خبرگزاری مهر -گروه دین و اندیشه-سیده فاطمه سادات کیایی: بازتأسیس حوزه علمیه قم در سوم فروردین ماه ۱۳۰۱ شمسی، یکی از وقایع مهم تاریخ معاصر ایران بود که شخصیت کم‌نظیری همچون آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری‌یزدی به ساماندهی تشکیلات روحانیت پرداخت و بنیان‌گذار شیوه نوینی در اداره حوزه‌های علمیه شد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی در پیامی به همایش بین‌المللی یکصدمین سالگشت بازتأسیس حوزه‌ی علمیه‌ی قم»، ضمن تبیین عناصر و کارکِردهای گوناگون حوزه به بیان الزامات تحقق یک «حوزه پیشرو و سرآمد» که نوآور، بالنده، به‌روز، پاسخگوی مسائل نوپدید، مهذّب، دارای روحیه پیشرفت و مجاهدت و هویت انقلابی و همچنین مستعد برای طراحی نظامات اداره جامعه است، پرداختند و تأکید کردند: مهمترین وظیفه حوزه «بلاغ مبین» است که از برترین مصادیق آن ترسیم خطوط اصلی و فرعی تمدّن نوین اسلامی و تبیین و ترویج و فرهنگ‌سازی آن در جامعه است.
صدور این پیام بهانه‌ای شد تا به تبیین الزامات حوزه پیشرو و سرآمد و بازخوانی ابعاد پیام رهبر انقلاب به مناسبت صدمین سال تأسیس حوزه علمیه قم با حضور طلاب و اساتید حوزه علمیه بپردازیم:
طلاب باید اسلام شناس در همه ابعاد باشند
حجت الاسلام مهدی سلامت مدیر مدرسه کریمه اهل بیت از مجموعه مدارس مجتمع حوزوی مشکات قم پیام رهبر انقلاب را تاکید دوباره ای بر گفته‌های پیشین ایشان درباره حوزه‌های علمیه دانست و گفت: نکاتی در پیام رهبر انقلاب آمده که پیش از این هم بارها گفته شده است، کلید واژه‌هایی مثل علوم انسانی، تحول، روحانیت را اگر جستجو کنیم فیش صحبت‌های ایشان می‌آید. باید ببینیم چرا بیانات ایشان پیش از این عملی نشد و اگر با همان دست فرمان بخواهیم پیش برویم این منشور که ۹۵ درصدش تأکیدات پیاپی رهبرانقلاب در سال‌های قبل است عملی نخواهد شد. باید ببینیم مشکل کار کجاست که رهبر انقلاب چندین بار به صراحت درباره تحول در حوزه علمیه، علوم انسانی و طراحی آن صحبت کردند.
وی افزود: رهبر انقلاب الزامی را بیان کردند تا حوزه علمیه به جایگاهی که می‌خواهد برسد و فرمودند حوزه علمیه لوازمی دارد که باید به آن عمل شود، اگر این مطلب که امام هم ده‌ها سال قبل به آن اشاره کردند جا بیفتد قدم اول در تحول اتفاق افتاده. نکته اول آشنایی فقیه به همه ابعاد در همه زمینه‌ها است این یعنی تعریف فقیه را به اکمل کلمه تسری دادند. تعبیر امام مهم است و رهبر انقلاب تاکید می‌کنند کسی که صرفاً اصول بلد است اسلام شناس نیست کسی که صرفاً فلسفه در اعلا درجه بلد است اسلام شناس نیست این اگر در حوزه‌ها جا بیفتد تحولی در حوزه‌ها اتفاق می‌افتد. طلاب بر این علوم، باید از نهج البلاغه تا کافی تا باقی موضوعات را مسلط باشند.
وضع موجود حوزه علمیه با وضع مطلوب فاصله زیادی دارد
حجت الاسلام مصطفی مهرانپور نیز در این نشست نیز با اشاره به ۱۵ جلد کتاب منشور حوزه و روحانیت از بیانات رهبر انقلاب بیان کرد: در واقع همچون بیانیه گام دوم این پیام مقدمه‌ای بر ۱۵ جلد کتاب منشور حوزه و روحانیت است که به عنوان نقشه راه و رو به جلو موضوع تحول صادر شده و در دسترس است.
وی افزود: رهبر انقلاب در ساختار سازی و ارکان نظام و مادر آن یعنی حوزه‌های علمیه در حالی که وضع موجود و مطلوب را ترسیم می‌کنند، شأن ساختار سازی گفتمان سازی را باهم آورده‌اند تا با شتاب بیشتر به دنبال تربیت نسل تمدن ساز و تحول خواه باشیم.
مهرانپور تصریح کرد: وضع موجود با وضع مطلوب فاصله زیاد دارد اگر وضع موجود را به خوبی نشناسیم و روایت ۹ سال اخیر را ندانیم نمی‌توانیم وضعیت مطلوب را ترسیم کنیم. ما طرح نظام اندیشه اسلامی را در حوزه داریم و باید گفتمان سازی و اسلام شناسی را بیاوریم.
طراحی نظام اجتماعی بدون همکاری حوزه و دانشگاه امکان پذیر نیست
حجت الاسلام مجید رجبی مدیر پژوهشگاه فقه نظام نیز با نگاهی متفاوت به پیام رهبر انقلاب گفت: ایشان پیام را از فضای سیاسی ۱۰۰ سال پیش آغاز می‌کنند و چنان با فضای سیاسی عجین می‌دادند که پیام را با تشریح این فضا شروع می‌کنند.
وی افزود: در حوزه نظام‌های اجتماعی و تمدنی و خدمات عمومی توقع است که حوزه کارهایی انجام دهد به خصوص در تبیین حوزه اجتماعی. ایشان اشاره دارند با وجودی که فقه ما فقهی قوی از لحاظ محتوایی است، اما برای جامعه مستضعف ذیل ولایت جائر نوشته شده است.
رجبی با اشاره به دیگر مخاطبان پیام رهبرانقلاب گفت: مخاطب دیگر این پیام مدیران حوزه‌ها هستند و این موضوع مطرح می‌شود که چرا برخی مسیرها در حوزه آنطور که باید پیش نرفته است. مخاطب بعدی دانشگاه ماست که حضرت آقا تاکید دارد طراحی نظام‌های اجتماعی در مسیر تمدن اسلامی بدون همراهی حوزه امکان پذیر نیست و حوزه هم توجه کند بدون همراهی دانشگاه امکان ندارد. مردم، طلاب، دانشگاه‌ها، مدیران حوزه و دستگاه‌های حکومتی مخاطب بخشی از این پیام می‌توانند قرار بگیرند.
در حوزه علمیه برخی جریانات واگرا منازعات وجودی ایجاد می‌کنند
محمد بهمن آبادی مسئول اندیشکده سبا نیز بیان کرد: رهبر انقلاب در سال‌های مختلف این بیانات را به صورت مجزا بیان کردند و الان یک کلی را مطالبه می‌کند و این یعنی مطالبات محقق نشده است. در جایی بحث نوآوری‌های تمدنی را مطرح کردند که ما می‌خواهیم موسساتی را تأسیس کنیم که نظامات، مجموعه‌ها و علم تولید کند. ما مفاهیم فقهی و فلسفی را نباید بار مفاهیم مدرنیته بکنیم چرا که هنوز ما در فهم مدرنیته دچار اشکالیم و می آییم انواع نوآوری را روی آن سوار می‌کنیم.
نقطه محوری حوزه علمیه اسلام انقلابی و تربیت انسان انقلابی است
محمدامین صادق از طلاب حوزه علمیه و پژوهشگر نیز گفت: رهبر انقلاب در دهه اول پیروزی انقلاب اسلامی سخنرانی ای دارد که در آن از اسلام، مردم و رهبری می‌گوید. در سخنرانی‌های بعدی توضیح می‌دهند منظور از اسلام، اسلام ناب و رهبری، قدرت رهبری و منظور از مردم، مردم انقلابی است. این نقطه محور حوزه علمیه است، اسلام انقلابی که می‌تواند انسان انقلابی تربیت کند.
حوزه علمیه همچنان با مشکل متحجرین رو به رو است
امین اسدپور استاد حوزه علمیه نیز بیان کرد: اولین نکته در پیام رهبر انقلاب نگاه تاریخی ایشان به حوزه و روحانیت است. ایشان حوزه علمیه قم را مقارن با شرایط تاریخی منطقه و شرایط استعمار یا حکومت‌ها و نظامات دست نشانده‌ای که در منطقه به وجود آمد روایت می‌کنند.
وی افزود: نکته بعدی نگاه منظومه‌ای به کلیت دین و معارف دینی است. اینکه اسلام را کل جامع با همه ابعادش ببینید. امام در چهل حدیث و در صحیفه جلد ۸ می‌گویند فقیه و متکلم و فیلسوف را نباید تقلیل به رشته تخصصی بدهیم البته اسلام همه این رشته‌ها را دارد اما مشخصاً یکی از اینها نیست. نکته دیگر توجه جدی به عنصر زمان، مکان و روش اجتهادی حضرت امام است که رویکرد کارآمدی و حل مسئله را پررنگ می‌کند.
اسدپور در ادامه به توجه جدی رهبر انقلاب به علوم انسانی و نسخه‌های جوامع و تمدن‌های دیگر در شکل گیری حیات اجتماعی معاصر اشاره کرده و بیان داشت: از این مسئله به عنوان موضوع معاصر و نحوه مدیریت مناسبات اجتماعی یاد کردند و اینکه ما می‌توانیم از برخی الگوهای علوم انسانی درس آموزی داشته باشیم.
وی از دیگر نکات پیام رهبر انقلاب را توجه به خطر تحجر در حوزه‌های علمیه دانست و گفت: از نظر برخی این موضوع در ادبیات حضرت آقا مهم تلقی نمی‌شود در صورتی که در این بیانیه نشان دادند هنوز مسئله است و حوزه انقلابی با جریان متحجرین مقدس مآب رو به روست.