روایتی شاعرانه از زندگی حاج قاسم سلیمانی در یک مستند

به گزارش خبرنگار مهر، امیرحسین اکاتی نویسنده مستند پرتره «تو به کوچ عادت داشتی» به کارگردانی امیر عسگری که در بخش مستندهای بلند هجدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینما حقیقت» حضور دارد، درباره ویژگی‌ این مستند عنوان کرد: مهمترین مساله‌ای که برایم جذاب بود و ترغیبم کرد به این اثر بپیوندم، موضوع مستند بود چراکه «تو به کوچ عادت داشتی» اولین مستند پرتره حاج قاسم سلیمانی از زبان خودش است که از تولد تا دوران دفاع مقدس را دربرمی‌گیرد. از سوی دیگر از قدیم دوستی با کارگردان داشتم و این مساله نیز باعث شد که در کار حضور داشته باشم.

وی ادامه داد: «تو به کوچ عادت داشتی» اولین همکاری من با امیر عسگری است و با توجه به اینکه کارهای ایشان را از قبل دیده بودم، با فضای ذهنی و جهان قصه‌هایی که برپا می‌کند، آشنایی داشتم و همین پیش زمینه باعث شد نخستین همکاری خود را رقم بزنیم.

نویسنده مستند پرتره «تو به کوچ عادت داشتی» با اشاره به اینکه پیش از او نویسنده دیگری نگارش کار را برعهده داشت، بیان کرد: ابتدا قرار بود یک بازنویسی نهایی روی کار داشته باشم اما در نهایت با بازبینی‌های صورت گرفته ایده‌ای به ذهنم رسید که با تهیه‌کننده و کارگردان کار مطرح کردم. در مرحله اول با تردید موافقت کردند اما تلاش کردم همه ابعاد کار را برایشان تشریح کنم که چرا علاقه مند بودم از روایت سوم شخص به اول شخص که دختر حاج قاسم است، برسیم. البته با ایده و خلاقیتی جدید که از زاویه نگاه متفاوت به زندگی این شهید والامقام بپردازیم. در نهایت با گفتگوهای متعدد به نسخه‌ای رسیدیم که در جشنواره «سینماحقیقت» نمایش داده شد که بخشی از روایت از زبان دختر حاج قاسم سلیمانی و بخش دیگر از زبان خودشان است.

اکاتی با بیان اینکه کارگردان اثر در پس‌تولید در تهران حضور نداشت حال آنکه دیگر عوامل در تهران مشغول به کار بودند، گفت: همین مساله یک چالش جدی در پس‌تولید برای ما ایجاد کرد چون کارگردان حضور نداشت و رفت و برگشت نظرات با زمان مواجه می‌شد اما سعی کردیم با تماس‌های تصویری و جلسات مداوم این مساله را حل کنیم تا از سرعت پس‌تولید کاسته نشود و به نسخه نهایی ایده‌آل تری برسیم.

وی با اشاره به اینکه انتخاب بازه زمانی برای روایت زندگی شهید سلیمانی برعهده تهیه‌کننده و کارگردان بوده است، مطرح کرد: تا جایی که اطلاع دارم قرارست پرتره زندگی ایشان در ۲ قسمت ساخته شود که قسمت دوم مربوط به بعد از دوران جنگ تحمیلی تا زمان شهادت ایشان است. در قسمت اول تمام تلاش و نگاه ما این بود که نشان دهیم زندگی حاج قاسم پُر از فراز و فرودهایی بوده است که شاید بسیاری از مردم از آن مطلع نیستند به ویژه ماجرای کوچ ایشان به کرمان برای ادای دین قرض پدرش و …

نویسنده مستند پرتره «تو به کوچ عادت داشتی» یادآور شد: تصمیم روایت اول شخص در مستند توسط دختر حاج قاسم بسیار سخت و چالش برانگیز بود. ما ترجیح دادیم کار متفاوت‌تری انجام دهیم پس به سراغ روایت شاعرانه و عاشقانه و فضای بین دختر و پدر رفتیم تا وقتی قرار است از زندگی شهید سلیمانی این قهرمان ملی صحبت کنیم، یکی از نزدیکان ایشان قصه را روایت کند.

استفاده از مصاحبه‌های آرشیوی به جای گفتگو

وی افزود: البته به دلیل اتفاقاتی که در یکسال گذشته رخ داده بود متاسفانه نتوانستم دیداری با دختر حاج قاسم داشته باشم و از آنجا که دیرهنگام به پروژه اضافه شدم، فرصت کمی تا جشنواره داشتیم. من از مصاحبه‌های دختر ایشان که در فضای مجازی و آرشیوها موجود بود، استفاده و سعی کردم از دل گفتگوها نکات و لحنی را که مدنظرم هست، دربیاورم و در کار پیاده کنم.

اکاتی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان اینکه آرشیو بسیار خوبی توسط کارگردان در اختیارش قرار گرفته بود، اظهار کرد: منابع بسیار زیادی در اختیار داشتم اما تلاش کردم از آنهایی استفاده کنم که برای بازه زمانی کودکی تا پایان جنگ تحمیلی بود. پس منابع را اینگونه دسته بندی کردم؛ از تولد تا ۱۳ سالگی، از ۱۳ سالگی که به کرمان کوچ کردند تا ورود به سپاه پاسداران و سپس فعالیت‌های ایشان در زمان جنگ تا پایان هشت سال دفاع مقدس. پس از آن به سراغ روایت‌هایی رفتم که از زبان دختر ایشان مطرح شده بود.

وی ادامه داد: یکی از چالش‌های این نوع روایت و اساسا مستند پرتره‌ها با موضوع قهرمانان ملی این است که شاید بخش قابل توجهی از افراد در جهان نگاهشان به این آثار باشد و دوست داشته باشند درباره زندگی این اشخاص بیشتر بدانند. پس به همین دلیل باید به جزییات و موارد تاریخی به دقت توجه و سعی شود چیزی از قلم نیافتد. من در این زمان کم تمام تلاش خود را کردم، حساسیت‌ها را در متن رعایت کنم تا خللی در روایت به وجود نیاید.

نویسنده مستند پرتره «تو به کوچ عادت داشتی» با بیان اینکه روایت این مستند در سه فصل اتفاق می‌افتد، تصریح کرد: در فصل اول کار تقریبا از منابع دست اول و تازه استفاده شده است. در فصل دوم نیز به همین شکل اما در فصل سوم بخش کمی از روایت در دیگر مستندها نیز مشاهده شده و مطالب بعضا تکراری‌ است.

اکاتی تاکید کرد: وقتی منابع را مطالعه و مصاحبه‌های مختلف را مشاهده کردم، مهمترین نکته‌ای که از زندگی ایشان توجهم را جلب کرد این بود که شهید سلیمانی روحیه خستگی ناپذیری داشته و در برهه‌های مختلف خم به ابرو نیاورده است. همچنین متوجه شدم وی چه بسیار هوای نیروهایش را در دوران دفاع مقدس داشته و فضای صمیمانه‌ای بین ایشان و نیروهایش حاکم بود که باعث همبستگی و دلبستگی شده است.

وی یادآور شد: پژوهش تاثیر به‌سزایی در روایت قصه دارد و به نظر من سنگ بنای اصلی مستند است. البته در دنیای داستانی نیز پژوهش بسیار کمک کننده است. برای من مهمترین دستاورد این کار آشنایی بیشتر با حاج قاسم و روحیاتش بود و هدف کار نیز بررسی ابعاد زندگی حاج قاسم بود که در هر مرحله چگونه رفتار و زیست کردند و پیش رفتند.

اکاتی در بخش پایانی صحبت‌های خود تصریح کرد: قهرمان همیشه یکی از مهم‌ترین مولفه‌ها در ادبیات و در زبان سینما بوده و هست. معرفی قهرمانانی که نمادهای یک ملت هستند، می‌تواند تاثیر به‌سزا و اهمیت فراوانی داشته باشد و به عنوان الگوها به نسل بعدی معرفی و ثبت شوند تا در تاریخ بمانند. این مساله به ویژه برای شخصیت فراملی مانند شهید سلیمانی که در سراسر جهان ایشان را می‌شناسند، از اهمیت دوچندانی برخوردار است. ناگفته نماند که ما باید به زندگی قهرمانان ملی تا زمانی که در قید حیات هستند، بپردازیم و بیشترین بهره‌برداری را در حوزه‌های ادبی و نمایشی از آنها داشته باشیم.