قرائت هنرمندانه قرآن کریم قرائت معنامحور است

به گزارش خبرگزاری مهر، عبدالمجید طالب‌تاش؛ عضو هیئت تحریریه مصحف محشی، در اولین نشست دانش‌افزایی در حوزه علم قرائت (ندای ملکوت) با موضوع قرائت قرآن، متن و معنا که از سوی انجمن ایرانی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی برگزار شد، با اشاره به آیه «أَوَلَمْ یَرَوْا کَیْفَ یُبْدِئُ اللَّهُ الْخَلْقَ ثُمَّ یُعِیدُهُ ۚ إِنَّ ذَٰلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیر، گفت: خداوند در قالب استفهام برای اینکه انسان‌ها را به سمت توحید دعوت کند می‌فرماید آیا نمی‌بینند چگونه خلق آغاز شده است سپس به برگردانده شدن همین آفرینش در قیامت توجه داده است یعنی ثم یعیده جز استفهام در آیه نیست.

وی افزود: در آیه شریفه؛ قُلْ سِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا کَیْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ۚ ثُمَّ اللَّهُ یُنْشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلَیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ؛ هم فرموده است به آنان بگو در زمین سیر و سفر کنند که چگونه خلق آغاز شده است سپس خبر جدیدی می‌دهد که خداوند نشئه دیگری را هم ایجاد می‌کند؛ قاری اینقدر باید متبحر و توانمند باشد که بداند که استفهام با خلق است و از ثم یعیده دیگر استفهامی در کار نیست. یا در آیه دوم کیف بدا الخلق استفهامیه و جمله دوم خبریه است.

طالب‌تاش بیان کرد: بنده تلاوت مصطفی اسماعیل و منشاوی را که گوش دادم خیلی تفاوت بین این دو وجود دارد، منشاوی با اینکه جز قاریان بسیار برجسته است ولی تلاوت او از جهت توجه به این معانی زمین تا آسمان تفاوت دارد. در آیه ۱۹ سوره یس «قَالُوا طَائِرُکُمْ مَعَکُمْ ۚ أَئِنْ ذُکِّرْتُمْ ۚ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ مُسْرِفُون» هم این آیه سه جمله است طائرکم معکم خبری است یعنی می‌فرماید شومی با خود شماست؛ بعد فرمود آیا اگر مورد تذکر واقع شدید کسی که شما را به تذکر دعوت کرده است او را شوم می‌دانید؟ پس قاری بهتر است قاری در قرائت آیه بهتر است روی هر دو کلمه معکم و ذکرتم بایستد و سه جمله را جدا بخواند آیه در مورد کسانی است که انبیا را متهم به بدشگونی و شومی می‌کردند و خداوند اینگونه پاسخ آنان را داده است.

طالب‌تاش با اشاره به آیه ۱۰۰ سوره نساء «وَمَنْ یُهَاجِرْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ یَجِدْ فِی الْأَرْضِ مُرَاغَمًا کَثِیرًا وَسَعَةً ۚ وَمَنْ یَخْرُجْ مِنْ بَیْتِهِ مُهَاجِرًا إِلَی اللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ یُدْرِکْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَی اللَّهِ ۗ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا»، گفت: بیشتر مترجمان طوری معنا کرده‌اند که سعه عطف به کثیر شده است و کثیرا را صفت برای مراغما گرفته‌اند و گفته‌اند هر کسی در راه خدا مهاجرت کند جای امن فراوان و گسترده خواهد یافت. معمولاً ترجمه معزی دقیق است؛ او ترجمه کرده است کسی که در راه خدا هجرت کند می‌یابد در زمین هجرت‌گاه‌هایی بسیار و گشایشی یعنی مراغما مفعول یجد و سعه عطف به مفعول است نه کثیرا.

عضو هیئت تحریریه مصحف محشی با اشاره به آیه شریفه ۲۳ سوره یوسف: وَرَاوَدَتْهُ الَّتِی هُوَ فِی بَیْتِهَا عَنْ نَفْسِهِ وَغَلَّقَتِ الْأَبْوَابَ وَقَالَتْ هَیْتَ لَکَ قَالَ مَعَاذَ اللَّهِ إِنَّهُ رَبِّی أَحْسَنَ مَثْوَایَ إِنَّهُ لَا یُفْلِحُ الظَّالِمُونَ؛ معمولاً قراء روی هیت لک تأمل و توقف می‌کنند و چندبار هم تکرار می‌کنند و هیت لک را با قرائت‌های مختلف می‌خوانند و بعد قال معاذالله را قرائت می‌کنند.

وقف نابجای بیشتر قاریان

وی ادامه داد: به نظر بنده وقتی زلیخا می‌گوید قالت هیت لک حضرت یوسف بدون هیچ درنگی فرموده است قال معاذالله؛ حضرت یوسف فکر و تأمل و توقفی نکرد لذا خدا برهان خود را به او نشان داد؛ قاری زمانی می‌تواند این سرعت جواب‌گویی یوسف را بیان کند که اینجا توقف نکند. این توقف خلل در معناست.

طالب‌تاش با اشاره به آیه «رَبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِیًا یُنَادِی لِلْإِیمَانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّکُمْ فَآمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَکَفِّرْ عَنَّا سَیِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَارِ» گفت: آیه نکته مهمی بیان کرده است و آن اینکه پیامبران معجزه داشتند ولی مؤمنان می‌گویند ما نیازی به معجزه نداریم و همین که پیامبر (ص) یک انسان مؤمن و امین و درستکار است و ما را دعوت کرده است ما ندای او را شنیدیم و ایمان آوردیم، بنابراین نیکوست که قاری آمنا را وصل کند.

عضو هیئت تحریریه مصحف محشی با اشاره به آیه ۲۵۳ بقره «تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَیٰ بَعْضٍ ۘ مِنْهُمْ مَنْ کَلَّمَ اللَّهُ ۖ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ ۚ وَآتَیْنَا عِیسَی ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنَاتِ وَأَیَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ» با بیان اینکه در این آیه هم در منهم به بعض برگشت ندارد، گفت: مرجع ضمیر هم در منهم بعض نیست بلکه الرسل است لذا قاری باید روی بعض بایستد. بنابراین فهم اعراب القرآن به فهم معنای متن کمک زیادی می‌کند و فهم معنای متن هم قرائت قاری را متحول خواهد کرد. یا در آیه «وَقَالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَدًا ۗ سُبْحَانَهُ ۖ بَلْ لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۖ کُلٌّ لَهُ قَانِتُونَ» تا کلمه ولدا، قول مشرکین است و در قرائت باید تفکیک بین قول خدا و مشرکین شود و در ولدا وقف شود.

لزوم تفکیک بین قول مشرکین و خدا

وی اضافه کرد: البته اگر وقف کامل در روی کلمه ولدا انجام شود این مشکل ایجاد خواهد شد که موضع خدا در برابر قول کفار و مشرکین سریع و بدون وقفه است ولی وقف کامل نافی این مسئله است بنابراین وقف طولانی نباید باشد.

طالب‌تاش تصریح کرد: در داستان مادر حضرت مریم (س) هم شاهدیم که تداخلی بین کلام خدا و مریم (س) ایجاد شده است و قاری هنرمند بین این دو تفکیک می‌کند؛ فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّی وَضَعْتُهَا أُنْثَیٰ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَیْسَ الذَّکَرُ کَالْأُنْثَیٰ ۖ وَإِنِّی سَمَّیْتُهَا مَرْیَمَ وَإِنِّی أُعِیذُهَا بِکَ وَذُرِّیَّتَهَا مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ؛ در این آیه اگر واو در والله را حالیه بدانیم دیگر نباید روی انثی وقف شود ولی اگر استیناف بگیریم در این صورت بهترین وقف روی انثی است که قول مریم است و بعد قول خداوند به عنوان جمله معترضه خوانده شود.