به گزارش خبرنگار مهر، آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی، از مراجع تقلید برجسته و احیاگر حوزه علمیه قم در دوران معاصر، نقشی بی‌بدیل در تاریخ تشیع و فرهنگ دینی ایران ایفا نموده‌اند. بررسی جایگاه علمی و فرهنگی آیت الله مؤسس نیازمند توجه به ابعاد گوناگون زندگی و فعالیت‌های ایشان است.
جایگاه علمی
آیت الله حائری، فقیهی اصولی و متبحر در علوم نقلی و عقلی بود. ایشان پس از طی مراحل مقدماتی در یزد، به نجف اشرف مهاجرت کرده و از محضر اساتید بزرگی همچون آخوند ملاحسینقلی همدانی، سید محمدکاظم یزدی (صاحب عروه) و میرزای شیرازی (صاحب فتوای تحریم تنباکو) بهره برد.
شیخ عبدالکریم پس از کسب اجتهاد، به تدریس در کربلا و سپس اراک مشغول شدند. روش تدریس ایشان، مبتنی بر استدلال قوی، تبیین دقیق مبانی اصولی و فقهی و پرهیز از پیچیدگی‌های غیرضروری بود. شاگردان بسیاری از محضر ایشان بهره‌مند شده و به درجات عالی علمی رسیدند که از آن جمله می‌توان به امام خمینی (ره)، آیت الله بروجردی، آیت الله محمدرضا گلپایگانی، آیت الله محمدعلی اراکی و بسیاری دیگر از مراجع و علمای بزرگ اشاره کرد.
اگرچه مشغله‌های فراوان ایشان فرصت زیادی برای تألیف و تصنیف باقی نگذاشت، اما آثار ارزشمندی از ایشان به یادگار مانده است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کتاب درر الفوائد فی الحاشیه علی الفرائد اشاره کرد. این کتاب، حاشیه‌ای است بر کتاب فرائد الاصول شیخ مرتضی انصاری و نشان‌دهنده تسلط عمیق ایشان بر مباحث اصولی است.
جایگاه فرهنگی
مهم‌ترین و برجسته‌ترین اقدام آیت الله حائری، تأسیس و احیای حوزه علمیه قم بود. در سال ۱۳۰۱ شمسی، ایشان به دعوت علما و مردم قم، به این شهر مهاجرت کرده و با تدبیر و تلاش فراوان، حوزه علمیه قم را که در آن زمان وضعیت نامناسبی داشت، احیا نمودند.این اقدام یک رخداد بزرگ در تاریخ تشیع و حوزه‌های دینی ایران و جهان بود؛ چراکه تاریخ بنیان‌گذاری حوزه علمیه قم، فاصله زیادی با زمان کودتای اسفند ۱۲۹۹ ش نداشت و این حرکت مصادف شده بود با به قدرت رسیدن حکومتی که ملیت ایرانی و تاریخ و فرهنگ ایران پیش از اسلام را ارج می‌نهاد و نقش اجتماعی دین و روحانیت را منکر می‌شد.
هدف اصلی آیت الله مؤسس از تأسیس حوزه علمیه قم، تربیت نیروهای متعهد و متخصص برای ترویج دین و پاسخگویی به نیازهای جامعه بود. ایشان با دقت و وسواس فراوان، به تربیت طلاب اهتمام ورزیده و سعی می‌کردند تا آنان را با علوم و معارف اسلامی و نیز با مسائل روز جامعه آشنا سازند.
آیت الله حائری در دوران فعالیت خود، با انحرافات فکری و فرهنگی که در آن زمان در جامعه رواج داشت، به شدت مبارزه می‌کرد. ایشان با سخنرانی‌ها و موعظه‌های خود، مردم را نسبت به این انحرافات آگاه ساخته و از آنان می‌خواستند تا در برابر آن‌ها ایستادگی کنند.
ایشان با تأسیس و گسترش حوزه علمیه قم، نقش مهمی در توسعه فرهنگ دینی در ایران ایفا کردند. حوزه علمیه قم در دوران زعامت ایشان، به یکی از مهم‌ترین مراکز علمی و فرهنگی جهان تشیع تبدیل شد و طلاب و دانش‌پژوهان بسیاری از سراسر جهان برای تحصیل علوم دینی به این شهر مهاجرت کردند.
اگرچه آیت الله حائری در دوران حیات خود، از ورود مستقیم به سیاست پرهیز می‌کردند، اما همواره از نهضت‌های اسلامی و مبارزات مردم مسلمان در برابر استعمار و استبداد حمایت می‌کردند.
نخستین بیمارستان در قم معروف به بیمارستان فاطمی، که به همّت و تدبیر آیتﷲ حائری توسط حاج سیدمحمد فاطمی قمی، مستشار دیوان کشور، بنا شد، از نخستین اقداماتی است که یک مرجع تقلید در زمینه درمان عمومی انجام می‌داد. شیخ عبدالکریم، تنها به ساخت این بیمارستان اکتفا نکرد. تأسیس بیمارستان سهامی، که از محل ثلث اموال سهام‌الدوله در قم ساخته شد، نیز به درخواست و اراده ایشان بود.
آیت الله حائری، عالمی زاهد و متقی بود. ایشان به دنیا بی‌اعتنا بوده و همواره به ساده‌زیستی و پرهیز از تجملات تاکید می‌کردند.ایشان فردی مخلص و متواضع بود و همواره خود را خدمتگزار مردم می‌دانستند.او فردی مدبر و دوراندیش بود و با تدبیر و دوراندیشی خود، حوزه علمیه قم را از خطرات و آسیب‌های احتمالی حفظ می‌کردند.شیخ عبدالکریم فردی حلیم و بردبار بود و در برابر سختی‌ها و مشکلات، صبر و استقامت نشان می‌دادند.
آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی، شخصیتی برجسته و تأثیرگذار در تاریخ تشیع و فرهنگ دینی ایران بود. ایشان با تلاش‌های بی‌وقفه خود، حوزه علمیه قم را احیا کرده و نقش مهمی در تربیت نیروهای متعهد و متخصص، توسعه فرهنگ دینی و مقابله با انحرافات ایفا کردند. نام و یاد ایشان همواره در تاریخ ایران و جهان اسلام جاودانه خواهد ماند.