حکایت «پیله‌های پرواز» و حاشیه‌هایش؛ علی لهراسبی با این تیتراژ مشهور شد

خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی؛ کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطب یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب‌شده پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس از یک اثر تصویری دور می‌کند.

آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آن‌ها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره‌بازی پس از آغاز و انتشار در نوروز ۱۴۰۰ و استقبال مخاطبان از آن، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره‌بازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهن‌مان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی که حال‌مان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.

«خاطره بازی تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به‌صورت هفتگی می‌توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آن را دنبال کنید.

در صدو چهل و پنجمین شماره از این روایت رسانه‌ای به سراغ موسیقی تیتراژ سریال تلویزیون «پیله‌های پرواز» به آهنگسازی بهروز صفاریان و خوانندگی علی لهراسبی رفتیم که می‌تواند به عنوان یکی از ماندگارترین و خاطره سازترین موسیقی تیتراژهای مربوط به سریال‌های تلویزیونی کشورمان در اوایل دهه هشتاد لقب بگیرد. شرایطی که نقش عمده‌ای در معرفی علی لهراسبی به عنوان یک خواننده صاحب سبک داشت و توانست یک معرف رسانه‌ای موثر برای فعالیت‌های او باشد.

سریال تلویزیونی «پیله‌های پرواز» محصول سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۴ رسانه ملی به نویسندگی نسرین غزنوی، تهیه کنندگی جمشید شاه محمدی و کارگردانی حسین سهیلی زاده است که طی همان سال‌ها از شبکه دو سیما پخش و پس از آن در دیگر شبکه‌های تلویزیونی نیز پیش روی مخاطبان قرار گرفت.

این مجموعه به داستان زندگی دختری به نام تارا می‌پردازد که به خاطر بروز برخی مشکلات از تهران به شمال کشور و نزد دایی خود می‌رود. دایی تارا در فومن به کار پرورش کرم ابریشم مشغول است و تارا به شغل دایی علاقه‌مند شده و در آنجا می‌ماند. خانواده تارا در تهران سعی می‌کنند او را بازگردانند، اما او ترجیح می‌دهد در شمال بماند و کار کشاورزی و دامداری را ادامه دهد.

بهنوش طباطبایی، جمشید مشایخی، جمشید شاه محمدی، آرش تاج تهرانی، رامتین خداپناهی، کاوه سماک باشی، حسن جوهرچی، افسون افشار، پیمان شریعتی، روشنک عجمیان، زهرا سعیدی، فریده سپاه منصور، عزت الله رمضانی فر، سروش خلیلی، صفا آقاجانی، فریده دریامج، هدایت الله سجادی هنرمندانی بودند که در این سریال به عنوان بازیگر حضور داشتند.

اما طبیعتاً یکی از ویژگی‌های ماندگار این سریال تلویزیونی که فارغ از داستان، محتوا و کیفیت و با وجود بازیگران ترازاولی که داشت، بیشتر به چشم آمد موسیقی تیتراژش بود که در همان ایام نیز توانست توجه طیف وسیعی از بینندگان را به سمت خود جلب کند. به نوعی می‌توان چنین ارزیابی کرد که موسیقی تیتراژ «پیله‌های پرواز» باعث شد علی لهراسبی به عنوان یک خواننده نسل دومی موسیقی پاپ ایران بیشتر از هر زمان دیگری شهرت پیدا کند. شهرتی که اگرچه نتوانست آن طور که باید قوام یابد و امروزه فقط به تولید تک آهنگ و برگزاری چند کنسرت کم تعداد محدود شده است، اما هرچه بود در آن دوره موج گسترده‌ای از استقبال بینندگان و شنوندگان را در پی داشت که حتی برخی به عشق شنیدن موسیقی تیتراژ سریال «پیله‌های پرواز» پای گیرنده‌های خود می‌نشستند.

چارچوبی که در یک روزگار نه چندان دور یکی از برگ برنده‌های سریال‌های تلویزیونی سیما بود و امروز به غیر از آثاری انگشت شمار به سریال‌های درون پلتفرم‌ها انتقال پیدا کرده که آن هم می‌دانیم دربرگیرنده چه هزینه‌ها و بده و بستان های مالی سنگینی است و علیرغم خوش ساخت بودن برخی از آثار، وارد سیکلی از مراودات تهیه کننده و صاحب آثار موسیقایی شده که چندان خوشایند نیست و متعلق به عده‌ای محدود از خوانندگان شده که می‌بایست در درون به اصطلاح این مافیا حضور داشته باشند. شرایطی که در دوران اوج زیست هنری علی لهراسبی هم وجود داشت اما نه به میزان دوران کنونی که جو ماجرای تولید موسیقی تیتراژها را واقعاً مسموم کرده است.

علی لهراسبی چندی پیش بود که در یکی از گفتگوهای رسانه‌ای خود درباره حضورش در خوانش و تولید موسیقی تیتراژهای سریال‌های تلویزیونی گفت: من در کودکی و نوجوانی قاری قرآن بودم. آن دوره خیلی به من کمک کرد. کسانی که قرائت قرآن را اصولی یاد می‌گیرند، یک عالم تحریرهای خوب یاد می‌گیرند. قرائت قرآن برای صداسازی مخصوصاً در دوره نوجوانی و جوانی فوق العاده است. من این پیش زمینه را داشتم و زمانی که رفتم برای سلفژ کار کردن و یادگیری آواز چند قدم جلو بودم. هم زمان که این اتفاقات می‌افتاد تیتراژ «دریایی‌ها» را خواندم که آن هم خیلی خیلی اتفاقی بود. قبلش من آلبومم را شروع به کار کرده بودم. همان زمان آواز کلاسیک با محمدرضا صادقی کار می‌کردم. آلبوم را هم یک ترک، یک ترک ضبط می‌کردم. با آقای چراغعلی کار می‌کردم و یک ترک را که ضبط می‌کردم منتظر می‌ماندم که دوباره پول‌هایم جمع شود تا ترک موسیقی تیتراژ «پیله های پرواز» باعث شد علی لهراسبی به عنوان یک خواننده نسل دومی موسیقی پاپ ایران بیشتر از هر زمان دیگری شهرت پیدا کند بعدی. ترک اول آلبوم را که ساختم و تمام شد یک روز چراغعلی گوش کرد و خوشش آمد. آن زمان کارگردان سریال «دریایی ها» را می‌ساخت، به چراغعلی می‌گوید این پسر را به دفتر بیاور که در مورد کار صحبت کنیم. من رفتم و نتیجه اش این شد که سریال «دریایی ها» را خواندم و بعد آلبوم «دریایی ها» منتشر شد و این روال ادامه پیدا کرد. بعد هم از دفتر آقای مشایخی برای «پیله های پرواز» به من زنگ زدند. آن زمان تازه با بهروز صفاریان آشنا شده بودم. از زمانی که رفتم کلاس آواز واقعاً این تصمیم برایم جدی شد زیرا تا قبلش فقط به صرف علاقه دنبالش می‌رفتم.

وی درباره موسیقی تیتراژ سریال «پیله های پرواز» و اینکه اگر تیتراژ تلویزیونی نبود، چه اتفاقی می‌افتاد؟ بیان کرد: من اصلاً رد نمی‌کنم که تیتراژ خواندن مخصوصاً در این چند سال اخیر که خیلی مد شده در موفقیت خواننده‌ها خیلی تاثیر دارد اما صادقانه می گویم، که برای تیتراژ خواندن هیچ لابی نکردم چون تیتراژ خواندن لابی دارد. هر کسی نمی‌تواند و اجازه نمی‌دهند که تیتراژ تلویزیونی بخواند. «دریایی ها» را گفتم که چطوری خواندم. در مورد «پیله های پرواز» شبی در برنامه تلویزیونی «مهتاب» بودم و در آنجا اجرای زنده داشتم. بعد از برنامه تهیه کننده به من گفت تلفن کارت دارد. منشی دفتر آقای مشایخی بود. گفت آقای مشایخی از کار شما خوشش آمده و گفتند که بیاید دفتر برای تیتراژ سریال «پیله های پرواز» صحبت کنیم. البته آن زمان سه سال از «دریایی ها» می‌گذشت و واقعاً هنوز کسی من را نمی‌شناخت. یک مقدار هم این روند را باید بگذارید به پای تصمیم گیری آدم‌ها. یعنی آنها تصمیم گرفتند که من را برای کارشان انتخاب کنند و قطعاً این در موفقیت من تاثیر داشت.

این خواننده موسیقی پاپ در جواب سوال دیگری با محوریت اینکه آیا به شانس برای حضور در موسیقی تیتراژ اعتقاد دارد، یا خیر؟ گفت: یک زمان ممکن است برای شما یک اتفاق خوب بیفتد، اما مهم این است که بتوانید از آن اتفاق خوب در آینده هم استفاده کنید و بتوانید خوب ادامه دهید. خیلی‌ها هم بودند که تیتراژهای خوبی خواندند ولی نتوانستند خوب ادامه دهند. اگر به آن موقعیت خوبی که برایتان پیش می‌آید به چشم یک اتفاق لحظه‌ای نگاه کنید، تمام می‌شود. تیتراژ «پیله های پرواز» برای من همین حکم را داشت. بعد از آن سریال خیلی به من پیشنهاد شد. پیشنهادهای خوبی هم شد اما هیچ کدامشان شرایطش به من نمی‌خورد. شاید فقط ۲ سریال آقای سهیلی زاده به من پیشنهاد شد که نتوانستم قبول کنم. اولین تجربه موفقم با سهیلی زاده بود اما کار بعدی را نتوانستم با ایشان کار کنم، با اینکه از کار اول هم بسیار راضی بودم چون ما شرایطمان این بود که می‌گفتیم اگر می‌خواهید تیتراژ به ما بدهید باید خودمان کار کنیم. فقط اینکه تیتراژ یک سریال خوب را بخوانم، برایم کافی نبود. باید تیتراژی را می‌خواندم که می‌گرفت.

لهراسبی تاکید کرد: تیتراژی را می‌توانم بخوانم و بگیرد که خودم مدیریتش کنم. یعنی خودم بگویم آهنگساز و ترانه سرا چه کسی باشد. چون عموماً کسانی که موسیقی سریال یا فیلم می‌سازند تجربه شان در زمینه موسیقی پاپ کم است و همینطور برعکس. این پروسه من را از سال‌های ۸۴ تا ۸۶ متوقف کرد. همه پیشنهاد تیتراژ آماده می‌دانند و می‌گفتند فقط بیا در استودیو بخوان. حقیقتاً من این‌جور کار کردن را دوست نداشتم. البته یک بخش هنر قابلیت‌ها، استعدادها، دانش و اندوخته‌ها است و یک بخش دیگر مدیریت کردن اینها. مدیریت کردن است که باعث می‌شود شما جلو بروید. اگر نه خوش صداتر از من، یک میلیون نفر در این مملکت هستند. یک عالمه آدم بازیگر در این مملکت وجود دارند. بعضی‌هایشان بی نظیر هستند اما مدیریت کردن بخش هنری اهمیتش از همه بیشتر است. از یک جایی به بعد، یعنی از جایی که شما چندتا کار خوب انجام بدهید و جا بیفتید در کارتان، تعداد پیشنهادهای تان هم زیاد می‌شود. آن وقت شما هستید که باید تصمیم بگیرید چه کار کنید که بتوانید همین طور خوب ادامه بدهید.

وی افزود: زمانی منتظر انتخاب شدن هستید و از یک جایی به بعد باید انتخاب کنید. چون ایرانی‌ها عموماً دوست ندارند ریسک کنند. دوست دارند سراغ آدم‌هایی بروند که امتحانشان را پس داده‌اند به خاطر همین می آیند سراغت و می‌گویند: «آقا مثل «دلنوازان» نمی‌توانی برایمان بخوانی یا مثل فلان سریال که خیلی گل کرد؟» من که خودم را تکرار نمی‌کنم اما یک نکته مهم‌تر از همه حرف‌هایی که زدم این است که تیتراژخوانی، لهراسبی: صادقانه می گویم، که برای تیتراژ خواندن هیچ لابی نکردم چون تیتراژ خواندن لابی دارد. هر کسی نمی‌تواند و اجازه نمی‌دهند که تیتراژ تلویزیونی بخواند بسیار کار تخصصی است. تیتراژهای زیادی از تلویزیون پخش می‌شود اما چندتا از آنها را یادتان مانده؟ خیلی از خواننده‌های معروف آمدند، تیتراژ خواندند و موفق نشدند در صورتی که خارج از تیتراژ موزیک‌هایشان بسیار معروف بود.

این خواننده تاکید کرد: تیتراژ خواندن یک کار کاملاً تخصصی است. کاملاً با تک آهنگ، با آلبوم، با کنسرت و با همه چیز فرق می‌کند. حتی با موسیقی فیلم سینمایی فرق می‌کند. من وقتی می‌خواهم تیتراژ فیلم سینمایی بخوانم یک نگاه دارم و زمانی که تیتراژ سریال می‌خوانم یک نگاه دیگر. من نگاه ۳۰ شبی به تیتراژ می‌کنم. برای سریال، باید موزیکی درست کنم که در ۱۰ شب بگیرد، بعد گوش بدهند و حال کنند. نمی‌خواهم همان شب اول یقه همه را بگیرد. به خاطر اینکه اگر بخواهم موزیکی بسازم که همان شب اول همه را درگیر کند، استایلش یک جور دیگر است و در ۱۰ شب بعدی کسی دیگر دوستش ندارد. خسته می‌شوند. این اتفاق باید در سینما بیفتد. که آن هم کم می‌افتد. یعنی در سینما وقتی می‌خواهید تیتراژ بسازید، باید چیزی بسازید که همان یک بار شنیدن یقه تماشاگر را بگیرد. می‌دانید که این نوع موسیقی‌ها خیلی شعر محور نیستند و بیشتر روی موزیک مانور داده می‌شود. کاری که شعر محور است در یک مدت زمانی با مردم دوست می‌شود. باز این کار با آلبوم هم تفاوت دارد. شما زمانی که دارید آلبوم کار می‌کنید، هم کار شیش و هشت می‌گذارید، هم کار تلخ می‌گذارید، هم عاشقانه کار می‌کنید.

این خواننده موسیقی پاپ در بخش دیگری از این گفتگوی رسانه‌ای درباره ترانه و محتوای موسیقی تیتراژ سریال «پیله‌های پرواز» توضیح داد: مهشاد عرب (ترانه سرا) ترانه‌ای نوشته بود با مطلع «اونی که مدعی بود عاشقته» ولی در ادامه ترانه به گونه‌ای جلو می‌رفت که به دل بهروز صفاریان نمی‌نشست. خب بهروز از اول می‌دانست که این قطعه با توجه به مطلع خوبش و ملودی منحصر به فردی که روی همان ترانه اولیه اش اتود زده بود به توفیق می‌رسد و به دلیل همین خیلی روی کار سخت گیری می‌کرد. حتی این ملودی را توسط چند خواننده مختلف اتود زده بود تا بهترین را انتخاب کند و خوشبختانه من انتخاب شدم. در مورد ترانه هم این سخت گیری ها وجود داشت، هم مهشاد عرب و هم روزبه بمانی در تلاش بودند تا این ترانه را به طور قابل قبولی تکمیل کنند. خلاصه نتیجه کار این شد که به غیر از دو یا سه مصرع، باقی ترانه را آقای بمانی نوشت. ولی هنوزم نمی دانم چرا سر ترانه سرای این کار این قدر بحث و حاشیه به وجود آمد.

وی درباره آشنایی با روزبه بمانی هم گفت: من روزبه را ندیده بودم ولی ترانه‌هایش را در خانه بهروز صفاریان خوانده و از آنها خوشم آمده بود. من حتی تا بعد از ضبط تیتراژ «پیله‌های پرواز» هم روزبه را ندیدم ولی بعدها همدیگر را دیدیم و خیلی هم با هم رفیق شدیم. تا به امروز همکاری خوبی با همدیگر داشتیم.

لهراسبی درباره آشنایی خود با بهروز صفاریان به عنوان یکی مهم‌ترین آهنگسازان و تنظیم کنندگان موسیقی پاپ ایران بیان کرد: شادمهر عقیلی قبل از اینکه از ایران مهاجرت کند، بهروز صفاریان را برای همکاری به من پیشنهاد داد. جالب اینکه من از اول به دنبال این بودم که با بهروز همکاری کنم ولی در آن زمان بهروز مشغول تولید آلبوم فریدون بود. من هم با دکتر چراغعلی «دریایی ها» را تولید کردیم. خلاصه رسیدیم به «پیله های پرواز» و بالاخره با هم کار کردیم و از آن روز به بعد همکاری مستمری با هم داشتیم.