به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از فرهنگستان علوم، محمدرضا مخبردزفولی در اجلاسیه بین‌المللی ششمین کنگره جهانی حضرت رضا (ع) در سخنانی با عنوان حقوق و کرامت انسان در تمدن سازی رضوی و مقایسه آن با تمدن غرب، با اشاره به اینکه تمدن‌های بشری بر شالوده نگرش‌های فلسفی، دینی و اخلاقی شکل می‌گیرند، تمدن اسلامی را مبتنی بر کرامت ذاتی انسان و مسئولیت‌پذیری اجتماعی معرفی کرد.
وی در مقابل، تمدن غرب را علی‌رغم ادعاهایش در زمینه حقوق بشر، در عمل گرفتار استثمار، مادی‌گرایی افراطی و نظام‌های سلطه‌گر دانست که به نقض سیستماتیک کرامت انسانی منجر شده است.
مخبر دزفولی، جنگ‌های نیابتی، نژادپرستی سیستماتیک، اسلام‌ستیزی و مهاجرستیزی را از مصادیق بارز تناقض‌های تمدن غرب برشمرد و تأکید کرد: غرب با سوءاستفاده از شعارهای آزادی و برابری، در عمل استعمار مدرن را تداوم بخشیده و با جنگ‌های نیابتی، میلیون‌ها انسان را در نقاط مختلف جهان آواره و کشته است.
رئیس فرهنگستان علوم، عصر امام رضا (ع) را به دلیل شرایط خاص سیاسی-اجتماعی و کنشگری فرهنگی و سیاسی ایشان، بستری منحصر به فرد برای مطالعات تمدنی دانست که نیازمند پژوهش‌های عمیق و چندجانبه است. وی با اشاره به تشبیه رهبر معظم انقلاب از حیات اجتماعی ائمه به انسان ۲۵۰ ساله، نقش امام رضا (ع) را آمیزه‌ای از دوره های مختلف تاریخی از تثبیت تا تجلی و ظهور ارزیابی کرد.
مخبر دزفولی با بیان اینکه بحران هویت تمدنی غرب، بشریت را در دوگانگی گرفتار کرده است، الگوی تمدنی رضوی و بازگشت به میراث غنی اسلامی را راهکاری برای برون‌رفت از این بحران و ارتقای سطح حاکمیت در ابعاد اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ارائه داد. وی بازخوانی فقه تمدنی رضوی را ضرورتی انکارناپذیر برای تحقق این هدف دانست.
مخبر دزفولی به تبیین مضامین الگوی تمدنی رضوی با تأکید بر کرامت انسانی پرداخت.
وی در این بخش به مفهوم کرامت به عنوان صفتی الهی که به انسان نیز نسبت داده می شود تاکید کرد و به دیدگاه هایی چون راغب اصفهانی و علامه طباطبایی در تفسیر این مفهوم اشاره کرد.
کرامت ذاتی انسان، مبنای حقوق و تکالیف اوست
رئیس فرهنگستان علوم، در ادامه سخنان خود با موضوع حقوق و کرامت انسان در تمدن سازی رضوی، به تبیین مفهوم کرامت ذاتی و اکتسابی انسان پرداخت و آن را مبنای حقوق و تکالیف بشری دانست.
مخبردزفولی با اشاره به آیه ولقد کرمنا بنی آدم، کرامت را صفتی الهی دانست که به واسطه برخورداری از شرافت و فضیلت به انسان اعطا شده است. وی با استناد به دیدگاه علامه طباطبایی و علامه جعفری، کرامت انسان را ذاتی و ناشی از نعمت تعقل برشمرد که او را از دیگر موجودات متمایز می‌کند.
به گفته مخبردزفولی، کرامت ذاتی انسان که در آیات قرآن و روایات ائمه به آن اشاره شده است، همزمان حقوق و تکالیفی را برای او مقرر می‌کند که انجام آنها ضامن حفظ انسانیت اوست. وی با ذکر روایتی از امام رضا(ع) در تفسیر آیه ۷۰ سوره اسراء، بر ضرورت تأمین حقوق و برقراری نظام عادلانه در جامعه برای حفظ کرامت انسانی تأکید کرد.
رئیس فرهنگستان علوم، علاوه بر کرامت ذاتی، به کرامت اکتسابی نیز اشاره کرد و آن را ارزش افزوده ای دانست که انسان با تلاش علمی و عملی به دست می‌آورد. وی با استناد به آیه ان اکرمکم عندالله اتقیکم و سخنان امیرالمومنین(ع) تقوا را مهمترین عامل کسب کرامت اکتسابی معرفی کرد.
مخبر دزفولی با تأکید بر اینکه بنیان کرامت اکتسابی را کرامت ذاتی تشکیل می‌دهد، شریعت الهی را مسیر و چارچوب دستیابی به این نوع کرامت دانست. وی سجده ملائکه در برابر انسان را ناشی از شان و منزلت علمی و قدرت تعقل انسان برشمرد که خداوند به او عطا فرموده است.
کرامت انسانی در سیره رضوی، نسخه نجات بشریت از بحران تمدن غرب
رئیس فرهنگستان علوم، با تشریح ابعاد کرامت انسانی در سیره و تعالیم امام رضا(ع)، این آموزه‌ها را راهکاری برای برون‌رفت از بحران تمدن غرب و احیای ارزش‌های انسانی در جهان معاصر معرفی کرد.
مخبردزفولی در ادامه مباحث حقوق و کرامت انسان در تمدن سازی رضوی و مقایسه آن با تمدن غرب، با تأکید بر این فرمایش امام علی(ع) که بر روی زمین هیچ موجودی کریم‌تر و ارزشمندتر از انسانی که مطیع امر پروردگار باشد نیست، به تبیین جایگاه والای کرامت انسانی در تعالیم رضوی پرداخت.
وی با ذکر روایتی از امام رضا(ع) در خصوص برابری انسان‌ها در خلقت و پاداش اعمال، به تشریح دو وجه کرامت ذاتی و اکتسابی پرداخت و عمل صالح را عامل ارتقاء کرامت انسانی و رسیدن به درجات عالی معنوی دانست. دکتر مخبر دزفولی این روایت را مصداق بارز نگرش جامع اسلام به کرامت انسانی معرفی کرد که هم به بعد فردی و هم به بعد اجتماعی آن توجه دارد.
رئیس فرهنگستان علوم با استخراج اصولی از سیره و تعالیم امام رضا(ع)، آنها را شالوده یک تمدن انسانی بر مبنای کرامت معرفی کرد و با اشاره به موضوع عدالت گفت: تحقق عدالت اجتماعی به عنوان هدف اصلی حکومت و امامت در اسلام، ریشه در کرامت ذاتی انسان‌ها و برابری آنان در برخورداری از حقوق دارد.
وی درباره عقلانیت در این سیره بیان کرد: تعقل، تفکر و تدبر در آیات الهی، به عنوان ویژگی ممیز انسان و موهبتی الهی، نقش اساسی در شکوفایی استعدادهای او و رسیدن به کمال انسانی دارد. در این زمینه به دیدگاه علامه طباطبایی در تبیین عقل به عنوان موضوع و متعلق ذاتی انسان نیز اشاره شد.
مخبردزفولی درباره آزادی و اختیار عنوان کرد: آزادی و اختیار انسان در انتخاب راه زندگی، از لوازم کرامت انسانی است و به او این امکان را می‌دهد تا با مسئولیت‌پذیری در قبال اعمال خود، به سوی کمال گام بردارد. مخبر دزفولی با ذکر آیه ۲۵۶ سوره بقره و روایتی از امام صادق(ع) به تبیین این اصل پرداخت.
رئیس فرهنگستان علوم اصل دیگر سیره امام رضا(ع) را مسئولیت پذیری دانست و گفت: کرامت انسانی با مسئولیت پذیری در قبال خود، دیگران و جامعه همراه است. این مسئولیت در حوزه حاکمیت به شکل تامین حقوق مردم و برقراری عدالت اجتماعی تجلی می‌یابد. وی به تأکیدات ائمه اطهار(ع) بر حق معاش مردم به عنوان یکی از مصادیق بارز این مسئولیت اشاره کرد.
وی در ادامه با تاکید بر حق حیات، آزادی بیان و رعایت حقوق اقلیت ها بیان کرد: رعایت حق حیات، آزادی بیان و حقوق اقلیت‌ها، از جمله مصادیق بارز احترام به کرامت انسانی است که در سیره ائمه معصومین(ع) به وضوح دیده می‌شود. مخبر دزفولی به نامه ۵۳ نهج البلاغه و سیره امام حسین(ع) در قیام عاشورا به عنوان نمونه هایی از این رویکرد اشاره کرد.
مخبر دزفولی در بخش پایانی سخنان خود، با تقابل وضعیت کنونی جهان با اصول کرامت انسانی، به نقد تمدن غرب پرداخت و جنگ افروزی، گرسنگی، فقر، نژادپرستی و بی عدالتی را از نشانه های بارز بحران این تمدن برشمرد. وی با بیان اینکه جهان امروز با ظلمت و تاریکی جدیدی در قرن بیست و یکم مواجه است، تمسک به تعالیم اهل بیت(ع) و الگوگیری از سیره رضوی را نسخه نجات بشریت و احیای ارزش های انسانی معرفی کرد. رئیس فرهنگستان علوم، استقبال جهانیان از معنویت و عدالت موجود در حرم امام رضا(ع) و اذعان سفرنامه نویسان غیرمسلمان به این واقعیت را گواهی بر جاذبه ذاتی آموزه های اسلامی و ظرفیت آن برای هدایت بشریت دانست.