فلسطین بزرگترین قربانی پیمان‌شکنی‌های آمریکا؛ از «کمپ دیوید» تا «معامله قرن»

‌خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: در این چند هفته‌ای که از تکیه «دونالد ترامپ» بر مسند ریاست جمهوری آمریکا می‌گذرد، بازار بحث و گمانه‌زنی‌ها پیرامون مذاکرات احتمالی تهران- واشنگتن داغ است؛ مذاکراتی که پیش‌تر نیز به رغم مخالفت‌ها، به صورت غیرمستقیم آغاز و به «توافق جامع اقدام مشترک» (برجام) منجر شده‌بود، اما ترامپ در دوره نخست ریاست جمهوری خود باوجود همکاری‌های سازنده ایران به صورت یکجانبه از آن خارج شد و شدیدترین تحریم‌های ضدایرانی را در قالب «فشار حداکثری» بر تهران تحمیل کرد.

در همین ارتباط رهبر معظم انقلاب صبح روز جمعه (۱۹ بهمن) در جمع فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش، استفاده از تجربه «دو سال مذاکره و امتیاز دادن و کوتاه آمدن اما به نتیجه نرسیدن» را ضروری برشمردند و افزودند: آمریکا همان معاهده را با وجود نقص‌هایی که داشت نقض کرد و از آن خارج شد. بنابراین، مذاکره با چنین دولتی غیرعاقلانه، غیرهوشمندانه و غیرشرافتمندانه است و با آن نباید مذاکره کرد.

افزون بر برجام، با نگاهی تاریخی به سوابق تعهدات و پیمان‌های آمریکا با دیگر کشورهای جهان می‌توان به بی‌فایده و حتی آسیب‌زا بودن این گفت‌وگوها پی برد که پیمان‌های متعدد نقض‌شده و بی‌سرانجام آمریکا با فلسطین یک نمونه از آن موارد است.

عهدشکنی‌های مکرر و سیاست‌های متناقض آمریکا در قبال فلسطین

مسئله فلسطین یکی از پیچیده‌ترین بحران‌های بین‌المللی است که آمریکا به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی در آن نقش مهمی ایفا کرده است. در طول دهه‌ها، آمریکا بارها در ظاهر در قالب میانجی‌گری، ارائه طرح‌های صلح و حامی مذاکرات بین رژیم صهیونیستی و فلسطین وارد عمل شده‌است. با این حال، تاریخ نشان می‌دهد که واشنگتن در بارها تعهدات خود را نقض کرده و با اتخاذ سیاست‌های یکجانبه در راستای منافع رژیم صهیونیستی و به زیان طرف فلسطینی عمل کرده‌است.

همان طور که جنایات اخیر رژیم صهیونیستی در غزه تحت لوای آمریکا صورت گرفت، طی دهه‌های اخیر نیز جهان شاهد حمایت‌های آشکار آمریکا از تجاوزات این رژیم جعلی بوده‌است. آمریکا از زمان تأسیس رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۴۸، یکی از مهم‌ترین حامیان این رژیم در زمینه‌های نظامی، اقتصادی و دیپلماتیک بوده‌است که عملاً توازن قدرت را به نفع تل‌آویو تغییر داده است. در عین حال، آمریکا مدعی بوده که به‌عنوان یک میانجی بی‌طرف برای حل‌وفصل مناقشه فلسطین-اسرائیل عمل می‌کند اما سیاست‌های واشنگتن در نقض تعهدات خود همواره خلاف این ادعا را ثابت کرده است.

الف) عهدشکنی آمریکا در قبال توافق کمپ دیوید ۱۹۷۸ و مسئله فلسطین

توافق کمپ دیوید ۱۹۷۸ یکی از مهم‌ترین توافقات بین‌المللی در رابطه با مناقشه عرب‌ها و رژیم صهیونیستی بود که میان مصر و این رژیم با میانجی‌گری آمریکا صورت گرفت. این توافق که در زمان ریاست جمهوری «جیمی کارتر» بین «انور سادات» رئیس‌جمهور مصر و «مناخم بگین» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی امضا شد، دو بخش اصلی داشت: یکی درباره صلح بین مصر و رژیم اسرائیل و دیگری درباره مسئله فلسطین. اگرچه بخش اول به صلح مصر و رژیم صهیونیستی منجر شد، اما بخش دوم که مرتبط با حقوق فلسطینیان بود، به دلیل عهدشکنی تل‌آویو و واشنگتن هرگز اجرا نشد.

طبق این توافق، قرار بود که به فلسطینیان خودمختاری اعطا شود و مذاکراتی برای تعیین وضعیت نهایی کرانه باختری و نوار غزه طی پنج سال آینده انجام گیرد. با این حال، رژیم صهیونیستی به‌سرعت این تعهدات را نقض کرد و با ادامه شهرک‌سازی و اعمال سیاست‌های اشغال‌گرایانه، اجرای این بخش از توافق را غیرممکن ساخت. آمریکا نیز برخلاف وعده‌های خود، هیچ فشاری به رژیم صهیونیستی برای اجرای مفاد توافق وارد نکرد. در واقع، پس از صلح مصر و رژیم اسرائیل، واشنگتن دیگر انگیزه‌ای برای پیشبرد حقوق فلسطینیان نداشت و عملاً از این بخش توافق چشم‌پوشی کرد.

این عهدشکنی آمریکا باعث شد که فلسطینیان به‌ویژه سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) به این نتیجه برسند که واشنگتن یک میانجی بی‌طرف نیست. در نتیجه، این تجربه یکی از عواملی شد که بی‌اعتمادی فلسطینیان را به مذاکرات تحت حمایت آمریکا افزایش داد. ناکامی بخش فلسطینی توافق کمپ دیوید نشان داد که بدون فشار واقعی بر رژیم صهیونیستی، نمی‌توان به راه‌حلی عادلانه برای مسئله فلسطین دست یافت.

افزون بر کمک آمریکای بایدن به رژیم صهیونیستی در ویرانی غزه و شهادت بیش از ۴۷ هزار فلسطینی، پیشنهاد «دونالد ترامپ» رئیس جمهور جدید آمریکا مبنی بر اخراج فلسطینی‌ها از غزه به مصر و اردن را می‌توان در راستای همان نقض پیمان کمپ دیوید از سوی آمریکایی‌ها ارزیابی کرد.

ب) پیمان اسلو (۱۹۹۳) و عهدشکنی آمریکا

توافق اسلو که بین سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) و رژیم صهیونیستی با نظارت آمریکا امضا شد، قرار بود به تشکیل کشور مستقل فلسطین در مرزهای ۱۹۶۷ منجر شود. بر اساس این توافق، آمریکا متعهد شده بود که از اجرای مفاد آن حمایت کند. اما در عمل، واشنگتن از گسترش شهرک‌های صهیونیست‌نشین جلوگیری نکرد، در حالی که تعهد کرده بود روند صلح را تسهیل کند.

آمریکا همچنین کمک‌های مالی به تشکیلات خودگردان فلسطین را محدود کرد، درحالی‌که قرار بود از توسعه اقتصادی مناطق فلسطینی حمایت کند. افزون بر موارد اشاره شده، آمریکا در برابر تخلفات رژیم صهیونیستی از جمله ترور رهبران فلسطینی و نقض مکرر توافق‌نامه‌های امنیتی سکوت کرد.

ج) طرح «نقشه راه صلح» (۲۰۰۳) و بی‌اعتنایی آمریکا

در سال ۲۰۰۳، آمریکا به همراه گروه چهارجانبه (شامل آمریکا، اتحادیه اروپا، روسیه و سازمان ملل) طرح «نقشه راه صلح» را ارائه کرد که هدف آن دستیابی به راه‌حل دو دولتی بود. اما آمریکا به تعهدات خود عمل نکرد و به رژیم صهیونیستی اجازه داد شهرک‌سازی‌ها را افزایش دهد، که عملاً راه‌حل دو دولتی را از بین برد.

افزون بر آن، آمریکا تحریم‌های سختی علیه دولت فلسطین اعمال کرد، به‌ویژه پس از پیروزی حماس در انتخابات ۲۰۰۶، در حالی که قرار بود از روند دموکراتیک حمایت کند. همچنین به‌جای میانجی‌گری بی‌طرفانه، در کنار رژیم صهیونیستی ایستاد و با حمایت‌های بی‌قیدوشرط از تل‌آویو، روند صلح را به بن‌بست کشاند.

د) خروج از توافقات بین‌المللی در دوران ترامپ

دولت دونالد ترامپ در دور اول ریاست جمهوری خود یکی از صریح‌ترین نمونه‌های عهدشکنی آمریکا را رقم زد. مهم‌ترین موارد عبارتند از:

۱. انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس (۲۰۱۸): این اقدام برخلاف قطعنامه‌های سازمان ملل بود و نشان داد که آمریکا دیگر به راه‌حل دو دولتی پایبند نیست.

۲. قطع کمک‌های مالی به آژانس امدادرسانی فلسطینیان (آنروا): این اقدام فشار اقتصادی شدیدی بر مردم فلسطین وارد کرد.

۳. «معامله قرن» و حذف حقوق فلسطینیان: طرح موسوم به معامله قرن که در سال ۲۰۲۰ ارائه شد، عملاً فلسطینیان را از حق تشکیل کشور مستقل محروم کرد.

۴. کوچ اجباری فلسطینیان: ترامپ در هفته‌های نخست دور دوم ریاست جمهوری خود نیز پیشنهاد کوچ اجباری فلسطینیان را از غزه به اردن و مصر ارائه کرده‌است؛ پیشنهادی که اگر چه با واکنش شدید جهان مواجه شده و بیشتر به لفاظی شبیه است تا موضوعی قابل اجرا اما از تداوم عهدشکنی‌های آمریکا حکایت دارد.

پیامدهای عهدشکنی آمریکا؛ از بی‌اعتباری به وعده‌های کاخ سفید تا تقویت مقاومت

پیامدهای عهدشکنی آمریکا در قبال فلسطین را می‌توان در چند محور اصلی بررسی کرد؛ نقض مکرر تعهدات از سوی واشنگتن باعث شده است که فلسطینیان و حتی برخی کشورهای عربی، آمریکا را به‌عنوان یک میانجی بی‌طرف قبول نداشته باشند. این امر بسیاری از کشورها را به جستجوی راه‌حل‌های جایگزین، مانند تلاش‌های چین و روسیه برای ورود به روند صلح، سوق داده است.

از سوی دیگر، سیاست‌های متناقض آمریکا باعث تقویت گروه‌های مقاومت فلسطینی مانند حماس و جهاد اسلامی شده است، زیرا مردم فلسطین دیگر به روند مذاکرات امیدی ندارند. در نتیجه، درگیری‌های مسلحانه افزایش یافته و وضعیت امنیتی منطقه متشنج‌تر شده است که نمونه آن وقوع عملیات طوفان‌الاقصی از سوی حماس و فرو بردن غرب و رژیم صهیونیستی در یک تنش و درگیری بزرگ بود.

همچنین، یکی از نتایج مستقیم این عهدشکنی، تضعیف موقعیت تشکیلات خودگردان فلسطین به رهبری محمود عباس بوده است. این تشکیلات که بر مذاکرات صلح تأکید داشت، به دلیل عدم تحقق وعده‌های آمریکا، اعتبار خود را در میان مردم فلسطین از دست داده است.

در مجموع، تاریخ روابط آمریکا و فلسطین نشان می‌دهد که واشنگتن بارها تعهدات خود را نقض و در عمل به جای ایفای نقش یک میانجی بی‌طرف، آشکارا منافع رژیم صهیونیستی را تأمین کرده است و این رویکرد واشنگتن به افزایش بی‌ثباتی در منطقه انجامیده است. در شرایط کنونی، تنها راه ایجاد صلح پایدار، پایان دادن به سیاست‌های دوگانه آمریکا و اتخاذ یک رویکرد واقع‌بینانه و عادلانه در قبال مسئله فلسطین است؛ واقعیتی که تحقق آن با توجه به پیشنهاد متوهمانه ترامپ مبنی بر کوچ اجباری مردم غزه دور از ذهن به نظر می‌رسد.