رمضان در فلسطین؛ از پختن «مقلوبه» تا آویزان کردن فانوس در مساجد

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: ماه رمضان آداب و رسوم و شرایط خاص خودش را دارد که آن را از بقیه ماه‌های سال متمایز کرده است. مسلمانان جهان با فرارسیدن ماه مبارک رمضان به یک واحد تبدیل می‌شوند و همراه یکدیگر به طاعات و عبادات می‌پردازند. روزه داری مسلمانان در هر نقطه از جهان یک دوره معنوی برای پاکسازی روح است که سنت‌های فرهنگی متنوع و جذابی همراه خود دارد و مردم در هر گوشه از جهان آن را با آداب و رسوم خود به جا می‌آورند. مسلمانان در این ماه، از طلوع آفتاب تا غروب آن روزه می‌گیرند و با انجام عبادات و مراسم مخصوص این ماه، اتحاد خود را افزایش می‌دهند. رمضان المبارک فرصتی برای بازاندیشی، طلب بخشش و تقویت پیوندهای اجتماعی است. مراسم‌های مختلفی توسط روزه داران در این ماه انجام می‌شود که نشان دهنده تنوع و غنای فرهنگی جوامع مسلمان است.

در همین راستا گروه بین الملل خبرگزاری مهر در پرونده‌ای با عنوان «رمضان در جهان اسلام» به بررسی و مرور مراسم و مناسک ماه مبارک رمضان در برخی از کشورهای جهان عرب پرداخته است. در قسمت اول تا دهم این پرونده رمضان در لبنان، مصر، تونس، مراکش، امارات، عمان، جمهوری آذربایجان، یمن، عراق و مالزی بررسی شد و قسمت یازدهم نیز به رمضان در فلسطین اختصاص دارد که مشروح آن در ادامه گزارش می‌آید؛

ماه رمضان در فلسطین طعم خاصی دارد که شاید در بسیاری از نقاط زمین بی نظیر باشد، مردم با وجود سختی‌ها، رنج‌ها، زخم‌ها و دردها، ارتباط و محبت و رحمت خود را بیشتر می‌کنند و دست‌های مهربان برای پاک کردن اشک‌ها دراز می‌شود. دیدار با ایتام و رسیدگی به خانواده شهدا و اسیران جزو شاخص‌های رمضانی فلسطینی هاست. عیادت از بیماران در بیمارستان‌ها و تقدیم هدایا به آنها و افزایش پیوندهای خویشاوندی، گسترش ضیافت‌ها و افطارهای دسته جمعی در مساجد از دیگر مهم‌ترین ویژگی‌های رمضان‌های فلسطینی است.

رمضان در فلسطین در سال‌های اخیر، رنگ و بوی مقاومتی بیشتری گرفته است. اتفاقات سیف القدس و اعتکاف‌ها در مسجدالاقصی برای جلوگیری از تجاوز گروه‌های تندروی صهیونیستی به مسجد الاقصی رنگ و بوی رمضان در فلسطین را متفاوت‌تر کرده است.

استقبال از ماه رمضان؛ از شست‌وشو مسجدالاقصی

مردم فلسطین در ماه مبارک رمضان آداب و رسوم خود را دارند؛ زمانی که هلال روز اول ماه مبارک رمضان را مشاهده کردند، از مناره‌های مساجد صدای الله اکبر همه سرزمین فلسطین را پر می‌کند، همه خیابان‌ها را آذین بندی می‌کنند و شادی و سرور دل‌های اهالی این دیار را می‌توانی در چشمان آنها بیابی. یکی از سنت‌های تاریخی فلسطینی‌ها در رمضان، استقبال ویژه از این ماه مبارک است. در قدیم این استقبال با شلیک توپ همراه بوده است. امروزه با کوبیدن بر طبق و جشن و چراغانی شهرها مردم به استقبال ماه خدا می‌روند.

از زیباترین آداب و رسوم مردم فلسطین در ماه مبارک رمضان این است که بزرگ خانواده، فرزندان و خانواده‌هایشان را در روز اول ماه مبارک رمضان بر سر سفره سحری دعوت می‌کند و به دیدار اقوام خود می‌رود و به آنها هدیه می‌دهد.

هنوز صدای طبل و سروده‌های سحرگاهان که مردم را برای زنده داری در سحر و صرف سحری از خواب بیدار می‌کند شنیده می‌شود که ندا می‌دهد «بیدار شوید وقت سحر آمده است». شستشو و تزئین مسجدالاقصی و بازارهای ورودی به مسجدالاقصی یکی دیگر از آداب همیشگی فلسطینی‌هاست. همچنین در شروع رمضان شعار و شعرهایی را به سوی مسجدالاقصی هم خوانی می‌کنند از جمله: «صمنا والصوم مبارک»، وأتبعوها بأنشودتی «روّح فؤادک قد أتی رمضان»، و «قمر سیدنا النبی»

آویزان کردن فانوس در مساجد؛ نماد اشتیاق رسیدن ماه خدا

فلسطینی‌ها با تزئین و چراغانی‌های ویژه شهرها و مساجد، به استقبال رمضان می‌روند. یکی از تزئینات ویژه فلسطینی‌ها چراغ فانوس است که زیبایی ویژه ای به رمضان می بخشد. فانوس رمضان برای نخستین بار در زمان «معزالدین الله فاطمی»، چهارمین خلیفه فاطمی رایج شد و آن زمانی بود که معزالدین در پنجمین روز ماه رمضان سال ۳۵۸ هجری قمری شبانه وارد قاهره شد و مردم با شمع‌هایی در حفاظ‌های چوبی به استقبال او رفتند.

خلیفه فاطمی هم از دیدن چنین فانوس‌هایی شگفت زده شده و به بزرگان شهر دستور داد که در مساجد فانوس‌هایی که داخل آن‌ها شمع‌های روشن قرار دارد، آویزان کنند از آن زمان روشن‌کردن فانوس در ماه رمضان به رسم و عادتی معمول و نماد اشتیاق رسیدن ماه خدا در مصر و سپس کشورهای عربی به ویژه در دمشق، حلب، قدس و غزه تبدیل شد.

صنعت ساخت فانوس‌های رمضانی در نوار غزه نیز رونق دارد و در آستانه ماه مبارک شهروندانی که شغل اصلی آنها سبک است یا در سایه محاصره غزه به کار دیگری مشغول نیستند، از ماه‌ها قبل از آغاز ماه مبارک رمضان با خرید مواد اولیه ساخت فانوس‌های رمضانی در خانه‌های خود به این حرفه مشغول می‌شوند و البته به شغل خانوادگی برخی هم تبدیل شده است.

المقلوبه؛ یک غذای سیاسی و نماد پیروزی در فلسطین

بوی نان گرم و مطبوع و شیرینی‌های خاص مخصوص فلسطینیان در دست روزه داران در آستانه وقت افطار با هیچ کجای دیگر قابل مقایسه نیست. از خوراکی‌های مشهور فلسطینیان در این ماه «المقلوبه، الفریکه، المنسف» و انواع نوشیدنی‌هایی همچون آب انار، آب انگور و آب پرتقال است که سفره‌های افطار روزه داران فلسطینی را برکت داده است. مصرف بالای ترشیجات، سالاد و ادویه همواره پای ثابت سحری و افطاری فلسطینی هاست.

امروز مقلوبه به یک غذای سیاسی و نماد پیروزی در فلسطین تبدیل شده و بانوان فلسطینی با درست کردن مقلوبه و واژگونی قابلمه این پیام را می‌دهند که به زودی صهیونیست‌ها از قدس بیرون رانده خواهند شد.

زمانی که صلاح الدین ایوبی موفق شد، قدس را از دست صلیبیون آزاد کند، برای جشن پیروزی، سینی غذایی به شکل ته چین مرغ برایش آوردند، سوال می‌کند اسم این غذا چیست؟ به شوخی می‌گویند: «مقلوبه یعنی برگردانده شده» کنایه از اینکه همانگونه این غذا برگردانده شد، صلیبیون نیز به همین شکل از قدس بیرون ریخته شدند. مقلوبه تنها مزه غذا نمی‌دهد، بلکه بیشتر از غذا مزه مبارزه و دفاع از وطن را به دهان دیگران می‌چشاند. پخت این غذا در سال‌های اخیر بیشتر شده و زنان فلسطینی هرسال آن را با جدیت بیشتر انجام می‌دهند. حالا غذایی که پیش از این تنها یک غذای معمولی بود، به یکی از راه‌های مبارزه با اشغالگری صهیونیست‌ها تبدیل شده است.

عیادت از خانواده شهدا؛ ما همه فرزندان تو هستیم ای مادر شهید

برپایی نمازهای تراویح و برپایی سفره‌های افطار در صحن‌های مسجدالاقصی از ویژگی‌های بارز ماه رمضان در شهر قدس است. یکی از آداب و سنت‌های فراگیر در ماه رمضان فلسطینی‌ها، عیادت و افطارهای دست جمعی است؛ عیادت‌هایی که گاهی رنگ و بوی شهادت هم می‌گیرد. در رمضان فلسطینی‌ها به خانه‌های مادران شهدا می‌روند تا نقش آنان فراموش نشود. دیداری که با این اصطلاح همراه است: «ما همه فرزندان تو هستیم ای مادر شهید».

عید فطر مردم فلسطین در میان خون و مرگ

مردم فلسطین، عید فطر را در میان خون و مرگ جشن می‌گیرند، ولی با این وجود مادرها در خانه‌ها شیرینی می پزند. پناهندگان فلسطینی در روز عید بر سر مزار اموات و شهدای خود می‌روند و برایشان قرآن تلاوت می‌کنند.

فلسطینی‌ها تلاش می‌کنند تا نماز عید را در مسجد الاقصی برگزار کنند، باوجود اینکه اشغالگران ممانعت‌هایی را برای ادای شعائر دینی داخل مسجد اتخاذ کرده است. خانواده‌ها در فلسطین شیرینی عربی همچون برازق و نقوع می پزند. زنان با تهیه شیرینی‌های محلی مانند معمول و حلی سنونک و یحمی تهیه می‌کنند.کودکان آهنگ‌هایی را در آخرین روز ماه مبارک رمضان و عید فطر می‌خوانند. همچنین پس از خروج از مساجد، بسیاری از مردم به تلاوت قرآن برای شهدایشان در قبرستان‌های اقدام می‌کنند و پخش کیک اقدام می‌کنند.