روایت یک عمر مجاهدت علمی؛ از پویایی فقه شیعه تا فرهنگ سازی «نسل زد»

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: مَدرَس شهید سید مهدی اردکانی در کوچه شهید مصطفایی شاهرود میزبان دفتر یکی از علما و دانشمندان شهرستان شاهرود است کسی که عمری را در تحصیل در حوزه قم نزد مراجع و بزرگان دوره معصر سپری کرده است و سالهای طولانی به تدریس فقه و اصول و فلسفه و تالیف معارف اسلامی و در امر تبلیغ به بیان علمی موضوعات اسلامی پرداخته و قریب ده سال با عنوان امام جمعه موقت به تحلیل مسائل ایران و جهان ایستاده است و امروز در قامت استاد دروس عالی و خارج فقه و اصول به فعالیت مشغول است.

در گفتگویی با حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ حمید عبداللهیان امام جمعه موقت شاهرود، مدرس حوزه و دانشگاه و مولف بیش از ۱۰ عنوان کتاب و مقاله ارزشمند به زبان‌های عربی و فارسی، به ابعاد زندگی ۶۱ ساله ایشان می‌پردازیم.

ابتدا خودتان را معرفی کنید

من حمید عبداللهیان متولد سال ۱۳۴۳ شاهرود هستم. پس از دروس ابتدایی، متوسطه را در دبیرستان امام خمینی (ره) در رشته ریاضی خواندم و در سال ۶۱ و پس از اخذ دیپلم وارد حوزه علمیه شاهرود شدم و تحصیلات مقدماتی و سطح متوسط را نزد آیات عظام طاهری شاهرودی، حاج شیخ مرتضی و حاج شیخ مصطفی اشرفی شاهرودی به پایان بردم و نهایتاً برای ادامه تحصیل وارد حوزه علمیه قم شدم دروس مکاسب و رسائل را نزد آیات معظم اعتمادی تبریزی، پایانی، اردبیلی، استادی و تهرانی به پایان بردم و آنگاه در درس تفسیر آیت الله جوادی آملی و فلسفه آیت الله علی عابدی شاهرودی و در دروس اخلاق اسلامی آیت الله مشکینی و اشتهاردی و مظاهری شرکت کردم و سپس از درس خارج حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی و جناتی شاهرودی و سبحانی استفاده کردم، البته در فاصله سال‌های ۶۱ الی ۷۲ که در حوزه حضور داشتم، به تناوب طبق فرمان امام خمینی (ره) قریب دو سال و به صورت داوطلبانه در جبهه‌های جنگ و نبرد حق علیه باطل حضور پیدا کردم.

در کنار دروس حوزه علمیه و پس از خاتمه جنگ در سال ۶۷ در کنکور دانشگاه نیز شرکت کرده و با رتبه ۱۳ در دانشگاه تهران در رشته فلسفه غرب مقطع کارشناسی را گذراندم همچنین دوره کارشناسی ارشد را هم در دانشگاه آزاد تهران واحد تهران مرکز خواندم و در سال ۷۲ به شاهرود بازگشتم و تاکنون مسئولیت‌هایی را نیز برعهده داشتم که از جمله آنها می توان به تدریس در حوزه در سطوح متوسطه و عالی و خارج از فقه و اصول و تدریس دانشگاه و ریاست برخی ادارات، امامت جمعه موقت شاهرود و … اشاره کرد.

به آثار خودتان هم اشاره کنید

بخشی از تالیفات در بحث فقهی است. رساله‌ای در زمینه حج استدلالی تحت عنوان الاحتجاج فی وظایف الحجاج در دست تالیف است که احتمالاً پنج جلد خواهد بود و بخشی از آن به اتمام رسیده و محضر علما و مراجع ارسال شده و آنها نیز مطالبی را برای ما فرستاده‌اند، همچنین یک کتاب دیگر که منتشر شده «عوامل پیدا و پنهان انقلاب امام حسین (ع)» است. کتاب دیگر فقه استدلالی با عنوان باروری مصنوعی از دیدگاه فقه اهل سنت و تشیع است که به زودی منتشر می‌شود و این محصول تدریس درس خارج فقه و مسائل مستحدثه است.

کتاب‌های دیگری نیز وجود دارد مانند «التعریض فی منجزات المریض» که بحث استلالی و فقهی است که همگی به زبان عربی هستند و نقد دیدگاه سروش در اعجاز قرآن و مقالاتی که در سمینارها و نشریات مختلف چاپ شده است برای نمونه می‌توان به مقاله‌ای موسوم به شیوه‌های مناظره و مباحثه امام رضا (ع) اشاره کرد که مقاله برتر کشور شناخته شد و در مجموع ۱۰ عنوان کتاب تاکنون به انتشار رسیده است.

شما را یکی از چهره‌های برجسته‌ حوزوی می‌شناسند، کمی درباره جایگاه حوزه علمیه شاهرود بگویید

حوزه علمیه شاهرود از حوزه‌های علمیه پرسابقه در جهان اسلام و یکی از عقبه‌های تربیت نیروهای فقهی است. تقریباً از زمان ناصرالدین شاه شخصیت‌هایی مانند آیت الله علی اکبر کبیریان از شاگردان میرزای شیرازی در شاهرود مسجد موسوم به شیخ علی اکبر را احداث و حوزه علمیه را راه اندازی می‌کند که هنوز هم حجره‌های آن مدرسه علمیه دست نخورده باقی مانده است و این نشان از قدمت حوزه علمیه شاهرود می‌دهد، همچنین مدرسه علمیه شاهرخیه بسطام از قرن شش هجری به جای مانده است.

شخصیت‌های برجسته‌ای مانند آیت الله شیخ محمد سعدآبادی از مرتبطان مرحوم شیخ نخودکی، مرحوم آیت الله العظمی سید محمود حسینی شاهرودی مرجع عالیقدر جهان اسلام که تاپایان عمرشان در نجف بودند از دیگر علمای شهرستان هستند. معاصر ایشان مرحوم آیت الله شیخ آقابزرگ اشرفی بودند که از مرجعیت کمی نداشتند، مرحوم آیت الله اصفهانی مرجع عالیقدر، مکرر از ایشان برای قبول مرجعیت شیعی دعوت کردند تا در نجف بمانند اما به واسطه ملاحظات و مشکلات و موانعی داشتند در شاهرود مسئولیت امور دینی را برعهده گرفتند و حوزه علمیه را اداره کردند.

مرحوم آیت الله توحیدی تحصیل کرده نجف و قم شاگرد میرزای نائینی از دیگر شخصیت های حوزه علمیه شاهرود هستند. مرحوم آیت الله سید عباس موسوی نجفی و دیگر شخصیت های مجتهد مسلم مانند مرحوم شیخ حسین امینی داشتیم همچنین مرحوم موسوی شاهرودی اهل ابرسج از علمای تراز اول حوزه علمیه مشهد از جمله شخصیت های برجسته شاهرود است که عقبه علمی و دینی شهرستان شاهرود را نشان می‌دهد.

مرحوم آیت الله شیخ مرتضی اشرفی متخرج نجف مدیریت حوزه علمیه شاهرود و برادر ایشان آیت الله شیخ مصطفی اشرفی، مرحوم آیت الله طاهری شاهرودی از شاگردان آیت الله خویی و علامه طباطبایی و … از دیگر چهره های برجسته حوزه علمیه شاهرود هستند. آیت الله علی عابدی شاهرودی از فیلسوفان و محدثان برتر ایران که تالیفاتشان در دانشگاه‌های مطرح دنیا تدریس می‌شود، از حوزه علمیه شاهرود برآمدند که نشان از جنبه‌های علمی این حوزه است.

هم اکنون وضعیت حوزه چطور است؟

هم اکنون هم در شاهرود سه مدرسه عمده علمیه برادران شامل امام صادق (ع)، ثقلین بید آباد و حضرت ولیعصر (عج) بازار فعالیت دارند و از پایه‌های اول تا پایان پایه دهم ۴۰۰ طلبه در آن‌ها درس می‌خوانند، همچنین در بسطام مدرسه امام محمد باقر (ع) یا شاهرخیه وجود دارد در کنار آن‌ها هم مدرسه علمیه خواهران هم است طلبه‌ها در آن درس می‌خوانند و از جهت علمی خوشبختانه شرایط خوبی را شاهد هستیم.

درباره شرایط امروز فرهنگی شاهرود به خصوص مسئله جوانان بفرمایید؟

طبیعی است که مقداری که توضیح داده شد نمی‌تواند توقعات مردم و جوانان را برآورده کند، جهت آن هم این است که به تناسبی که ما در حوزه های علمیه به پرورش عالم و مبلغ و مولف پرداختیم، بالاخره فضای فرهنگی کشور تحت الشعاع برخی فضاها قرار گرفته و سرعت تاثیر گذاری آن بر جوانان و خانواده ها، بیش از حرکت حوزوی است و نیاز به این دارد که تحولی نو رخ دهد گرچه اتفاقاتی افتاده و حوزه علمیه در قم و شهرستان ها در فضای مجازی فعالیت دارند اما لازمه تاثیرگذاری در فضای مجازی اولاً برخورداری از تکنیک لازم و سرعت اقدام، اتاق فکر منسجم و مناسب و پاسخگو است.

باید معارف را با زبان تبلیغ و شیوه های تبلیغی جدید برای جامعه هدف نوجوان و جوان ما منتقل تبیین کنند ما اگر در این زمینه نتوانیم موفق عمل کنیم و نتوانیم از روی دلسوزی کار انجام دهیم ممکن است آسیب های جدی تری می تواند شامل ما شود لذا هر کسی باید خودش را مبلغ حساب کند این آیه شریفه که می فرماید «الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَیَخْشَوْنَهُ وَلَا یَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ وَکَفَیٰ بِاللَّهِ حَسِیبًا [آری این روش خداست درباره] آنان که همواره پیام‌های خدا را به مردم می‌رسانند و از [عظمت و مقام] او می‌ترسند و از هیچکس جز او واهمه ندارند و برای حسابرسی [کار با ارزش اینان] خدا کافی است»

به همین موضوع اشاره دارد و شامل حال حوزه نیست هر کسی که در هر بخشی از علمی برخوردار است و در آن حوزه عالم شناخته می شود رسالت تبلیغی را بردوش دارد حتی اگر کسبه و بازاری باشد و اگر کسی در ارتباط با مسائلی عالم است باید آن را به مخاطب خودش ارائه کند.

امروز باید چه کرد؟

امروز استاد دانشگاه ما بهترین مبلغان است تا رسالت‌های الهی را تبلیغ کند و این تنها به حوزه ربط ندارد، بنابراین اگر معلم آموزش و پرورش و استاد و کاسب و منبری و امام جماعت و … خودش را مبلغ دین و مروج دین محسوب کند و این مهم بهترین راه و بهترین شیوه‌ای است که بتوانیم جلوی این سیل عظیمی که به سمت جوانان می‌آید را کنترل کنیم.

اگر جوانان ما و مردم ما از لحاظ فرهنگی مملو و توانمند نباشند نمی‌توانند از خودشان دفاع کنند لذا اصطلاحاً فرهنگ نباید از داخل خالی باشد.