روزی به نام قم ؛ بازخوانی نقش این شهر تمدنی در تاریخ اسلام و انقلاب

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – مهدی بخشی سورکی: بیست و سوم ربیع الاول سالروز ورود پر خیر و برکت حضرت فاطمه معصومه (س) به شهر مقدس قم در تقویم رسمی کشور به نام روز قم نامگذاری شده که به این بهانه در گزارشی به اهمیت و جایگاه نقش قم با حضور بانوی کرامت در این شهر در تاریخ اسلام و انقلاب اسلامی ایران می‌پردازیم.

قم در منظومه معارف شیعی جایگاهی ویژه دارد؛ جایگاهی که در سخنان معصومان با عنوان حرم اهل‌بیت (ع) مورد تأکید قرار گرفته است. سالروز ورود حضرت فاطمه معصومه (س) به قم فرصت بازنگری در این میراث روایی و تاریخی است که به روشنی جایگاه این سرزمین و شخصیت ممتاز کریمه اهل‌بیت (س) را تبیین می‌کند.

بر اساس روایت امام صادق (ع)، قم شهری است که مأمن شیعیان خواهد بود و خداوند این سرزمین و ساکنان آن را از فتنه‌ها مصون نگاه می‌دارد و در همین راستا، دفن‌شدن در قم نیز دارای شرافتی مضاعف معرفی شده است، به‌گونه‌ای که بنا بر نقل روایات، مؤمنانی که در این شهر به خاک سپرده شوند، از دشواری‌های قیامت در امان خواهند بود.

قم در طول تاریخ به واسطه حضور محدثان و علمای برجسته به کانون نشر معارف اهل‌بیت (ع) تبدیل شد و راویان قمی سهم چشمگیری در انتقال روایات به نسل‌های بعد داشته‌اند و بخشی مهم از احادیث معتبر کتب حدیثی همچون «کافی» به واسطه آنان نقل شده است.

همچنین آرامگاه شخصیت‌هایی همچون زکریا بن آدم قمی، از اصحاب مورد اعتماد امام رضا (ع)، در جوار حرم مطهر حضرت معصومه (س) جای گرفته است، کسی که امام هشتم (ع) او را «امین دین و دنیا» خواند و وجودش را سبب دفع بلا از قم دانست.

در میان همه این افتخارات معنوی، شخصیت حضرت فاطمه معصومه (س) برجستگی خاصی دارد؛ ایشان تنها بانوی امامزاده‌ای هستند که زیارتنامه معتبر از جانب معصوم درباره ایشان نقل شده است.

امام رضا (ع) زیارتنامه‌ای برای خواهر بزرگوار خود انشا کرده‌اند که از حیث سند، در سطح روایات متواتر قرار دارد و این امر به روشنی منزلت والای حضرت را نشان می‌دهد.

از سوی دیگر، روایت معروف امام صادق (ع) پیش از تولد امام موسی کاظم (ع)، اهمیت ویژه حضرت معصومه (س) را آشکار می‌سازد و آن حضرت خبر دادند؛ «دختری از فرزندان من در قم دفن خواهد شد و به شفاعت او همه شیعیان وارد بهشت می‌شوند.» و این روایت، حضرت معصومه (س) را به عنوان شفیعه تمامی شیعیان معرفی می‌کند که این جایگاه در میان امامزادگان بی‌نظیر است.

حرم مطهر حضرت معصومه (س) نیز در فرهنگ دینی و زیارتی شیعه جایگاهی ممتاز دارد و این آستان مقدس مأوای دعا، عبادت و برگزاری مجالس موعظه و ذکر اهل‌بیت (ع) است و بنا بر روایات، محلی است که در آن، قبور اولیای الهی در زمین و نزول ملائکه در آسمان با هم پیوند خورده‌اند.

قم به عنوان مرکز تولید علم دینی و تبیین معارف اهل‌بیت (ع) در جهان اسلام شناخته شده است

قم امروز نیز استمرار همان جایگاه تاریخی را تجربه می‌کند و به برکت وجود حضرت معصومه (س) و حوزه علمیه ریشه‌دار آن، این شهر به عنوان مرکز تولید علم دینی و تبیین معارف اهل‌بیت (ع) در جهان اسلام شناخته می‌شود و چنین جایگاهی یادآور مسئولیت سنگین پاسداری از میراث معنوی حضرت معصومه (س) و بهره‌گیری هرچه بیشتر از برکات این حرم مطهر است.

وقتی از تاریخ انقلاب اسلامی ایران سخن می‌گوئیم، نام قم به عنوان نقطه شروع و پایگاه اصلی این حرکت بزرگ، جایگاهی بی‌بدیل دارد، شهری که همواره در کانون تحولات سیاسی و اجتماعی قرار گرفت و نشان داد چگونه حوزه‌های علمیه و مردم مؤمن می‌توانند در بزنگاه‌های حساس، مسیر تاریخ را تغییر دهند.

جرقه انقلاب اسلامی از قم زده شد

قیام ۱۹ دی ۱۳۵۶ در قم، تنها یک حادثه اعتراضی نبود، بلکه به‌معنای واقعی کلمه «جرقه انقلاب» بود و مردمی که زیر فشار دیکتاتوری پهلوی، سلطه خارجی و فرهنگ تحمیلی فساد قرار داشتند، در پرتو آموزه‌های اسلامی، اعتراض خود را معنا بخشیدند.

نقطه آغاز این مسیر تاریخی قم بود، شهری که با ایستادگی روحانیت و غیرت مردمش، بار مسئولیت انقلاب را بر دوش گرفت.

اما اهمیت قم تنها در آغاز انقلاب خلاصه نمی‌شود، دشمنان از همان روزهای نخست، به درستی فهمیدند که قم قلب تپنده انقلاب است و به همین دلیل فرموده رهبر معظم انقلاب از اواخر دهه نخست انقلاب، پروژه‌ای طراحی شد تا همان شهری که مبدأ حرکت بود به کانون ضدانقلاب تبدیل شود.

امام خمینی (ره) در سخنانی، که در جمع گروهی از مردم مختلف قم بیان فرمود، بیش از بیست صفت ارزشمند در باره ‏این شهر، حوزه علمیه قم و مردم آن به کار برد که «قم حرم اهل‏بیت است. قم مرکز علم است. قم مرکز تقواست. قم مرکز شهادت و شهامت است. از قم علم به همه جهان صادر شده است و می‌شود؛ و از قم شهادت به همه ‏جا صادر می‌شود. قم شهری است که در آن ایمان و علم و تقوا پرورش یافته و از آن وقتی که قم بوده است. قم از زمان ائمه اطهار علیهم السلام مورد توجه اسلام بوده است؛ و از قم ‏تقوا، شجاعت، شهامت و همه فضائل به همه جا صادر می‌شود و صادر خواهد شد.

قم امروز نه تنها یادگار ورود حضرت معصومه (س) و مرکز فرهنگی و مذهبی ایران است، بلکه نماد خودآگاهی، مقاومت و پیشتازی مردم در صحنه‌های اجتماعی و سیاسی کشور محسوب می‌شود و این شهر با ترکیب تاریخ، معنویت و حضور فعال در تحولات ملی، همچنان الگوی روشنی از تأثیر مردم و حوزه‌های علمیه در مسیر شکل‌دهی به سرنوشت کشور ارائه می‌دهد.

حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب‌الله فرحزاد در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به ایام سالروز ورود حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها به شهر مقدس قم، قم را شهری با فضیلت ویژه خواند و گفت: امام صادق (ع) این شهر را به عنوان تربت مقدسه معرفی کرده و آن را قبله ولایت اهل‌بیت (ع) دانسته‌اند.

وی بیان کرد: زندگی در شهر مقدس قم مملو از نورانیت و برکات معنوی است و بزرگان، عالمان و فقهای همواره بر این حقیقت تأکید کرده‌اند و این شهر را برای کسب علم و اجتهاد برگزیده اند.

زیارت حضرت معصومه (س) معادل ورود به بهشت است

وی درباره زیارتنامه حضرت معصومه (س) تصریح کرد: این زیارتنامه به دستور مستقیم امام رضا (ع) نگارش شده و زیارت حضرت معصومه (س) معادل ورود به بهشت است و امام صادق (ع) فرمودند، بانویی از فرزندان من در قم از دنیا می‌رود که اسمش فاطمه دختر موسی است و به شفاعت او همه شیعیان من وارد بهشت می‌شوند.

استاد حوزه علمیه قم در ادامه قم را به عنوان مهد تشیع و مرکز نشر علوم اهل‌بیت (ع) معرفی کرد و گفت: همانگونه که امام صادق (ع) پیش‌بینی کرده بودند، علم از این شهر به سراسر جهان منتقل می‌شود و امروز قم به پایتخت تشیع تبدیل شده است.

حجت‌الاسلام فرحزاد اضافه کرد: قم تنها به دلیل حضور حضرت معصومه (س) متبرک نشده، بلکه ذات خاک و سرزمین آن از گذشته تقدس ویژه‌ای دارد.

وی با اشاره به روایات متعدد اهل‌بیت (ع)، گفت: امام صادق (ع) فرمودند، «تربت مقدسه قم، قبله ولایت ما اهل‌بیت است و هرگاه فتنه‌ها و بلاهای معنوی عالم را فرا گیرد، پناه بردن به قم موجب دفع آن‌ها خواهد شد» که این بیانگر اهمیت معنوی قم و نقش آن به عنوان مرکز نورانیت شیعیان است.

حجت‌الاسلام فرحزاد با بیان اینکه قم از صدر اسلام تاکنون مهد محدثان و علما بوده است، افزود: علی بن ابراهیم قمی، ابن قولویه و شیخ صدوق از مهم‌ترین شخصیت‌های علمی و مذهبی هستند که در این شهر زندگی کرده‌اند و بخش عمده روات کتاب کافی از محدثان قمی است و قبرستان شیخان و سایر بقاع علما، گنجینه‌ای بی‌نظیر از میراث علمی و دینی است.

وی در توضیح جایگاه شخصیت‌های برجسته قم، به زندگی زکریا بن آدم قمی، از اصحاب امام رضا (ع) اشاره کرد و گفت: امام هشتم (ع) او را امین بر دین و دنیای شیعیان معرفی کردند و روایت شده است که زکریا بن آدم از اول شب تا اذان صبح با امام هفتم به گفتگو و انس مشغول بوده است و چنین شخصیت‌هایی با حضور خود نورانیت و برکت قم را دوچندان کرده‌اند.

مقام معنوی حضرت معصومه (س) و شفاعت همه شیعیان

فرحزاد با بیان مقام ویژه حضرت معصومه (س) تصریح کرد: این بانوی بزرگ تنها یکی از سه امامزاده‌ای است که زیارت‌نامه معتبر از معصوم دارد و زیارت ایشان معادل بهشت شمرده شده است. امام رضا (ع) فرموده‌اند هر کس خواهرم را زیارت کند، مرا زیارت کرده است.

حجت‌الاسلام فرحزاد به کرامات متعدد حضرت معصومه (س) اشاره کرد و گفت: آیت‌الله مرعشی نجفی و علامه حسن مصطفوی از جمله بزرگان بوده‌اند که بارها تجربه حل مشکلات خود را با توسل به حضرت معصومه (س) بیان کرده‌اند و از مسائل اقتصادی تا خانوادگی، توسل به این بانو موجب گشایش امور می‌شود.

فرحزاد تأکید کرد: حرم حضرت معصومه (س) نه تنها محل حضور و عبادت است بلکه زیرزمین آن مملو از قبور اولیا خداست و همکف حرم همیشه محل ذکر، دعا و عبادت است و حضور در این مکان، حتی برای لحظاتی کوتاه، اثر کیمیایی در زندگی مؤمن دارد.