تغییر دکترین هسته‌ای روسیه و آشفتگی در اردوگاه غرب

خبرگزاری مهر – گروه بین‌الملل: فرمان جدید «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه برای تغییر دکترین هسته‌ای کشورش، اقدام مهمی است که قدرت بازدارندگی و اصول دفاعی به روزرسانی شده را وارد فاز جدیدی کرده است.

به دنبال اتخاذ تصمیمات جدید روسیه، آمریکا با ترس و هراس، سفارتخانه خود در کی‌یف پایتخت اوکراین را تعطیل کرد و از کارمندان این سفارتخانه خواست در جای مناسب پناه بگیرند. به همین خاطر، تحلیلگران سیاسی می‌گویند به نقطه‌ای رسیده‌ایم که می‌توان آن را یکی از بالاترین نقاط تنش بین روسیه و غرب در پنجاه سالِ اخیر است. این اقدام مسکو در شرایطی صورت گرفت که در آخرین روزهای زمامداری جو بایدن، آمریکا و متحدانش، به دنبال معرکه‌ای دیگر هستند و با تحریک و تسلیح اوکراین، این کشورِ خسته و لطمه دیده دریای سیاه را در سخت‌ترین شرایط ممکن قرار داده‌اند.

بایدن برای نخستین بار به اوکراین اجازه داده که از موشک‌های دوربرد علیه روسیه استفاده کند و این همان اقدامی است که می‌تواند خطر یک جنگ بزرگ جهانی را به دنبال بیاورد؛ به ویژه در دورانی که روسیه، بدون تعارف و مماشات، با طرح تغییر دکترین هسته‌ای، قدرت خود را به رخ کشید. حالا آشکارا می‌توان گفت که ناتو به سرپرستی تیم شکست خورده مشاوران بایدن، جهان را با تهدیدات جدیدی روبرو کرده و در طرف مقابل، روسیه نیز نشان داده که در برابر تحرکات غرب، نه تنها قصد سازش و کوتاه آمدن ندارد؛ بلکه می‌تواند با قدرتی بیش از گذشته به دفاع فکر کند.

شاید روزی که سخنگوی کرملین، از احتمال تغییر دکترین هسته‌ای روسیه سخن به آورد، دنیای غرب باور نمی‌کرد که این تصمیم مقامات مسکو خیلی زود عملی شود. دیمیتری پسکوف گفته بود: «در نگاه روسیه، سلاح هسته‌ای همواره به مثابه ابزاری برای بازدارندگی قلمداد شده و به دنبال آن بوده‌ایم که صرفاً در شرایطی به این سلاح فکر کنیم که عنوان آخرین راه‌حل ضروری باشد».

چه چیزی تغییر می‌کند؟

دکترین هسته‌ای پیشینِ روسیه در سال ۲۰۲۰ میلادی تصویب شده بود و حالا پس از ۴ سال، ولادیمیر پوتین احساس نیاز کرده که با طرح دکترین جدید هسته‌ای و اعمال برخی اصلاحات جدید، نشان دهد که نگرش راهبردی خاصی به اقدامات موشکی اوکراین و متحدان غربی‌اش دارد. در این سند، برای اولین بار از عبارتی به نام «دشمن بالقوه» و پتانسیل تهدید استفاده شده و اعلام شده که مسکو حق استفاده از این نوع تسلیحات را برای خود محفوظ می‌داند.

اگر بخواهیم به مهمترین اصل سند دفاعی روسیه اشاره کنیم، باید دست روی این عبارت بگذاریم: «تجاوز به روسیه و متحدانش، با تنبیه و مجازاتی روبرو خواهد شد که غیرقابل اجتناب است». اگر چه به طور واضح؛ منظور خاص روسیه از عبارت «متحدان»، کشور بلاروس است، اما ممکن است دایره این مفهوم گسترده‌تر شود. روسیه اعلام کرده که بکارگیری موشک‌های دوربرد توسط اوکراین، به طور دقیق، تحت رصد مداوم نهادهای دفاعی و امنیتی روسیه است.

اخبار و گزارش‌های درج شده در اسپوتنیک و دیگر رسانه‌های روسی، حاکی از این است که کاخ کرملین، ضمن اعلام تصمیمات جدید خود برای تغییر دکترین هسته‌ای، بر استفاده از این جمله، تاکید ویژه دارد: «سیاست روسیه در زمینه بازدارندگی هسته‌ای، ماهیت دفاعی دارد.» علاوه بر حفظ امنیت و تمامیت ارضی روسیه، دفاع از متحدان نیز مورد تاکید قرار گرفته و دو هدف مهم به عنوان ارکان حیاتی این سند، قید شده‌اند:

۱. بازدارندگی هسته‌ای در درگیری‌های نظامی.

۲. توقف اقدامات نظامی تنها در منوط به تضمین این موضوع است که شرایط توافق پس از جنگ، از نظر روسیه قابل قبول و تضمین‌کننده منافع ملی این کشور باشد.

به نظر می‌رسد تاکید روسیه به «شرایط قابل قبول»، به این معنا است که مسکو هرگز زیر بار توافقی نخواهد رفت که وضعیت اوکراین را به دوران پیش از جنگ بازگرداند و ضامن عضویت این کشور در ناتو باشد.

دیگر متحدان آمریکا چه می‌گویند؟

یکی از نکات مهم در مورد رویدادهای اخیر، این است که جو بایدن رئیس جمهور آمریکا، دقیقاً در زمانی مجوز استفاده از موشک‌های دوربرد را به زلنسکی داد که از شکست نامزد مورد حمایت حزب خود کسب اطمینان کرده است! به عبارتی روشن‌تر، اگر کامالا هریس و حزب دموکرات در انتخابات اخیر پیروز می‌شدند، بایدن باز هم ترجیح می‌داد دست به عصا حرکت کند. ولی حالا که او و معاونش شکست خورده‌اند و عملاً می‌خواهند میراثی از شکست‌های سنگین‌تر را برای دونالد ترامپ بر جای بگذارند. این در حالی است که صدور مجوز استفاده از موشک‌های دوربرد آمریکایی اتکمز، تنش‌های بزرگ‌تری به وجود می‌آورد که می‌تواند نه تنها آمریکا بلکه تمام اعضای گروه ناتو را با دردسرهای جدیدی روبرو کند.

گزارش‌های شبکه تلویزیونی سی. ان. ان و روزنامه دیلی میل نشان داده که پس از آمریکا، انگلیس نیز به فکر تهییج هر چه بیشتر اوکراین افتاده است. «استورم شدو» (به معنی سایه طوفان) ساخت انگلیس، با برد کمتر از ۱۵۵ مایل، به عنوان یک بمب سنگرشکن نسل جدید شناخته شده که به عنوان سلاحی راهبردی و گرانقیمت، تنها در شرایط خاص استفاده خواهد شد. اگر مجوز استفاده از آن نیز صادر شود، شرایطِ پیش رو دشوارتر و پیچیده‌تر خواهد شد؛ مخصوصاً اگر به منظور مقابله با پیشروی روسیه در شرق اوکراین، استفاده از مین آمریکایی نیز میسر شود. این اقدام، ممکن است از یک سو اولاف شولتز، صدراعظم آلمان را نیز تشویق کند که مجوز استفاده از موشک‌های «تاروس» را بر روی میز زلنسکی بگذارد و در دیگر سو، روسیه را وادار به پاسخگویی و واکنش میدانی کند. کر استارمر، نخست وزیر انگلیس در نشست گروه ۲۰ در ریودوژانیرو گفته بود: «نباید اجازه دهیم پوتین در این جنگ پیروز شود». اما پیداست که از این سخنان استارمر، حمایت چنداین صورت نگرفته است.

بهانه‌ای به نام کره شمالی

یکی از بهانه‌های آمریکا و متحدان غربی آن برای صدور مجوز استفاده ارتش اوکراین از موشک‌های دوربرد و حمله به عمق خاک روسیه، همکاری نظامی بین ارتش تحت امر پوتین و کره شمالی است. غرب بر این باور است که باید هر چه زودتر به این اقدام روسیه واکنش نشان دهد. همه اینها در حالی است که اوکراین، در جریان جنگ اخیر، از تمام اعضای ناتو کمک گرفته و افزایش همکاری نظامی بین روسیه و کره شمالی، موضوعی نیست که دور از انتظار باشد.

شواهد نشان می‌دهد که اتخاذ موضع فوری در برابر کره شمالی، فقط یک بهانه است چرا که مشاوران تیم بایدن، این موضوع را به خوبی به خاطر دارند که دونالد ترامپ، قبلاً و در دوران اول مسئولیت، ولو به صورت نمایشی، تعامل و سازش با کره شمالی را ضروری می‌دانست و حالا احتمال دارد که با بازگشت او به کاخ سفید، زمینه برای گفتگوی مجدد با پیونگ یانگ و تضعیف بیشتر ناتو فراهم شود.

به باور مقامات دولت روسیه، تصمیمات آمریکا و دیگر اعضای ناتو برای استقرار تسلیحات هسته‌ای در خاک کشورهای غیرهسته‌ای، یک خطر و تهدید نظامی است. روسیه اعلام کرده که بازدارندگی هسته‌ای به عنوان مهمترین دکترین دفاعی این کشور، به طور مستمر در دوران صلح، در زمان تهدید به تجاوز و در زمان جنگ، با مشارکت عوامل نظامی بازدارنده شامل نیروهای زمینی، دریایی و هوایی در اولویت است. حال باید دید دولت جدید آمریکا در برابر بحرانی که توسط جو بایدن و ناتو به وجود آمده است، چه تصمیمی خواهد گرفت.