آیت‌الله محسن اراکی، در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه بررسی تاریخ صد ساله حوزه علمیه قم نیازمند نگاه جامع است، گفت: باید این تاریخ را از سه منظر سامان‌یافتگی، نقش سیاسی و رشد علمی مورد توجه قرار داد.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به پیشینه کهن حوزه علمیه قم ابراز کرد: سابقه این حوزه به قرون نخست هجری بازمی‌گردد و بزرگان حدیث شیعه از کوفه و دیگر شهرها به قم مهاجرت کردند و این شهر به یکی از مراکز علمی مهم شیعه تبدیل شد.
عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه حاج شیخ عبدالکریم حائری تنها مؤسس حوزه نبود بلکه احیاگر آن بود، افزود: وی در دوره ضعف اولیه حکومت پهلوی، از فرصت تاریخی بهره برد و حوزه قم را به‌صورت رسمی و نظام‌مند بازسازی کرد.
وی ادامه داد: با درایت مرحوم حائری، مرجعیت شیعه از نجف به قم منتقل شد و علما و طلاب بسیاری جذب این حوزه شدند؛ از جمله شاگردان ایشان و عالمان برجسته‌ای که در دوره‌های بعد، مرجعیت را تقویت کردند.
آیت‌الله اراکی با اشاره به دوره مراجع ثلاث (آیات حجت، خوانساری و صدر) گفت: این دوران، دوره تثبیت علمی و اجتماعی حوزه بود و تعامل علما با یکدیگر، انسجام و نشاط علمی کم‌نظیری را در قم پدید آورد.
وی تأکید کرد: در ادامه، آیت‌الله بروجردی با حمایت مراجع و علمای قم به این شهر آمد و نقش مهمی در توسعه علمی، تبلیغی و اجتماعی حوزه ایفا کرد؛ حوزه در این زمان توانست ارتباط گسترده‌ای با بدنه جامعه برقرار کند.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به دوران امام خمینی (ره) گفت: امام حوزه قم را از چارچوب سنتی فراتر برد و با طرح مباحث کلامی، سیاسی و فلسفی، آن را به مرکز نهضت اسلامی و بیداری ملت‌ها تبدیل کرد.
وی خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر، حوزه علمیه قم با تربیت هزاران نیروی متخصص و ورود به عرصه‌های نوین علمی، به جایگاهی رسیده که توانسته در تدوین قانون اساسی و اداره نظام اسلامی نقش کلیدی ایفا کند.
آیت‌الله اراکی در پایان با بیان اینکه امروز حوزه علمیه قم به نهادی کارآمد و پاسخگو در برابر چالش‌های فکری و دینی تبدیل شده، تأکید کرد: این جایگاه مرهون مجاهدت صدساله عالمان بزرگی است که راه را برای امروز هموار کردند.