«پهپاد» سلاح نامتقارن ایران در عملیات‌های وعده صادق

خبرگزاری مهر؛ گروه سیاست – هادی رضایی: عملیات‌های «وعده صادق ۱-۲ -۳» به‌عنوان نمادی بارز از استراتژی دفاعی، تهاجمی جمهوری اسلامی ایران برجسته شده‌اند. این عملیات‌ها، که در سه مرحلهٔ متمایز اجرا شده‌اند، بر پایهٔ ترکیب هوشمندانه‌ای از موشک‌های بالستیک، موشک‌های کروز و به‌ویژه پهپادهای انتحاری بنا نهاده شده‌اند. در این میان، پهپادها نه‌تنها به‌عنوان ستون فقرات حملات قرار گرفته‌اند، بلکه با هزینهٔ بسیار پایین، قابلیت تولید انبوه و ظرفیت اشباع سامانه‌های دفاع هوایی پیشرفتهٔ دشمن، نقشی کلیدی در بازتعریف موازنهٔ قدرت منطقه‌ای ایفا کرده‌اند.

در ادامه، به بررسی دقیق انواع پهپادهای مورد استفاده در هر یک از عملیات‌های «وعده صادق»، ویژگی‌های فنی، برد عملیاتی، هزینهٔ ساخت و پیامدهای استراتژیک آن‌ها می‌پردازد.

از انتقام تا جنگ مداوم

عملیات «وعده صادق ۱» در شب ۲۴ فروردین ۱۴۰۳، پاسخی مستقیم به حملهٔ رژیم صهیونیستی به کنسولگری ایران در دمشق بود. ایران در این حملهٔ تاریخی، حدود ۱۷۰ پهپاد، ۳۰ موشک کروز و بیش از ۱۲۰ موشک بالستیک را به سمت اسرائیل و بلندی‌های جولان شلیک کرد. این بزرگ‌ترین حملهٔ مستقیم ایران علیه اسرائیل تاکنون، عمدتاً با پهپادهای انتحاری اجرا شد. اگرچه بخش عمده‌ای از این پهپادها توسط ائتلاف غربی-عربی رهگیری شد، اما این عملیات موفقیت چشمگیری در اشباع سامانه‌های دفاعی مانند گنبد آهنین، فلاخن داوود و پیکان ۲ و ۳ به‌دست آورد.

عملیات «وعده صادق ۲» در ۹ مهر ۱۴۰۳، عمدتاً بر موشک‌های بالستیک (حدود ۱۵۰ فروند) تمرکز داشت، اما پهپادها به‌عنوان عنصر حمایتی برای منحرف‌کردن رادارها و ایجاد سردرگمی در شبکهٔ دفاعی دشمن به‌کار گرفته شدند. این عملیات، که در پاسخ به ترور رهبران حماس و حزب‌الله انجام شد، خسارات فیزیکی محدودی به‌بار آورد، اما هزینه‌های دفاعی اسرائیل را به میلیاردها دلار رساند.

عملیات «وعده صادق ۳» ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ آغاز شد و به یک کمپین مداوم تبدیل گشته است. این عملیات، که شامل بیش از ۱۹ موج حمله با صدها موشک و پهپاد بود، با هدف ضربه‌زدن به مراکز فرماندهی، اطلاعاتی و پشتیبانی رژیم صهیونیستی در شهرهایی مانند تل‌آویو، حیفا و اورشلیم طراحی شده است. در این فاز، پهپادها به‌عنوان ابزار اصلی برای حملات شبانه و غافلگیرانه مورد استفاده قرار گرفته‌اند. گزارش‌ها حاکی از شلیک بیش از ۸۰۰ پرتابه، از جمله پهپادهای انتحاری، در موج‌های اولیه است.

انواع پهپادهای مورد استفاده

ایران در این عملیات‌ها عمدتاً از پهپادهای بومی تولیدشده توسط صنایع هوافضای وزارت دفاع و سپاه پاسداران استفاده کرده است.

مدل‌های اصلی عبارتند از:

۱. شاهد -۱۳۶ : ستارهٔ عملیات‌ها

این پهپاد، که در روسیه به نام «جرثقیل» شناخته می‌شود، در هر سه عملیات نقش محوری داشته است. در «وعده صادق ۱»، حدود ۱۴۰ فروند از ۱۷۰ پهپاد شلیک‌شده، شاهد -۱۳۶ بودند. در موج‌های اخیر «وعده صادق ۳» نیز بیش از ۱۰۰ فروند از این مدل برای ضربه‌زدن به مراکز پشتیبانی اسرائیلی به‌کار گرفته شده است.

قابلیت‌ها و ویژگی‌ها: یک پهپاد انتحاری با وزن کلی حدود ۲۰۰ کیلوگرم، مجهز به کلاهک انفجاری ۳۰ تا ۵۰ کیلوگرمی . طراحی آن از مواد کامپوزیتی و چوبی تشکیل شده تا سطح مقطع راداری آن را کاهش دهد. سیستم هدایت آن ترکیبی از GPS و INS (ناوبری اینرسی) است که دقت بالایی را فراهم می‌کند. این پهپاد قادر است در ارتفاع پایین (۵۰ تا ۴۰۰۰ متر) پرواز کند تا از رادارهای دشمن اجتناب نماید. سرعت آن حدود ۱۸۰-۱۸۵ کیلومتر در ساعت و زمان پرواز تا ۶ ساعت است.

برد عملیاتی: ۱۰۰۰ تا ۲۵۰۰ کیلومتر ، که آن را ایده‌آل برای حملات از خاک ایران یا عراق به اسرائیل می‌سازد.

هزینهٔ ساخت: برآوردها برای هزینهٔ داخلی هر فروند بین ۲۰,۰۰۰ تا ۵۰,۰۰۰ دلار است. این در حالی است که قیمت صادراتی آن به روسیه تا ۱۹۳,۰۰۰ دلار گزارش شده است.

شاهد -۱۳۶ با هزینه‌ای بسیار پایین، سامانه‌های دفاع هوایی گران‌قیمت اسرائیل را اشباع می‌کند. هزینهٔ هر رهگیری با موشک «تامیر» سامانهٔ گنبد آهنین بین ۴۰,۰۰۰ تا ۱۵۰,۰۰۰ دلار است، در حالی که هزینهٔ هر پهپاد کمتر از یک‌پنجم آن است. این نابرابری هزینه‌ای، استراتژی «جنگ نامتقارن» ایران را به‌طور چشمگیری تقویت می‌کند.

۲. شاهد -۱۳۱ : نسخهٔ سبک‌تر برای عملیات حمایتی

در «وعده صادق ۲» و موج‌های اولیه «وعده صادق ۳»، به‌عنوان پهپاد شناسایی و منحرف‌کنندهٔ رادارها استفاده شد. پرتاب حدود ۳۰ فروند در حملات مهر ماه سال گذشته گزارش شده است.

قابلیت‌ها و ویژگی‌ها: این مدل کوچک‌تر از شاهد -۱۳۶ است (طول ۲.۶ متر در مقابل ۳.۵ متر و وزن ۱۳۵ کیلوگرم). کلاهک آن ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرمی است و مانند مدل بزرگ‌تر، قادر به پرواز در ارتفاع پایین برای عملیات شبانه است.

برد عملیاتی: حدود ۹۰۰ کیلومتر.

هزینهٔ ساخت: بین ۱۰,۰۰۰ تا ۳۰,۰۰۰ دلار، که آن را ایده‌آل برای تولید انبوه و ایجاد حجم بالای حملات می‌کند.

تحلیل: این پهپاد با تمرکز بر حجم بالا، فشار روانی و اقتصادی بر دشمن وارد می‌کند و امکان اجرای حملات همزمان و ترکیبی با موشک‌ها را فراهم می‌آورد.

۳. ابابیل -۵ و مهاجر -۶: پهپادهای چندمنظوره

ابابیل -۵ در «وعده صادق ۱» برای شناسایی و مهاجر -۶ در «وعده صادق ۳» برای حملات دقیق به مراکز اطلاعاتی استفاده شد. گزارش‌ها از شلیک ۲۰ تا ۳۰ فروند در موج‌های آخر در وعده صادق سه حکایت دارد.

قابلیت‌ها و ویژگی‌ها:

ابابیل -۵، یک پهپاد انتحاری _شناسایی با کلاهک ۴۵ کیلوگرمی، مجهز به دوربین‌های الکترواپتیکی برای هدایت دقیق و سرعت ۳۰۰ کیلومتر در ساعت.

مهاجر -۶: یک پهپاد شناسایی-حمله با قابلیت پرواز تا ۲۴ ساعت و برد شناسایی ۲۰۰ کیلومتر. این پهپاد قادر به حمل موشک‌های هدایت‌شوندهٔ «قائم» و «الماس» است که اخیراً با قابلیت‌های هوش مصنوعی مجهز شده‌اند.

برد عملیاتی: ابابیل -۵: ۱۵۰ تا ۵۰۰ کیلومتر؛ مهاجر -۶: تا ۲۰۰۰ کیلومتر.

هزینهٔ ساخت: ابابیل -۵ حدود ۱۵,۰۰۰ دلار؛ مهاجر -۶ بین ۵۰,۰۰۰ تا ۱۰۰,۰۰۰ دلار.

این مدل‌ها انعطاف‌پذیری عملیاتی را افزایش داده و امکان ترکیب حملات انتحاری با عملیات‌های شناسایی و حملهٔ دقیق را فراهم می‌کنند.

هزینهٔ کم، تأثیر بالا

پهپادهای ایرانی، با هزینهٔ کل تخمینی عملیات «وعده صادق ۱» حدود ۳۰ تا ۵۰ میلیون دلار، در مقابل هزینهٔ رهگیری اسرائیل که به بیش از ۱ میلیارد دلار رسیده است، الگویی بارز از «جنگ اقتصادی» و «جنگ نامتقارن» ارائه می‌دهند. برد بالای این پهپادها (تا ۲۵۰۰ کیلومتر) امکان حملات از پایگاه‌های دورافتاده را فراهم کرده و ویژگی‌های رادارگریز نسبی آن‌ها، موفقیت رهگیری آن را به ۱۰۰٪ نمی‌رساند؛ در «وعده صادق ۳»، گزارش‌های متعددی از برخورد موفق پهپادها با اهداف حیاتی وجود دارد.

از منظر ژئوپلیتیک، این پهپادها نه‌تنها رژیم صهیونیستی را تحت فشار قرار داده‌اند، بلکه الهام‌بخش کشورهای دیگری مانند روسیه برای تولید و استفاده از مدل‌های مشابه شده‌اند و در نتیجه، تعادل قدرت در خاورمیانه و فراتر از آن را دگرگون کرده‌اند.