خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- خدیجه نادری: امام زین‌العابدین حضرت سجاد (ع) در شرایط اختناق و جو خفقان حاکم بر جامعه اسلامی آن دوران، همچون پدر بزرگوارشان حضرت سیدالشهدا (ع) در پی اصلاح جامعه بودند که دستیابی به این هدف جز در سایه عمل امکان‌پذیر نمی‌شد. همانطور که حضرت امام حسین (ع) در عمل، مصلح جامعه بودند و کلام و گفتارشان در قالب رفتار و عمل ظهور و بروز یافت.
در واقع گفتار در جایی اثربخش است که در آئینه رفتار و کردار جلوه‌گری کند. بر این اساس، شایسته است با مرور سیره این بزرگان در ساحت‌های گوناگون زندگی ایشان، مسیر روشن و الهی آنان را دنبال کنیم تا به سعادت و تعالی دست یابیم. یکی از ساحت‌های رفتاری حضرت امام سجاد (ع) ناظر بر سیره رفتاری حضرت با مردم برای اصلاح و نجات جامعه است که مصادیقی را با هم مرور می‌کنیم.
استفاده از ابزار دعا و مناجات
عبادت و بندگی خداوند متعال مهم‌ترین و ویژه‌ترین ابزار امام (ع) برای هدایت مردم و اصلاح جامعه بود و بر همین مبنا ایشان را زینت عبادت‌کنندگان می‌نامیدند. امام باقر (ع) در این خصوص فرمودند: «پدرم هرگز نعمتی را یاد نمی‌کردند جز اینکه سجده شکر انجام می‌دادند و آیه‌ای از کتاب خدا را نمی‌خواندند که دارای سجده بود مگر اینکه سجده می‌کردند و هرگاه خداوند، مکر حیله‌گری یا خطری را از او برطرف می‌کرد سجده شکر به جا می‌آوردند و هر وقت از نماز فارغ می‌شدند سجده می‌کردند و زمانی که موفق می‌شدند بین دو نفر اصلاح کنند سجده می‌کردند و طوری بود که اثر سجده در تمام اعضای هفتگانه سجده ایشات نمایان بود از این جهت او «سجاد» نامیده شد.
همچنین حضرت امام صادق (ع) فرمودند: «امام سجاد (ع) در ماه مبارک رمضان جز به دعا و تسبیح و استغفار و تکبیر لب نمی‌گشودند و سخن نمی‌گفتند، هنگامی که افطار می‌کردند می‌فرمودند: معبودا! هرکاری را خواسته باشی انجام دهی انجام خواهی داد».
باید گفت هرچند عبادت‌های امام (ع) جنبه فردی داشته و برای کسب بالاترین درجات کمال بوده است اما حضرت اهداف والاتری را در این دعاها و مناجات‌ها دنبال می‌کردند و این عبادات در جامعه‌ای که سردمداران آن، مردم را همواره به امور دنیایی دعوت می‌کردند حقیقتاً تأثیرگذار بود.
امت اسلامی با مشاهده این اعمال از ائمه معصومین (ع) که گل سرسبد آفرینش هستند، به آنان اقتدا کرده طریق صحیح را یاد می‌گیرند و طی می‌کنند.
گریه بر سیدالشهدا (ع)
در فرهنگ اسلامی و روایات اهل بیت (ع) ترغیب بسیاری به گریه به‌ویژه اشک بر مصیبت عاشورا وجود دارد که ثواب‌های زیادی برای آن ذکر شده است. گریه بر اباعبدالله الحسین (ع) موجب تنویر افکار عمومی و تأکید بر عمق فجایعی است که بنی امیه و پیروان آنها در حق خاندان رسول الله (ص) روا داشتند.
بعد از حادثه کربلا، امام زین‌العابدین (ع) همواره بر این مصیبت اشک می‌ریختند که این اشک‌ها صرفاً جنبه عاطفی نداشت بلکه یک کارکرد سیاسی نیز داشت و حضرت به دنبال بیداری نسل‌ها و آگاهی یافتن مسلمانان بر ظلم یزیدیان و مظلومیت امام حسین (ع) و خاندان و یاران ایشان در صحرای کربلا بودند.
مردم می‌دانستند که حضرت تنها برای از دست دادن عزیزان خود گریه نمی‌کنند چرا که می‌دانند مرگ حق است و شهادت مایه قرب الهی خواهد شد، بلکه حضرت با این اشک‌ها، یاد عاشورا را زنده می‌دارند.
امام سجاد (ع) هرگاه می‌خواستند آب بنوشند به یاد تشنگی اباعبدالله (ع) و یاران ایشان می‌گریستند و می‌فرمودند: «چگونه گریه نکنم در حالی‌که پدرم را از آبی منع کردند که حتی برای دارندگان بیابان هم آزاد و حلال بود.»
ایشان همواره دیگران را نیز به فواید اشک و اندوه برای مصیبت امام حسین (ع) توجه می‌دادند و می‌فرمودند: «هر مؤمنی که به‌خاطر شهادت حسین بن علی (ع) گریه کند تا اشکش بر گونه‌هایش جاری گردد، خداوند منان غرفه‌ای در بهشت به او دهد که مدت‌ها در آن ساکن گردد و هر مؤمنی به خاطر ایذاء و آزاری که از دشمنان ما در دنیا به ما رسیده گریه کند تا اشکش بر گونه‌هایش جاری شود، خداوند متعال در بهشت به او جایگاه شایستهای دهد و هر مؤمنی در راه ما اذیت و آزاری به او رسد، پس بگرید تا اشکش بر گونه‌هایش جاری گردد، خداوند متعال آزار و ناراحتی را از او بگرداند و در روز قیامت از غضب و آتش دوزخ در امانش قرار دهد».
ایشان با گریه بر سیدالشهدا (ع) جنایات بنی امیه را برای مسلمانان یادآوری می‌کردند و موجبات افروختن آتش در دل مؤمنان و تفکر و تأمل آنان می‌شدند.
حضرت به جای مبارزه سیاسی که در آن زمان به علت خفقان موجود امکان‌پذیر نبود، از طریق اشک و عزاداری به جهاد و مقابله با غرور و ابهت پوشالی بنی امیه می‌پرداختند و تاج و تخت حکومت این قوم را به سمت نابودی می‌کشاندند لذا گریه حضرت تکمیل‌کننده و نگهدارنده نهضت کربلا بود.
تقویت بنیه علمی جامعه
یکی از اقدامات مهم امام زین‌العابدین (ع) تربیت شاگردانی از شیعیان واقعی بود که در اوضاع اسف‌بار آن دوران مبلغان و مروجان دین فراموش شده اسلام باشند.
ایشان در طول امامتشان به فعالیت علمی تبلیغی در مسجد نبوی و خانه خودشان می‌پرداختند و مردم را در مکه و مدینه و بلکه سراسر جهان به سوی خود جذب می‌کردند. به این ترتیب حضرت توانستند هسته مرکزی یک مکتب فکری با ویژگی‌های برجسته را ایجاد کنند که صاحبان اندیشه و فقیهان و محدثان زیادی در این مکتب پرورش یافتند. حضرت در راستای تداوم حرکت شیعه شاگردان و نیروهای توانمند زیادی را پرورش دادند که در رأس همه، فرزند ایشان حضرت امام محمدباقر (ع) بودند.
در این میان خطر بزرگی که جامعه شیعی را تهدید می‌کرد، از هم گسیختگی و تضعیف آن بعد از واقعه کربلا بود که امام (ع) با احیای امید و تحریک اراده‌ها توانستند این شرایط دشوار را به بهترین شکل مدیریت و جامعه را از خطر اضمحلال حفظ کنند.
رسیدگی به مستضعفان جامعه
یکی از مهم‌ترین روش‌های رفتاری امام سجاد (ع)، دستگیری از مستضعفان و نیازمندان جامعه و نحوه برخورد ایشان با قشر فقیر و ضعیف بود. ایشان در دوران امامتشان همواره به داد مستضعفان می‌رسیدند و عاشقانه به آنان یاری می‌رساندند و درس انفاق و ایثار می‌دادند. حضرت در دعاهای خود نیز هم‌نشینی با تهیدستان و نیازمندان را از خدا درخواست می‌کردند: «اللَّهُمَّ حَبِّبْ إِلَی صُحْبَةَ الْفُقَرَاءِ، وَ أَعِنِّی عَلَی صُحْبَتِهِمْ بِحُسْنِ الصَّبْرِ» بار خدایا، رفاقت و مصاحبت با فقیران را محبوب من قرار ده، و در نشست و برخاست با آنان مرا به صبر نیکو یاری ده. (دعای ۳۰ صحیفه سجادیه)
*فعال رسانه‌ای