واکاوی آینده رژیم صهیونیستی در سایه بحران‌های داخلی و خارجی

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: اندیشکده‌های مهم اروپایی در بازه زمانی سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵ با تمرکز بر ابعاد سیاسی، امنیتی، اقتصادی و روابط بین‌الملل، تحلیل‌های قابل توجهی درباره آینده رژیم صهیونیستی داشته اند.

با استفاده از روش‌های آینده‌پژوهی، شامل شناسایی روندها، عدم‌قطعیت‌ها، سیگنال‌های ضعیف و سناریوسازی، این مطالعه بینش‌هایی درباره آینده سیاسی، امنیتی، اقتصادی، و روابط بین‌المللی رژیم صهیونیستی استخراج می‌کند.

یافته‌ها نشان‌دهنده چالش‌های ناشی از مناقشه حل‌نشده فلسطین، گرایش به راست افراطی، فشارهای حقوق بشری اروپا، و روابط پیچیده با روسیه هستند. چهار سناریوی ممکن (شامل: تداوم وضعیت موجود، اصلاحات و همکاری، انزوا و درگیری، و تحول غیرمنتظره) ترسیم شده و هفت بینش کلیدی ارائه می‌گردد که بر لزوم دیپلماسی انعطاف‌پذیر، تعامل با جامعه مدنی، و بهره‌برداری از فناوری تأکید دارند. این تحلیل برای سیاست‌گذاران، پژوهشگران، و ذی‌نفعان به منظور پیش‌بینی و مدیریت مسیرهای آینده رژیم اسرائیل کاربرد دارد.

آینده‌پژوهی به‌عنوان رشته‌ای برای شناسایی و تحلیل آینده‌های ممکن، روندها، عدم‌قطعیت‌ها و سناریوهای محتمل، ابزاری قدرتمند برای درک مسیرهای آینده ارائه می‌دهد. رژیم اسرائیل، به‌عنوان یک بازیگر نامشروع در غرب آسیا، با چالش‌های پیچیده‌ای در حوزه‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی، و روابط بین‌المللی مواجه است. مطالعات اندیشکده‌های اروپایی (۲۰۱۵–۲۰۲۵) دیدگاه‌های ارزشمندی درباره این چالش‌ها ارائه می‌دهند، به‌ویژه با توجه به نقش اروپا در دیپلماسی جهانی و تعهد به قوانین بین‌المللی می‌توان از آنها در اتخاذ ساست های راهبردی بهره مند شد. این گزارش با هدف تحلیل آینده‌پژوهانه این مطالعات؛ روندها، عدم‌قطعیت‌ها و سیگنال‌های ضعیف را شناسایی کرده و سناریوها و بینش‌هایی برای آینده رژیم صهیونیستی تا سال ۲۰۳۵ ارائه می‌دهد. هدف، ارائه توصیه‌های راهبردی برای مدیریت چالش‌های پیش‌رو و شناخت عوامل ثبات و بی ثباتی رژیم اسرائیل در منطقه‌ای پویا است.

روش‌شناسی

این مطالعه از روش‌های کیفی آینده‌پژوهی، شامل تحلیل روند، شناسایی عدم‌قطعیت‌ها، بررسی سیگنال‌های ضعیف، و سناریوسازی استفاده می‌کند. داده‌ها از گزارش‌های اندیشکده‌های اروپایی (IAI، ECFR، SWP، و Chatham House) در بازه زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵ استخراج شده‌اند، که از طریق جستجوهای هدفمند در وب‌سایت‌های اندیشکده‌ها و منابع عمومی شناسایی شدند. منابع تکمیلی، از جمله گزارش‌های خبری (رویترز) و سازمان‌های حقوق بشری (Human Rights Watch)، برای پوشش تحولات تا آوریل ۲۰۲۵ استفاده شدند. تحلیل در سه مرحله انجام شد:

الف: شناسایی تم‌های کلیدی (سیاسی، امنیتی، اقتصادی، روابط بین‌المللی)، ب: استخراج روندها، عدم‌قطعیت‌ها، و سیگنال‌های ضعیف، و ج: توسعه سناریوها و بینش‌های آینده‌پژوهانه. برای اطمینان از جامعیت، تأثیرات متقابل روندها و جنبه‌های نادیده‌گرفته‌شده (مانند جامعه مدنی، فناوری، و جمعیت‌شناسی) نیز بررسی شدند.

یافته‌ها

۱. روندهای کلیدی

گرایش به راست افراطی در سیاست: ظهور دولت‌های راست افراطی با سیاست‌های شهرک‌سازی و مقاومت در برابر خودمختاری فلسطینیان، به دوقطبی‌سازی داخلی و انتقادات بین‌المللی منجر شده است.

کنترل امنیتی بر غزه و کرانه باختری: رژیم اسرائیل کنترل امنیتی را بدون مسئولیت‌های حکومتی حفظ کرده، که خطر تنش‌های منطقه‌ای را افزایش می‌دهد.

فشارهای حقوق بشری اروپا: اتحادیه اروپا و سازمان‌های مدنی خواستار پاسخگویی به نقض حقوق بشر، از جمله جنایات جنگی و آپارتاید، شده‌اند.

تقویت روابط با روسیه: روابط استراتژیک با روسیه تقویت شده و ممکن است تحت شرایط خاص (مانند دولت ترامپ) گسترش یابد.

قدرت‌گیری جامعه مدنی: نارضایتی عمومی در جامعه صهیونیستی و فشارهای جامعه مدنی اروپا (مانند کارزارهای تحریم) به‌عنوان عوامل تغییر در حال ظهور هستند.

تغییرات جمعیتی: رشد جمعیت شهرک‌نشینان و فلسطینیان در مناطق اشغالی می‌تواند تنش‌های داخلی و منطقه‌ای را تشدید کند.

۲. عدم‌قطعیت‌ها

سیاست‌های ایالات متحده: رویکرد دولت‌های آینده آمریکا نسبت به خاورمیانه تأثیرگذار خواهد بود.

واکنش‌های منطقه‌ای: پاسخ کشورهای دیگر نظیر (ایران، ترکیه، کشورهای خلیج فارس) به سیاست‌های اسرائیل می‌تواند همکاری یا درگیری را رقم بزند.

موضع اتحادیه اروپا: میزان فشار اتحادیه اروپا برای تحریم یا تعلیق توافق‌نامه‌ها به اجماع کشورهای عضو بستگی دارد.

پویایی‌های جمعیتی: تأثیر تغییرات جمعیتی بر سیاست‌ها و ثبات نامشخص است.

رویدادهای جهانی: تغییرات در نظم جهانی، مانند بحران‌های اقتصادی یا رقابت قدرت‌های بزرگ، می‌توانند جایگاه رژیم صهیونیستی را تحت تأثیر قرار دهند.

۳. سیگنال‌های ضعیف

هم‌سویی با ویشگراد: حمایت کشورهای ویشگراد (مجارستان، لهستان، جمهوری چک، اسلواکی) از رژیم اسرائیل می‌تواند شکاف‌هایی در سیاست اتحادیه اروپا ایجاد کند.

طرح «ریویرای خاورمیانه»: پیشنهاد غیرمتعارف بازسازی غزه به‌عنوان مرکز گردشگری نشانه‌ای از ایده‌های خلاقانه یا غیرمنتظره است.

فعالیت‌های جامعه مدنی: کارزارهای تحریم و فشارهای سازمان‌های غیردولتی نشانه تغییر در هنجارهای جهانی به سمت پاسخگویی است.

۴. سناریوهای آینده (تا ۲۰۳۵)

با ترکیب روندها، عدم‌قطعیت‌ها، و سیگنال‌های ضعیف، چهار سناریوی ممکن ترسیم می‌شود:

تداوم وضعیت موجود

رژیم اسرائیل سیاست‌های راست افراطی و کنترل امنیتی غزه را ادامه می‌دهد. روابط با اتحادیه اروپا پرتنش اما بدون تحریم‌های گسترده باقی می‌ماند. روابط با روسیه تقویت می‌شود، اما بی‌ثباتی منطقه‌ای ادامه می‌یابد.

عوامل محرک: تداوم رهبری کنونی، حمایت محدود ایالات متحده، و عدم اجماع در اتحادیه اروپا.

پیامدها: تنش‌های مداوم، کاهش تدریجی حمایت بین‌المللی.

اصلاحات و همکاری

عوامل محرک: فشارهای داخلی، دیپلماسی فعال اتحادیه اروپا، و حمایت منطقه‌ای.

انزوا و درگیری

سیاست‌های سخت‌گیرانه و عدم پاسخگویی به فشارهای حقوق بشری به تحریم‌های اتحادیه اروپا و کاهش حمایت آمریکا منجر می‌شود. تنش‌ها با ایران و ترکیه تشدید شده و روابط با روسیه تضعیف می‌گردد.

عوامل محرک: انتقادات بین‌المللی، تغییرات در سیاست آمریکا، و واکنش‌های منطقه‌ای.

پیامدها: انزوای دیپلماتیک، درگیری‌های منطقه‌ای، و چالش‌های اقتصادی.

تحول غیرمنتظره

یک رویداد غیرمنتظره، مانند توافق دیپلماتیک منطقه‌ای یا بحران جهانی (مانند رکود اقتصادی)، سیاست‌های رژیم اسرائیل را تغییر می‌دهد. این امر می‌تواند به صلح یا تشدید درگیری منجر شود.

عوامل محرک: پیشرفت‌های دیپلماتیک، فشارهای جامعه مدنی، یا تغییرات نظم جهانی.

پیامدها: بازسازی روابط منطقه‌ای یا بی‌ثباتی شدید، بسته به مدیریت بحران.

جمع بندی

تحلیل آینده‌پژوهانه نشان‌دهنده آینده‌ای پیچیده برای رژیم اسرائیل است که توسط مناقشه فلسطین، روابط بین‌المللی، و پویایی‌های داخلی و جهانی شکل می‌گیرد. مناقشه فلسطین بزرگ‌ترین مانع ثبات محسوب می‌شود، که همراه با سیاست‌های کنونی که به بی‌ثباتی منطقه‌ای و انتقادات بین‌المللی همراه است، قابل تشدید به نظر می‌رسد. روابط با اتحادیه اروپا و روسیه به‌عنوان عوامل کلیدی، با تعاملات چندوجهی که پیچیدگی را افزایش می‌دهند، برجسته هستند. جامعه مدنی، فناوری، و تغییرات جمعیتی به‌عنوان نیروهای نوظهور می‌توانند سیاست‌ها را به سمت اصلاحات یا درگیری سوق دهند.

بینش‌های آینده‌پژوهانه

تأثیر مناقشه فلسطین بر ثبات بلندمدت

مناقشه حل‌نشده فلسطین خطر بی‌ثباتی داخلی و منطقه‌ای را افزایش می‌دهد. مذاکرات معنادار یا راه‌حل‌های خلاقانه (مانند مدل‌های کنفدراسیونی) می‌تواند فشارهای بین‌المللی را کاهش دهد.

نقش محوری روابط با اروپا

فشارهای حقوق بشری اروپا می‌تواند به محدودیت‌های دیپلماتیک یا تجاری منجر شود. هم‌سویی با ویشگراد تنش‌ها را موقتاً کاهش می‌دهد، اما دیپلماسی متعادل را بیش از گذشته برای رژیم صهیونیستی ضروری می‌سازد.

سعید غفاری؛ پژوهشگر مسائل غرب آسیا