پژوهش‌های اسلامی باید در بطن جامعه و تحولات اجتماعی اثرگذار باشند

به گزارش خبرگزاری مهر، آیت‌الله احمد مروی در مراسم چهلمین سالگرد تأسیس بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در محل این بنیاد برگزار شد، با اشاره به اهمیت امتداد اجتماعی فعالیت‌های علمی در تحقق اهداف بنیاد پژوهش‌های اسلامی، اظهار کرد: تلاش‌های زیادی برای تولید آثار فاخر و ارزشمند در بنیاد پژوهش‌های اسلامی صورت می‌گیرد، اما نکته‌ای که اغلب نادیده گرفته می‌شود، امتداد اجتماعی این آثار است. اگر این دستاوردهای علمی و پژوهشی نتوانند در سطح جامعه گسترش یابند و در زندگی روزمره مردم و تحولات اجتماعی تأثیرگذار باشند، در واقع تلاش‌ها به نتیجه نهایی خود نخواهند رسید.

تولیت آستان قدس رضوی با بیان اینکه امتداد آثار اسلامی در جامعه تأثیر زیادی بر شکل‌گیری هویت فرهنگی و اجتماعی مبتنی بر آموزه‌های اسلامی خواهد داشت، عنوان کرد: کار علمی و پژوهشی باید از مرزهای پژوهشگاه‌ها فراتر رفته و در جامعه بازتاب یابد. برای تحقق این هدف، باید برنامه‌ریزی و تدبیر صورت گیرد و راه‌هایی برای اتصال آثار علمی به جامعه و تحقق امتداد اجتماعی آن‌ها یافت. این امر بسیار ضروری و حیاتی است.

وی در ادامه به تأکیدات رهبر معظم انقلاب درباره لزوم «امتداد اجتماعی فلسفه اسلامی در جامعه» اشاره کرد و گفت: در یکی از جلسات، جمعی از اساتید فلسفه حوزه علمیه قم به محضر مقام معظم رهبری رسیدند. یکی از نکاتی که معظم له در آن جلسه بر آن تأکید کردند، این بود که فلسفه اسلامی با همه غنای علمی و کاربردی خود، تاکنون در دایره محدود حوزه‌های علمیه و محافل علمی باقی مانده و نتوانسته به طور گسترده در جامعه و زندگی روزمره مردم نفوذ کند؛ در حالی که فلسفه غرب در سطوح مختلف زندگی اجتماعی، فرهنگی و روزمره مردم غرب نفوذ کرده است.

ضرورت انجام پژوهش‌های علمی در حوزه زیارت

مروی در بخش دیگری از سخنان خود بر اهمیت توجه به مقوله زیارت در فعالیت‌های علمی و پژوهشی تأکید کرد و گفت: مسئله زیارت یکی از موضوعات مهم است که باید مورد توجه ویژه پژوهش‌های علمی قرار گیرد. نباید از آن غفلت کرد تا بتوانیم به زیارت عمق ببخشیم و آن را صرفاً به اعمال و مناسک ظاهری محدود نکنیم. زیارت دارای معانی پرباری است که باید به آن پرداخته شود.

تولیت آستان قدس رضوی افزود: حرم مطهر امام رضا (ع) سالانه پذیرای ۳۰ میلیون زائر از ایران و کشورهای مختلف است. این حجم عظیم از زائران با سطوح، فرهنگ‌ها و ملیت‌های گوناگون، فرصت بی‌نظیری برای انتقال معانی عمیق زیارت در سطح ایران و جهان فراهم کرده است. باید به‌گونه‌ای عمل کرد که زائران از فرصتی که برای زیارت اختصاص داده‌اند، بهره‌کافی و معنوی را ببرند.

وی همچنین عنوان کرد: اعتراف می‌کنم که در حال حاضر، زیارت ما بیشتر در حد یک مناسک ظاهری باقی مانده است و زیارت «عارفاً بحقّه»، که در روایات به آن توصیه و تأکید شده، هنوز به‌طور صحیح و عمیق محقق نشده است. این مسئولیت بر عهده بنیادهای پژوهش‌های اسلامی آستان قدس و پژوهشگران حوزه دین است تا با پژوهش‌های علمی و ارائه راهکارهای مناسب، به تحقق زیارت «عارفاً بحقّه» و زیارت «متعالی» کمک کنند.

مروی در ادامه به تبلیغات منفی گسترده دشمن علیه دین و معنویت اشاره کرد و گفت: در شرایطی که دشمنان به‌طور وسیع علیه جریان دینی و مذهبی تبلیغات می‌کنند و از هیچ تلاشی برای ایجاد یأس، ناامیدی و بدبینی نسبت به مسائل دینی و معنوی فروگذار نیستند و در تلاشند توجه جامعه و نسل جوان را از امامان معصوم (ع)، زیارت و معنویت دور کنند، باید تلاش کنیم تا زیارت به تجربه‌ای تحولی، روحانی و انسان‌ساز برای زائران تبدیل شود.

گشایش فضای علمی برای همه محققان و پژوهشگران

تولیت آستان قدس رضوی در ادامه بر جذب بهترین محققان و پژوهشگران بدون توجه به نگاه‌های جناحی تأکید و اظهار کرد: در عرصه علم و تحقیق، مسائل جناحی جایی ندارند؛ آنچه اهمیت دارد، علم و دانش است و این اصل بنیادین را از پیامبر عظیم‌الشأن (ص) آموخته‌ایم که فرمودند: «اُطْلُبُوا الْعِلْمَ وَ لَوْ بِالصِّین» (علم را جستجو کنید، حتی اگر در چین باشد). آیا چینی‌هایی که پیامبر (ص) به ما سفارش کردند، مسلمان بودند؟ آیا در جنگ‌های احد و بدر شرکت کرده بودند؟ مسلماً نه. اما اسلام فضای علمی را باز گذاشته و هیچ‌گونه محدودیت یا خط‌کشی در این زمینه قائل نشده است.

وی با تأکید بر اینکه در عرصه تحقیق و پژوهش باید برای تمامی صاحب‌نظران، متخصصان و پژوهشگران فرصت فراهم شود، افزود: در عرصه علم و پژوهش تنها مرز و خط‌کشی که باید در نظر گرفت، اصول و مبانی اسلام است. در این چارچوب، باید فضای پژوهشی را برای همه محققان و نویسندگان گشود.

بهره‌برداری از گنجینه‌های خطی آستان قدس رضوی

مروی همچنین بر لزوم بهره‌برداری مؤثر از ظرفیت بالای مخزن کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی تأکید کرد و گفت: کتابخانه مرکزی آستان قدس با دارا بودن هزاران کتاب خطی، یکی از بزرگ‌ترین و معتبرترین مراکز نگهداری کتب اسلامی و شیعی به شمار می‌رود. این کتب نه تنها تراث اسلام و شیعه، بلکه میراثی گران‌بها هستند که حاصل سال‌ها تلاش علمی و پژوهشی بزرگان و دانشمندانی است که با فداکاری و در سخت‌ترین شرایط، آثار ارزشمندی را خلق کرده‌اند. بنابراین، این گنجینه‌های علمی باید به شیوه‌ای مؤثرتر در اختیار پژوهشگران قرار گیرند.

تولیت آستان قدس رضوی افزود: کتابخانه آستان قدس باید فضایی پویا و باز باشد. مسئول کتابخانه، مسئول انبار کتاب نیست و کتابخانه نیز انباری برای نگهداری کتاب‌ها نیست. باید زمینه استفاده پژوهشگران از منابع خطی فراهم شود.

وی ادامه داد: آیا در میان ده‌ها هزار کتاب خطی موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس، هیچ کتابی وجود ندارد که بتوان آن را برای استفاده امروز عرضه کرد؟ بررسی و معرفی این آثار ارزشمند بر عهده بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی است. این بنیاد باید تیمی از پژوهشگران اختصاص دهد تا کتب خطی را در موضوعات مختلف بررسی کرده و آثار فاخر و قابل عرضه را استخراج کرده و پس از ویراستاری و بروز رسانی، آن‌ها را به دست پژوهشگران و عموم مردم برسانند.

ضرورت بازنویسی سیره معصومین (ع) برای نسل‌های جدید

مروی در ادامه با بیان اینکه سیره معصومین (ع) باید به‌طور منظم و در فواصل زمانی مختلف برای هر نسل، با توجه به نیازها و ویژگی‌های خاص آن نسل، بازنویسی و منتشر شود، گفت: با توجه به تحولات سریع دنیای امروز، ضروری است که سیره معصومین (ع) با زبانی نوین و متناسب با نیازهای هر نسل بازنویسی شود. نمی‌توانیم به نسل امروز که زبان، ذائقه و نگرش متفاوتی نسبت به گذشته دارد، توصیه کنیم که همان متون قدیمی را بخوانند و از آن‌ها آموزه‌های امامان معصوم (ع) را درک کنند.

تولیت آستان قدس رضوی افزود: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس باید برای هر نسل کتاب‌هایی منتشر کند که در آن‌ها سیره معصومین (ع) با ادبیات و سبک بیان متناسب با شرایط و نیازهای روز ارائه شود. چنین اقدامی نه‌تنها باعث احیای آموزه‌های اهل بیت (ع) در میان جوانان خواهد شد، بلکه می‌تواند به ترویج اخلاق و ارزش‌های دینی در جامعه معاصر نیز کمک کند.

نیروی خلاق؛ عامل پیشرفت مجموعه‌های پژوهشی و علمی

وی نیروهای فعال، خلاق و مبتکر را رمز موفقیت مجموعه‌های پژوهشی و علمی دانست و گفت: کار علمی هیچ‌گاه جای رودبایسی ندارد. یک مجموعه پژوهشی و علمی باید زنده، پویا، فعال و خلاق باشد. مجموعه علمی، سازمان بازنشستگان یا آسایشگاه نیست؛ بلکه باید مملو از نیروهای خلاق، پرانرژی، مبتکر و نوآور باشد که دارای سعه صدر و علاقه‌مند به مباحث علمی هستند.

مروی افزود: پیشبرد اهداف علمی و پژوهشی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس نیازمند نیروی انسانی پرانرژی، مبتکر و اهل تحقیق است؛ امر پژوهش با بازنشستگان سازگاری ندارد.

رسالت بنیاد پژوهش‌های اسلامی خلق آثار علمی فاخر است

تولیت آستان قدس رضوی با تأکید بر اینکه اولویت بنیاد پژوهش‌های اسلامی، کار علمی و تولید آثار فاخر است، گفت: هدف اصلی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس، تولید و خلق آثار علمی فاخر، ماندگار و اثرگذار است. ما از بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی انتظار نداریم که آمار مربوط به افزایش درآمد اقتصادی خود را ارائه دهد؛ اما این توقع را داریم که گزارش افزایش تعداد آثار فاخر، ماندگار و اثرگذار علمی خود را ارائه کند.

وی افزود: اگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی به موضوع اقتصاد فرهنگ نیز توجه داشته باشد و تیمی برای پیگیری این امر اختصاص دهد، با آن مخالفتی نداریم. اما در نهایت، آنچه از این بنیاد انتظار می‌رود، تولید و خلق آثار علمی ارزشمند است. آستان قدس نیز در حد توان و امکانات خود از این بنیاد حمایت خواهد کرد تا این بنیاد، مطابق با نام مقدس خود و ارتباط معنوی با حضرت رضا (ع)، جایگاه رفیع خود را حفظ کند.

مروی عنوان کرد: آثار تولیدی بنیاد پژوهش‌های اسلامی باید آثاری فاخر و برجسته باشند؛ خروجی این بنیاد باید به‌گونه‌ای باشد که دیگران قادر به تولید یا بازآفرینی آن آثار نباشند. امکاناتی که در این بنیاد فراهم است و مهم‌تر از همه، نام مقدس حضرت رضا (ع) که بر این بنیاد سایه افکنده، آن را از دیگر مؤسسات و نهادها متمایز کرده است. بنابراین، آثار تولیدی در این بنیاد نیز باید ویژگی‌های منحصر به‌فردی داشته باشند.

تولیت آستان قدس رضوی در پایان گفت: همواره تأکید کرده‌ام که ما به کمیت توجه نداریم؛ آنچه برای ما اهمیت دارد کیفیت است. خروجی بنیاد پژوهش‌های اسلامی باید شایسته‌ی شأن و جایگاه والای بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی باشد. البته، تاکنون نیز خروجی‌ها تقریباً در همین راستا و به همین نحو بوده است.