرف کردن او، اگرچه ابتدایی بود، مسیر شکل‌گیری یک شبکه مردمی برای حمایت از مادران باردار و خانواده‌های چندفرزندی شد. به مرور و با توسعه این شبکه در سراسر تهران و کشور، خدمات به مادران نیازمند و چندفرزندی با تمرکز بر حفظ حیات جنین و ارتقای وضعیت مادر ارائه شد و تا امروز حدود ۸۵۰ جنین نجات یافته‌اند.
تمرکز بر ارتقای مادران و تثبیت نگرش
وی تأکید کرد: هدف ما تنها جلوگیری از سقط نبود؛ بلکه تلاش کردیم مادران از مرحله بحران‌زده به مرحله تثبیت نگرش برسند. هر مادر باردار توسط یک مادر باتجربه و تحصیل‌کرده همراهی می‌شود تا در فضای عاطفی، روانی و عملی در طول دوران بارداری حمایت شود. بسته‌های حمایتی مختلفی طراحی شد که علاوه بر تأمین نیازهای فوری، به رشد شخصی و توانمندسازی مادران نیز کمک می‌کند.
توسعه خدمات و فرهنگ‌سازی در سطح ملی
قاضی‌سعیدی با اشاره به طرح کوثر و گسترش آن در سراسر کشور گفت: با مشارکت گروه‌های مردمی و هیئت‌ها، مادران باردار فارغ از نیاز مالی، مورد حمایت قرار می‌گیرند. این اقدام علاوه بر رفع مشکلات فوری، به فرهنگ‌سازی و اصلاح سبک زندگی در جامعه کمک می‌کند. به باور من، تکریم مادر باردار و ارائه حمایت مستمر، بهترین راهکار برای کاهش سقط و تقویت خانواده‌های چندفرزندی است و همکاری نهادهای قضائی و اجرایی می‌تواند اثرگذاری این اقدامات را افزایش دهد.
ورود به حوزه پیشگیری و انگیزه شخصی
فاطمه نظری، فعال حوزه جمعیت و مسئول کارگروه پیشگیری از سقط دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز گفت: به واسطه دغدغه‌های حضرت آقا و آمارهای موجود، فعالیت من در حوزه مادران و پیشگیری از سقط از تیر ۱۴۰۲ آغاز شد. ابتدا با همایش نفس و مجموعه‌های پزشکی همکاری کردم و سپس با توجه به ظرفیت‌های مردمی، به ویژه گروه حسنا، وارد کار دانشگاهی شدم تا ارتباط دانشگاه با گروه‌های مردمی در زمینه پیشگیری از سقط را تقویت کنم.
اهمیت حضور گروه‌های مردمی در پیشگیری
وی تأکید کرد: اثربخشی واقعی فعالیت در حوزه حیات جنین نیازمند حضور و همراهی گروه‌های مردمی است. فضای کارمندی محدودیت‌های زمان و مکان دارد و نمی‌تواند تماماً پاسخگوی نیازهای بحرانی مادران باردار باشد. تجربه نشان داده که همراهی داوطلبانه و بدون چشم‌داشت افراد مردمی، اثرگذاری اقدامات پیشگیری را بسیار افزایش می‌دهد.
فرهنگ‌سازی و ارتقای آگاهی جامعه
نظری افزود: سه محور اصلی در کنار پیشگیری از سقط شامل فرهنگ‌سازی، تشویق به انصراف از سقط و برخورد با متخلفان است. به باور من، محور فرهنگ‌سازی اهمیت بالاتری دارد و باید انسان بودن جنین و اهمیت حیات او برای جامعه به شکل ملموس و هنری بازگو شود. با ترکیب این نگاه با کرامت مادر و اقدامات پیشگیرانه، می‌توان اثرگذاری واقعی و پایدار در کاهش سقط ایجاد کرد.
تجربه شخصی و انگیزه ورود به فعالیت‌های جمعیتی
در ادامه این نشست صمیمانه معصومه گیل‌آبادی، فعال حوزه جمعیت در بنیاد برکت بیان کرد: فعالیت من در حوزه جمعیت از حوزه فرهنگی و شهرداری اسلامشهر آغاز شد و با حضور در شورای شهر و سپس همکاری با معاونت فرماندار، تمرکز خود را روی جوان‌سازی جمعیت و آموزش خانواده‌ها گذاشتم. تجربه شخصی من به عنوان مادر چند فرزند، انگیزه‌ای شد تا دغدغه‌های خانواده‌ها و نیازهای آن‌ها را بهتر درک کنم و مسیر فعالیت‌هایم را شکل دهم.
ایجاد حلقه‌های میانی و دوره‌های آموزشی
وی افزود: برای اثرگذاری واقعی، نیاز به حلقه‌های میانی بود تا ارتباط بین مردم و مسئولان برقرار شود. با برگزاری دوره‌ها و جلسات آموزشی برای مدیران مدارس، رؤسای اتحادیه‌ها و مربیان پارک‌ها، توانستیم این حلقه‌ها را شکل دهیم و فرهنگ‌سازی در سطح محلات و شهرستان‌ها را آغاز کنیم. این کار باعث شد که پیام‌های جمعیتی به شکل منسجم و مؤثر منتقل شود.
فرهنگ‌سازی و همراهی نهادهای مردمی
گیل‌آبادی تأکید کرد: همراهی گروه‌های مردمی و نهادهای دینی، نقش کلیدی در پیشبرد برنامه‌ها داشت. با همکاری آن‌ها، موفق شدیم آموزش‌ها و برنامه‌های خانواده‌محور را در مدارس، هیئت‌ها و انجمن‌های فرهنگی اجرا کنیم و به شکل ملموس تأثیرگذاری خود را بر جامعه افزایش دهیم. این تجربه نشان داد که ترکیب فعالیت مردمی و حمایت رسمی، برای تحقق اهداف جمعیتی ضروری است.
شکل‌گیری گروه مردمی «پناه» با هدف حل مسئله جمعیت
مریم خراسانی‌نژاد، فعال حوزه جمعیت و عضو گروه مردمی «پناه» نیز در این نشست گفت: گروه پناه از دل جلسات کارشناسی و دغدغه‌های مشترک فعالان عرصه عفاف و حجاب و امر به معروف شکل گرفت. هدف ما ایجاد مدلی موفق برای هم‌افزایی گروه‌های مردمی و حل مسائل حوزه جمعیت بود. خوشبختانه پس از یک سال فعالیت، توانستیم در ۴۰ منطقه از تهران هسته‌های «پناه مادری» را تشکیل دهیم و این شبکه را به عنوان الگوی مشارکت اجتماعی خانواده‌محور گسترش دهیم.
برگزاری اردوهای خلاقانه و تربیت مادران کنشگر
وی با اشاره به فعالیت‌های میدانی این گروه افزود: در پناه، اردوهای خلاقانه خانوادگی برگزار کردیم تا زن و شوهرها در محیطی صمیمی و آموزشی با ضرورت فرزندآوری و سبک زندگی خانواده‌محور آشنا شوند. در ادامه، برنامه‌هایی مانند اعتکاف نوعروسان و نشست‌های صمیمانه برای رفع موانع ذهنی و پزشکی خانواده‌ها اجرا شد. این تجربه منجر به برگزاری اردوی «مامان‌های مثبت پنج فرزندی» شد که الگویی الهام‌بخش برای ترویج فرهنگ مادری و خانواده‌پروری بود.
طراحی الگوی بومی حمایت از خانواده و مادران
خراسانی‌نژاد در پایان تأکید کرد: ما به دنبال ایجاد یک اکوسیستم اجتماعی پایدار در کنار زیرساخت‌های قانونی هستیم تا حمایت از مادران و خانواده‌های پرجمعیت به شکل واقعی اتفاق بیفتد. در حال حاضر، برنامه‌ریزی‌هایی برای راه‌اندازی پلتفرم بومی حمایت از مادران و اجرای طرح «شهر دوستدار مادر و کودک» در تهران در دست انجام است. هدف ما این است که مادری در جامعه کرامت داشته باشد و الگوی موفق پناه بتواند به الگویی ملی در حوزه جمعیت تبدیل شود.
ضرورت حکمرانی مردمی در سیاست‌های جمعیتی
منصوره شعبانی رئیس دبیرخانه جوانی جمعیت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز در این جلسه با اشاره به اهمیت مشارکت مردم در سیاست‌گذاری‌های جمعیتی گفت: در عصر حاضر، حکمرانی جمعیت به یکی از اولویت‌های استراتژیک کشورها تبدیل شده است. چالش‌هایی همچون کاهش نرخ باروری، سالمندی و تغییر ساختار خانواده نشان داده که سیاست‌های جمعیتی بدون مشارکت مردم و نهادهای مردمی به نتیجه مطلوب نمی‌رسد. تجربه جهانی هم تأیید می‌کند که حکمرانی مشارکتی و چندذی‌نفعی، اثربخشی سیاست‌ها را افزایش می‌دهد.
نقش حلقه‌های میانی در پیوند مردم و حاکمیت
وی در ادامه اظهار کرد: حاکمیت نمی‌تواند مستقیماً با همه مردم در ارتباط باشد، بنابراین وجود حلقه‌های میانی به عنوان میانجی میان دولت و جامعه ضروری است. این حلقه‌ها با سرمایه اجتماعی، دانش بومی و اعتماد محلی خود می‌توانند سیاست‌های کلان را به زبان مردم ترجمه و در بستر فرهنگی و اجتماعی هر منطقه بومی‌سازی کنند. این ساختار موجب می‌شود مردم نه‌تنها مخاطب، بلکه شریک در اجرای سیاست‌های جمعیتی باشند.
اجرای الگوی حکمرانی جمعیت در ۱۶ استان کشور
شعبانی با اشاره به اقدامات وزارت تعاون در این زمینه گفت: در دو سال گذشته دستورالعملی برای به‌کارگیری حلقه‌های میانی در حکمرانی جمعیت تدوین و در ۱۶ استان کشور اجرا شده است. هر استان موظف است دو شهرستان را بر اساس شاخص‌های جمعیتی و ظرفیت محلی انتخاب کند تا کارگروه‌های حکمرانی جمعیت در سطح شهرستان شکل گیرد. تاکنون حدود ۳۵ شهرستان این کارگروه‌ها را فعال کرده‌اند و بازخوردها بسیار مثبت بوده است. هدف ما این است که با ورود به لایه‌های زیرین جامعه و استفاده از ظرفیت بنگاه‌ها و گروه‌های مردمی، بتوانیم نرخ باروری را در مناطق هدف بهبود دهیم و الگوهای موفقی برای سایر استان‌ها ارائه کنیم.
