فروش آثار صادق تبریزی توسط اریک آذری سرقت هنری است؛ در ساتبیز چه گذشت؟

به گزارش خبرنگار مهر، حراج ساتبیز در جریان رویداد فروش آثار هنر مدرن و معاصر خاورمیانه که از ۲۸ فروردین تا ۱۱ اردیبهشت برابر با ۱۷ آوریل تا اول می برگزار شده بود، مجموعه‌ای از آثار هنری از جمله آثار هنرمندان ایرانی همچون صادق تبریزی، بهمن محصص و سهراب سپهری را عرضه کرد. فروش ششصد هزار دلاری آثار هنرمندان ایرانی در حراج هنر مدرن و معاصر خاورمیانه ساتبیز در بهار ۲۰۲۵، بار دیگر نگاه‌ها را به هنر ایران در آن سوی مرزها معطوف کرده است. در این حراج که با رکورد شکنی ۲۰۰ هزار دلاری بهمن محصص انجام شد، ۲ اثر نیز از صادق تبریزی هنرمند فقید ایرانی به فروش گذاشته شد که هر ۲ اثر بدون عنوان بودند و به دهه ۱۹۶۰ میلادی تعلق داشتند؛ آثاری که بر مدار نو سنت‌گرایی، بر عمق فرهنگی تاکید دارند.

مهرداد فلاح هنرمند نقاش و نماینده خانواده زنده‌یاد صادق تبریزی، درباره وضعیت آثار این هنرمند در حراجی‌ها و چالش‌های مربوط به اصالت و مالکیت آنها، به خبرنگار مهر گفت: زنده‌یاد صادق تبریزی یکی از پیشگامان مکتب سقاخانه بود و آثارش در حراجی‌های معتبر بین‌المللی مانند ساتبیز، کریستیز و بونامز به نمایش درآمده‌اند. با این حال، پس از درگذشت ایشان، متأسفانه شاهد عرضه آثار جعلی و تقلبی منتسب به این هنرمند در حراجی‌های دسته سوم و چهارم، به‌ویژه در اروپا و آمریکا هستیم. این موضوع نگرانی‌های جدی برای خانواده و جامعه هنری به همراه داشته است.

وی درباره اینکه در حراج ساتبیز از نظر کیفی تفاوت‌ها و نقاط قوت مشخصی میان آثار هنرمندان ایرانی و غیرایرانی دیده می‌شد و این مقایسه چگونه از منظر ارزش هنری، تنوع تکنیکی، جایگاه تاریخی و نوآوری هنری قابل تحلیل است، توضیح داد: اگر بخواهیم نقاط قوت کیفی آثار ایرانی را بررسی کنیم، باید بگوییم هویت فرهنگی و نوگرایی هنرمندانی چون بهمن محصص، صادق تبریزی، ناصر اویسی و سهراب سپهری با ترکیب خوشنویسی، اسطوره و مدرنیسم، نوعی زبان تصویری منحصربه‌فرد ساخته‌است که هم ریشه در سنت دارد و هم بین‌المللی است. از منظر نوآوری در رسانه، بهمن محصص در آثار خود از متریال ترکیبی و بیان اکسپرسیو استفاده کرده،؛ صادق تبریزی نیز با تلفیق جوهر، گواش و اکریلیک روی پوست، ساختار بصری خاصی خلق کرده است. از دریچه بار مفهومی، آثار ایرانی اغلب دارای لایه‌های معنایی پیچیده، ارجاع به ادبیات، تاریخ و عرفان هستند. در بررسی آثار هنرمندان غیرایرانی عرب، ترک و … در این حراج، باید بگویم ما شاهد بیان سیاسی و اجتماعی قوی هنرمندانی چون سامیه حلبی از فلسطین و ایمن بعلبکی از لبنان بودیم که مستقیماً با مسائل زنان، استعمار و مقاومت کار می‌کنند. همچنین در کار این هنرمندان، مدیوم‌های نوین به کار رفته بود و آثار متنوعی از نقاشی، مجسمه، تا هنر مفهومی دیده می‌شد، همچنان که در مقایسه با هنرمندان ایرانی، دامنه مدیومیِ هنرمندان ترک و عرب گسترده‌تر بود.

فلاح اضافه کرد: در عین حال شاهد حضور نسل‌های جدید بودیم و آثاری از هنرمندان معاصر مثل عبدالجابر یحیی از عربستان به چشم می‌خورد که فضای امروزی‌تری نسبت به آثار سنتی‌تر ایرانی داشت. در مجموع، آثار ایرانی در این حراج از نظر کیفی در سطح بالایی قرار داشتند و بر سنت و عمق فرهنگی استوار بودند؛ در حالی که آثار هنرمندان غیرایرانی تنوع رسانه‌ای و بیان معاصرتری داشتند. تلفیق این ۲ در چنین حراج‌هایی باعث غنای کل مجموعه می‌شود.

وی همچنین در پاسخ به پرسشی درباره ماجرای اریک آذری همزمان با عرضه آثاری از مجموعه او در حراج‌های بین المللی، گفت: اریک آذری در دهه‌های گذشته با وعده‌های فریبنده از هنرمندانی مانند صادق تبریزی، سهراب سپهری و پرویز تناولی آثار هنری به امانت گرفت و هرگز بازنگرداند. این آثار به‌صورت غیرقانونی در بازارهای بین‌المللی به فروش رسیدند. خانواده استاد تبریزی این اقدامات را سرقت هنری می‌دانند و هرگونه خرید و فروش این آثار را غیرقانونی تلقی می‌کنند، لذا فروش آثار مجموعه اریک آذری از دید ما مردود است.

نماینده خانواده تبریزی درباره برگزاری نمایشگاه از آثار صادق تبریزی در ایران یا خارج از کشور بیان کرد: در آینده نزدیک قرار است نمایشگاهی با عنوان «ریتم خط‌های تبریزی» با نمایش تعدادی از آثار صادق تبریزی در ابوظبی برگزار شود. این نمایشگاه با هدف معرفی آثار اصیل زنده یاد تبریزی و مقابله با عرضه آثار جعلی برگزار خواهد شد. ما در تلاش هستیم تا با همکاری گالری‌های معتبر، آثار واقعی و مستند استاد را به نمایش بگذاریم و از هنردوستان دعوت می‌کنیم تا با بررسی اصالت آثار، از هنر واقعی لذت ببرند.

وی در همین ارتباط پیشنهاد داد: توصیه می‌کنم پیش از خرید هر اثر منتسب به صادق تبریزی، حتماً با ما تماس بگیرند تا اصالت آن را بررسی کنیم. متأسفانه برخی افراد سودجو با عرضه آثار جعلی در حراجی‌های دسته سوم و چهارم، تلاش می‌کنند این آثار را به‌عنوان آثار اصیل معرفی کنند. ما آماده‌ایم تا با ارائه گواهی اصالت، از خرید آثار جعلی جلوگیری کنیم و به حفظ میراث هنری استاد تبریزی کمک کنیم.

فلاح در پایان درباره اینکه آیا برنامه‌ای برای گردآوری و مستندسازی آثار صادق تبریزی وجود دارد، گفت: از مدتی قبل در حال گردآوری کتابی پژوهشی درباره آثار زنده یاد صادق تبریزی هستیم. کار گردآوری این کتاب با همکاری گالری سهراب، گالری مژده و خانواده تبریزی در حال انجام است. منتقدان بسیاری از سال ۱۳۳۸ تا سال ۱۴۰۳ درباره صادق تبریزی نقد نوشته‌اند که ویژگی شاخص این کتاب، این وجه پژوهشی آن است. از مجموعه‌داران و گالری‌داران محترم درخواست می‌کنیم در صورت در اختیار داشتن آثار او، تصاویر و اطلاعات مربوطه را برای ما ارسال کنند. هدف ما از این پروژه، مستندسازی و حفظ میراث هنری استاد تبریزی برای نسل‌های آینده است.