خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- حامد عربزاده: هر زمان از تاریخ هنر و فرهنگ معاصر ایران سخن گفته می‌شود، نام ایرج صغیری به عنوان یک چهره ماندگار و خستگی‌ناپذیر برجسته می‌شود.
جامعه فرهنگی و هنری ایران در اندوهی بزرگ فرو رفته است. روز گذشته ایرج صغیری، نویسنده، نمایشنامه‌نویس، کارگردان و پدر تئاتر بوشهر، پس از ماه‌ها مبارزه با بیماری و بستری در بیمارستان ابوعلی‌سینای شیراز، دار فانی را وداع گفت. این خبر نه تنها هنرمندان و شاگردان او، بلکه تمام دوستداران هنر ایران را سوگوار ساخت.
آغاز راه و شکل‌گیری یک جریان
ایرج صغیری متولد اول آذر ۱۳۲۵ در بوشهر بود. از همان جوانی به هنر نمایش علاقه‌مند شد و خیلی زود توانست مسیر تازه‌ای را در هنرهای نمایشی بگشاید. او در دورانی وارد تئاتر شد که جریان غالب، میان سنت‌های آئینی و قالب‌های مدرن سرگردان بود.
صغیری با جسارت، پلی میان این دو بنا کرد و از دل آیین‌ها و باورهای مردم جنوب ایران، زبانی نو برای گفت‌وگو با جهان ساخت.
نام صغیری با نمایش قلندرخونه در سال ۱۳۵۴ گره خورده است. این نمایش با استفاده از آئین‌های بومی و ساختاری متفاوت، در جشن هنر شیراز، تماشاخانه سنگلج و سپس در ۱۷ فستیوال بین‌المللی اجرا شد. منتقدان آن زمان، قلندرخونه را یکی از نخستین تلاش‌های موفق برای معرفی تئاتر آئینی ایران به جهان دانستند. همین اثر باعث شد که بعدها لقب «پدر تئاتر بوشهر» و حتی «پدر تئاتر آئینی ایران» به او داده شود.
تئاتر بوشهر یتیم شد
هنرمند صاحب‌نام بوشهری در مورد ایرج صغیری گفت: ایرج صغیری را می‌توان «پدر تئاتر آئینی ایران» خواند؛ پدری که فرزندانش، نسل‌هایی از دهه‌های مختلف را مرشد و راهنما است.
شاهین بهرام نژاد با اشاره به نقش این هنرمند در عرصه هنر استان بوشهر بیان کرد: نام ایرج صغیری در فرهنگ و هنر ایران، چونان چراغی منور از برج بندر در دل تاریکی امواج خروشان دریا می‌درخشد.
وی افزود: شاگردانی که از مکتب او برخاستند، امروز چراغ راه تئاتر ملی‌اند. ثبت «قلندرخونه» در فهرست میراث ناملموس ایران در اردیبهشت ۱۴۰۴، تنها تأییدی دوباره بر این حقیقت است که آثار او نه متعلق به یک شهر یا یک نسل، که میراثی ملی و تاریخی‌اند.
بهرام‌نژاد ادامه داد: صغیری چون نخل‌های بوشهر است؛ شاید در برابر طوفان خم شود، اما هرگز نمی‌شکند. اگرچه تنش دیگر در میان نباشد، اما جان آثارش در هوای این سرزمین جاری است.
کارنامه هنری پربار
ایرج صغیری در طول چند دهه فعالیت، آثار متعددی را خلق کرد؛ از نمایش‌هایی چون محپلنگ، سرباز و شب شولای عبدالرحمن گرفته تا مجموعه داستان‌ها و نمایشنامه‌هایی همچون «خالو نکیسا، بنات النعش و یوزپلنگ»، «خلخالشوم» و «آواز تیتروها». او در سینما نیز با بازی در فیلم سفر غریب (۱۳۶۵) حضور یافت و نام خود را در حافظه سینمای ایران ثبت کرد.
اما صغیری تنها به صحنه و خلق اثر بسنده نکرد. او در عرصه پژوهش‌های هنری و آموزشی نیز فعال بود و شاگردان بسیاری را در کارگاه‌ها و دانشگاه‌ها پرورش داد. برای او هنر تنها یک حرفه نبود؛ بلکه مسئولیتی اجتماعی و فرهنگی بود. به همین دلیل، بسیاری از هنرجویانش او را الگویی از صداقت، فروتنی و پایداری می‌دانند.
صغیری عضو مؤسسه هنرمندان پیشکسوت بود و در طول سال‌های فعالیت، نشان درجه‌یک هنری از فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران را دریافت کرد. مسئولان فرهنگی کشور بارها از خدمات او تقدیر کردند و در مراسم بزرگداشت‌های مختلف، جایگاه او به‌عنوان یک هنرمند تأثیرگذار مورد تأکید قرار گرفت.
ویژگی ممتاز صغیری در این بود که هنر را فراتر از زیبایی‌شناسی می‌دید. او معتقد بود هنر باید زبان جامعه باشد؛ زبانی برای انتقال ارزش‌ها، تقویت هویت فرهنگی و ایجاد تغییر.
آثار او بیش از آنکه برای تماشا آفریده شوند، برای اندیشیدن خلق می‌شدند. همین نگاه اجتماعی سبب شد آثارش همچنان تازه و الهام‌بخش باقی بمانند.
اعتبار بخشی به تئاتر استان بوشهر
یکی از هنرمندان بوشهری در گفتگو با خبرنگار مهر درباره تأثیر صغیری بر تئاتر آئینی بوشهر گفت: ایرج به معنای واقعی کلمه روح تازه‌ای به این هنر بخشیده است. او توانسته است با ترکیب عناصر سنتی و نوآورانه، تئاتر را به ابزاری برای بیان مسائل اجتماعی و فرهنگی تبدیل کند.
حسین هدایت با اشاره به تأثیر ایرج صغیری بر جامعه هنری اضافه کرد: صغیری همچنین به عنوان یک معلم و راهنما برای جوانان علاقه‌مند به تئاتر شناخته می‌شود.
وی تاکید کرد: صغیری با رویکردهای خلاقانه‌اش به تئاتر آئینی، نه تنها این هنر را زنده نگه داشت، بلکه آن را به سطحی از اعتبار رساند که در سطح ملی نیز شناخته شده است. این اعتبار نه تنها به خاطر آثارش بلکه به خاطر تلاش‌های بی‌وقفه‌اش برای ارتقای تئاتر آئینی بوده است.
درگذشت ایرج صغیری، ضایعه‌ای بزرگ برای هنر ایران و به‌ویژه برای بوشهر است؛ شهری که او از دل آن برخاست و نامش را جهانی کرد. امروز جامعه فرهنگی ایران با فقدان او، یکی از ستون‌های تئاتر معاصر را از دست داده است. اما زندگی و آثارش همچنان به‌عنوان چراغی روشن در مسیر هنر این سرزمین باقی خواهد ماند.
یاد و نام ایرج صغیری، این هنرمند خستگی‌ناپذیر و میراث‌ساز، در حافظه تاریخ هنر ایران ماندگار خواهد بود.
