به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم؛ اعلام نظر چهاردهم فروردین ماه سال جاری از سوی سخنگوی صنعت آب کشور، دائر بر اینکه «آبخیزداری و آبخوان‌داری به احیای منابع آب زیر زمینی منجر نمی‌شود» واکنش شدید تعداد پرشماری از دانشمندان و شخصیت‌های حوزه آب کشور را برانگیخته است. ازجمله دو معاون مرتبط سابق وزارت جهاد ــ آقایان دکتر محمدتقی امانپور و فرود شریفی نسبت به این موضوع اعلام نظر کرده‌اند. علاوه بر انبوه دانشمندان و انجمن‌های مرتبط، سومین فرد در سطح معاون وزیر که در رسانه و در سطح عمومی به این سخنان واکنش نشان داده، دکتر جهانگیر پرهمت است. وی استادتمام و متخصص پرآوازه سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی است، که 5 سال ریاست این سازمان را نیز در قامت معاون وزیر جهادکشاورزی برعهده داشته است؛ پرهمت طی یادداشتی که برای انتشار در اختیار خبرگزاری تسنیم گذاشت، نکات مهمی را در پاسخ به شبهه‌های مطرح شده از سوی آقای بزرگ‌زاده در خصوص کارآیی یا عدم کارآیی آبخیزداری و آبخوان‌داری متذکر شده است. متن وی به این شرح است:
“در تاریخ 14 فروردین 1404، عنوانی در فضای مجازی خبرگزاری مهر منتشر شده بود با این مضمون: «آبخیزداری و آبخوان‌داری به احیای منابع آب زیرزمینی منجر نمی‌شود». ابتدا تصور کردم ممکن است خطایی در مشاهده یا اشتباهی تایپی رخ داده باشد، اما با خواندن متن مصاحبه دریافتم که این اظهارنظر از سوی فردی با جایگاهی رسمی در وزارت نیرو بیان شده است!
در همین زمینه بیشتر بخوانید
چالش آب؛ پاسخ معاون آموزش تحقیقات جهادسازندگیپاسخ به تخریب دانش بومی آب: تو چه می‌دانی آبخیزداری چیست؟«فرافکنی» به‌جای «پاسخگویی»؛ در مدیریت منابع آبانجمن مقابله با خشکسالی: بحران آب، انسانی و مدیریتی است
جالب آنکه در این مصاحبه، ابتدا اعلام شده است که سطح آب زیرزمینی در بسیاری از دشت‌ها به شدت کاهش یافته و حتی در مواردی تا 200 تا 400 متر پایین رفته است. سپس در ادامه، این عبارت مطرح شده است که: «آبخیزداری و آبخوان‌داری غالباً به احیای منابع آب زیرزمینی منجر نمی‌شود».
احتمالاً بر اساس برخی نگاه‌های جدید، تعاریف تازه‌ای از مفاهیم علم آبخیزداری و آبخوان‌داری ارائه شده که مصاحبه‌کننده به نوعی از آنها رونمایی کرده است؛ وگرنه، آبخیزداری و آبخوان‌داری چیزی جز مدیریت منابع زیستی نیست، و یکی از اصلی‌ترین اجزای منابع زیستی، منابع آب است؛ آن هم منابع آب زیرزمینی. اساساً مفهوم آبخوان‌داری، چیزی جز مدیریت منابع آب زیرزمینی نیست! به نظر می‌رسد برگزاری دوره‌های آموزشی در زمینه مفاهیم مدیریت آب و آبخوان‌داری، برای افرادی که در جایگاه مدیریت کلان آب کشور قرار دارند، امری ضروری و بلکه واجب باشد.
البته در اینکه طی 60 سال گذشته، بر منابع آب کشور چیزی جز سوء‌مدیریت حاکم نبوده، تردیدی نیست؛ وگرنه چگونه ممکن بود سطح آب زیرزمینی، به تعبیر سخنگوی محترم آب کشور، در بسیاری از دشت‌ها تا این حد، یعنی بین 200 تا 400 متر، کاهش یابد؟
آیا جز این بوده است که یا تخصیص‌های بی‌حساب و کتاب داده شده است که این تخصیص‌ها بدون در نظر گرفتن مدیریت جامع منابع آبو بدون توجه به آبخیزداری یکپارچه در حوزه‌های آبخیز انجام شده، و یا در جلوگیری از حفر چاه‌هایی که طی 60 سال گذشته شمار آنها از 400 هزار حلقه فراتر رفته است، کوتاهی و اغماض صورت گرفته است؟ چاه‌هایی که حفر هر یک حلقه از آنها هفته‌ها و حتی ماه‌ها زمان برده و اغلب با دستگاه‌های حفاری مجهز به دکل‌هایی چند ده‌متری انجام شده که از فواصل دور نیز قابل رؤیت‌اند!
در چنین شرایطی، انتظار آن است که متولیان آب کشور، به جای ارائه آدرس غلط به افکار عمومی، پاسخگوی این مطالبه فراگیر باشند. البته باید از جامعه متخصصان آب کشور نیز گلایه‌مند بود که هنوز نتوانسته‌اند مفاهیم اولیه «آبخیزداری» و «آبخوان‌داری» را به‌درستی در جامعه نهادینه کنند؛ به‌گونه‌ای که از این مفاهیم، برداشت‌هایی وارونه و نادرست ارائه نشود.
با این حال، به‌نظر نمی‌رسد که سخنگوی آب کشور در درک مفاهیم دچار خطا شده باشد؛ چراکه تعریف علمی «آبخوان» در تمامی متون تخصصی، به‌وضوح به معنای مخزن آب زیرزمینی است، و «آبخوان‌داری» به معنی مدیریت آب‌های زیرزمینی. پس اگر از دیدگاه متولیان آب کشور، آبخوان‌داری به احیای منابع آب زیرزمینی منجر نمی‌شود، شاید مرادشان همان شیوه فعلی مدیریت آب در کشور باشد؛ شیوه‌ای که طی آن، آبخوان‌ها عملاً رها شده‌اند.
همان‌طور که به‌نقل از سخنگوی محترم، سطح آب زیرزمینی در بسیاری از دشت‌ها، از جمله در حوزه آبخیز دشت رفسنجان، بین 200 تا 400 متر افت کرده است. این کاهش شدید، دقیقاً نتیجه آن است که در این حوزه‌ها، آبخیزداری به معنای مدیریت یکپارچه منابع زیستی اجرا نشده، و آبخوان‌داری به‌معنای واقعی آن، یعنی مدیریت اصولی منابع آب زیرزمینی، تحقق نیافته است. صدور مجوزهای حفر چاه و بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی نیز، نه‌تنها بر مبنای اصول آبخوان‌داری نبوده، بلکه در تضاد با آن صورت گرفته است؛ و همین امر موجب شده است که سطح آب زیرزمینی تا حدی کاهش یابد که دیگر احیای آن امکان‌پذیر نباشد. اگر کارشناسی با مبانی اولیه بیلان آبی آشنا باشد، می‌داند که ورودی و خروجی یک آبخوان باید با یکدیگر برابر باشد تا سطح آب در آن کاهش نیابد.
کلام آخر؛ متولیان آب کشور باید برای جلوگیری از افت سطح آب در آبخوان‌های کشور، و همچنین برای احیای این آبخوان‌ها، شیوه‌ی فعلی را که در آن تعارض منافع بسیاری وجود دارد، تغییر دهند. در غیر این صورت، روند کاهشی آب در آبخوان‌ها ادامه خواهد داشت و با فرافکنی و ارائه آدرس‌های غلط، این مشکل بنیادین حل نخواهد شد.“
انتهای پیام/