خبرگزاری مهر – گروه حوزه و دانشگاه: بر اساس مصوبه «سیاست‌ها و ضوابط اجرایی حاکم بر آمایش آموزش عالی در جمهوری اسلامی ایران» جلسه ۷۷۶ سال ۱۳۹۴ شورای عالی انقلاب فرهنگی، مقرر شد طرح آمایش آموزش عالی به منظور توزیع عادلانه منابع، ایجاد فرصت‌های برابر، توزیع مأموریت آموزش نیروی انسانی متخصص مورد نیاز، استفاده از مزیت‌های منطقه‌ای، کاهش تمرکز و جلوگیری از تجمع امکانات، مشارکت دانشگاه‌ها در تصمیم‌گیری و موضوعات ملی و فرااستانی، اجرا شود.
در بخشی از این طرح اولویت‌های علم و فناوری کشور بر اساس سند نقشه جامع علمی کشور مشخص شد و در توضیح آن آمده است: «این اولویت‌ها می‌تواند در هدایت نظام آموزش عالی برای تأمین و جذب نیروهای نخبه و متخصص مورد نیاز در حوزه‌های اولویت‌دار مورد توجه قرار گیرد. رشته‌های اولویت‌دار زیر صرف نظر از مزیت‌های نسبی مناطق می‌تواند در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی با مأموریت ملی و بین المللی قابل ارائه و اجرا باشد.»
در این بخش جدولی با عنوان اولویت‌های حوزه علم و فناوری درج شده است که دارای پنج بخش «فناوری»، «علوم پایه و کاربردی»، «علوم انسانی و معارف اسلامی»، «سلامت» و «هنر» است. بررسی دفترچه انتخاب رشته در کنکور سراسری ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که تنها بخش کوچکی از این اولویت‌ها در قالب رشته‌های تحصیلی مقطع کارشناسی قرار دارند و بخش عمده‌ای از این اولویت‌ها در قالب رشته‌های تحصیلی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی دسته بندی می‌شوند.
در این گزارش بخش فناوری موضوعات اولویت دار و رشته‌های تحصیلی مرتبط با آن مورد بررسی قرار گرفته است. بخش فناوری در سه گروه الف، ب و ج موضوعات و عناوینی را معرفی کرده است:
در گروه الف: فناوری هوا فضا. فناوری اطلاعات و ارتباطات. فناوری هسته‌ای. فناوری‌های نانو و میکرو. فناوری‌های نفت و گاز. فناوری زیستی. فناوری‌های زیست محیطی. فناوری‌های نرم و فرهنگی
در گروه ب: لیزر. فوتونیک. زیست حسگرها. حسگرهای شیمیایی. مکاترونیک. خودکارسازی و روباتیک. نیم رساناها. کشتی سازی. مواد نوترکیب. بسپارها (پلیمرها). حفظ و احیای ذخایر ژنی. اکتشاف و استخراج مواد معدنی. پیش بینی و مقابله با زلزله و سیل. پدافند غیرعامل
در گروه ج: اپتوالکترونیک. کاتالیستها. مهندسی پزشکی. آلیاژهای فلزی. مواد مغناطیسی. سازه‌های دریایی. حمل و نقل ریلی. ایمنی حمل و نقل. ترافیک و شهرسازی. مصالح ساختمانی سبک و مقاوم. احیای مراتع و جنگل‌ها و بهره برداری از آنها. فناوری‌های بومی
در میان رشته‌های مهندسی گروه الف رشته‌هایی که در دفترچه کنکور (مقطع کارشناسی) سال ۱۴۰۴ آمده‌اند به رشته‌های مهندسی هوافضا، علوم کامپیوتر، مهندسی هسته‌ای، مهندسی نفت و زمین انرژی، مهندسی پزشکی و بیوتکنولوژی محدود شده است.
وضعیت ظرفیت رشته‌های اولویت دار؛ بیشترین ظرفیت به «علوم کامپیوتر» اختصاص دارد
بررسی وضعیت ظرفیت رشته‌های اولویت دار که می‌توانند در توسعه فناوری‌های روز نقش مهمی داشته باشند، نشان می‌دهد که بیشترین ظرفیت به «علوم کامپیوتر» اختصاص یافته است. ظرفیت این رشته ۴ هزار و ۱۱۱ نفر است که در سه دوره روزانه، پیام نور و غیرانتفاعی تقسیم شده است. پس از آن رشته «مهندسی پزشکی» با ظرفیت ۳ هزار و ۹۳۸ نفر قرار دارد.
همچنین ظرفیت رشته «مهندسی نفت و زمین انرژی» یک هزار و ۴۹۳ نفر است و پس از آن رشته «زیست فناوری» با ظرفیت یک هزار و ۹۱۹ نفر و رشته «مهندسی هوافضا» با ظرفیت ۸۶۰ نفری در رده‌های بعدی قرار دارند.
اما در میان کمترین میزان ظرفیت رشته‌های مرتبط با فناوری می‌توان به رشته «دکتری پیوسته بیوتکنولوژی» است با تنها ۱۴ نفر ظرفیت اشاره کرد. پس از آن رشته مهندسی هسته‌ای با ۲۷ نفر ظرفیت در رده دوم و پس از آن رشته تکنولوژی پزشکی هسته‌ای با ۴۱ نفر ظرفیت در رده سوم قرار دارد.
نکته قابل توجه دیگر در ظرفیت رشته‌های اولویت دار سهم کمرنگ دانشگاه‌های دولتی است. از میان ۱۲ هزار و ۴۰۳ نفر ظرفیت رشته‌های «مهندسی هوافضا، علوم کامپیوتر، مهندسی هسته‌ای و تکنولوژی پزشکی هسته‌ای، مهندسی نفت و زمین انرژی، مهندسی پزشکی و بیوتکنولوژی» کمتر از نیمی از آن یعنی ۴ هزار و ۶۳۹ نفر ظرفیت به دانشگاه‌های دولتی اختصاص دارد و بیش از ۷ هزار نفر ظرفیت به دو گروه غیرانتفاعی و پیام نور اختصاص دارد.
از سوی دیگر بخش عمده ظرفیت‌های رشته‌های اولویت دار به بخش شهریه پرداز و بخش کمتری به دوره روزانه اختصاص دارد و در واقع دانشگاه‌های دولتی کمتری در ظرفیت رشته‌هایی که مورد بررسی قرار گرفته‌اند سهم دارند.
بررسی رشته‌های مرتبط با فناوری‌های جدید و پایه رشته‌های مهمی چون هوش مصنوعی و فناوری ارتباطات و همچنین فناوری‌های زیستی و مزیت بومی مانند نفت و انرژی نشان می‌دهد که از میزان ظرفیت بیش از ۵۰۰ هزار نفری دانشگاه‌ها در سال ۱۴۰۴ تنها ۲ درصد سهم این رشته‌ها است ظرفیت ۷ رشته مرتبط با فناوری‌های روز در دفترچه کنکور ۱۴۰۴
| رشته | ظرفیت کل | دانشگاه‌های دولتی | دانشگاه‌های غیرانتفاعی | دانشگاه پیام نور |
| بیوتکنولوژی | ۱۴ نفر | ۱۴ نفر | – | – |
| مهندسی هسته‌ای و تکنولوژی پزشکی هسته‌ای | ۶۸ نفر | ۶۸ نفر | ||
| مهندسی هوافضا | ۸۶۰ نفر | ۵۳۳ نفر | ۱۸۷ نفر | ۱۴۰ نفر |
| زیست فناوری | ۱۹۱۹ نفر | ۴۵۹ نفر | ۹۷۰ نفر | ۴۹۰ نفر |
| مهندسی نفت و زمین انرژی | ۱۴۹۳ نفر | ۷۸۸ نفر | ۲۶۵ نفر | ۴۴۰ نفر |
| مهندسی پزشکی | ۳۹۳۸ نفر | ۵۸۶ نفر | ۲۷۹۲ نفر | ۵۶۰ نفر |
| علوم کامپیوتر | ۴۱۱۱ نفر | ۲۲۴۱ نفر | ۵۶۰ نفر | ۱۳۱۰ نفر |
همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که پراکندگی استانی رشته‌های اولویت دار که در این گزارش مورد بررسی قرار گرفتند قابل توجه است. به عنوان نمونه در رشته «علوم کامپیوتر» به عنوان پرجمعیت‌ترین رشته این گروه استان تهران در صدر قرار دارد. کمترین میزان به استان هرمزگان اختصاص دارد.
سهم استان‌های مختلف از پذیرش در رشته «علوم کامپیوتر»
| استان | ظرفیت |
| آذربایجان شرقی | ۱۷۴ |
| آذربایجان غربی | ۵۰ |
| اردبیل | ۹۰ |
| اصفهان | ۳۳۶ |
| البرز | ۱۰۵ |
| تهران | ۷۶۵ |
| چهارمحال و بختیاری | ۶۵ |
| خراسان جنوبی | ۱۰۳ |
| خراسان رضوی | ۲۷۵ |
| خراسان شمالی | ۱۰۶ |
| خوزستان | ۱۱۵ |
| زنجان | ۷۰ |
| سمنان | ۱۶۰ |
| سیستان و بلوچستان | ۱۷۳ |
| فارس | ۲۰۵ |
| قزوین | ۴۰ |
| قم | ۹۰ |
| کردستان | ۱۰۵ |
| کرمان | ۲۴۹ |
| کرمانشاه | ۱۲۱ |
| گلستان | ۴۰ |
| گیلان | ۹۰ |
| لرستان | ۱۲۵ |
| مازندران | ۱۹۵ |
| مرکزی | ۹۲ |
| هرمزگان | ۲۰ |
| همدان | ۶۵ |
| یزد | ۴۵ |
| مناطق محروم | ۴۲ |
نکته جالب توجه در دفترچه کنکور رشته‌های مرتبط با امنیت سایبری است. پذیرش در این رشته‌ها به صورت اختصاصی در یک دانشگاه مرتبط با دستگاه اجرایی صورت می‌گیرد و تنها ۱۵۰ نفر در رشته‌های امنیت اطلاعات، امنیت اقتصادی، امنیت بین الملل، امنیت نرم، پژوهشگری امنیت، حفاظت اطلاعات، ضد تروریسم، علوم فنی امنیت، فناوری اطلاعات و ارتباطات و مدیریت اطلاعات و ارتباطات پذیرش می‌شوند.
این در حالی است که با توجه به تهدیدهای روز افزون در حوزه سایبری به نظر می‌رسد که این حوزه نیاز به گسترش بیشتری در رشته‌های دیگر دارد.
بررسی رشته‌های مرتبط با فناوری‌های جدید و پایه رشته‌های مهمی چون هوش مصنوعی و فناوری ارتباطات و همچنین فناوری‌های زیستی و مزیت بومی مانند نفت و انرژی نشان می‌دهد که از میزان ظرفیت بیش از ۵۰۰ هزار نفری دانشگاه‌ها در سال ۱۴۰۴ تنها ۲ درصد سهم این رشته‌ها است. رشته‌هایی که می‌تواند علاوه بر ایفای نقش مؤثر در توسعه فناوری کشور به بخش صنعت و جامعه نیز یاری برساند. افزایش سهم این رشته‌ها نیازمند بازنگری جدی در تعیین ظرفیت دانشگاه‌ها از سوی دست اندرکاران حوزه آموزش عالی دارد.
