ظرفیت علمی حوزه در اوج است

به گزارش خبرگزاری مهر، آیت‌الله سیدمحمد غروی در دوازدهمین اجلاسیه معاونان پژوهش حوزه‌های علمیه که در مشهد برگزار شد، با تأکید بر اینکه هر تشکیلات هدفمندی باید از پشتوانه پژوهشی قوی برخوردار باشد، گفت: آموزش و تبلیغ ما اگر بخواهد علمی و اثربخش باشد، باید چارچوب و ساختار پژوهشی داشته باشد. اینکه چرا چیزی را می‌آموزیم؟، چرا به یک شیوه خاص تبلیغ می‌کنیم؟ همه نیاز به تحلیل پژوهشی دارد.

وی با انتقاد از اینکه گاهی فعالیت‌های تبلیغی تنها بر اساس سلیقه فردی یا گروهی انجام می‌شود، تأکید کرد: این مسیر صحیح نیست. ما باید در حوزه آموزش، تبلیغ و پژوهش، بر بنیان‌های علمی و ساختارهای دقیق پژوهشی استوار باشیم. باید خودمان را مرتب رصد کنیم، زیرا ممکن است بدون آنکه متوجه باشیم، مسیر به انحراف رود.

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه با مرور تاریخ حوزه‌های علمیه شیعه، گفت: کار بزرگان ما همیشه با تحقیق و پژوهش همراه بوده است. اگر درسی در حوزه رایج شده و کتابی محور قرار گرفته، به دلیل پشتوانه علمی آن بوده است. پژوهش در شیعه یک سنت اصیل است که باید آن را تقویت کنیم.

وی با اشاره به کتاب «آموزش فلسفه» اثر مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی، افزود: این کتاب با وجود محتوای قوی و ارزشمند، در نگاه اولیه ممکن است ساده به نظر برسد؛ اما در واقع دارای نوآوری‌های عمیق است. برخی اساتید بزرگ وقتی فقط به فهرست آن نگاه کردند، تصور کردند کتاب ساده‌ای است. این نشان می‌دهد که ما باید ساختارهای جدید پژوهشی را جدی بگیریم تا کار ما دست‌کم گرفته نشود.

وی ادامه داد: مقاله و کتاب علمی باید ساختارمند باشد. خلاصه، هدف، روش تحقیق و نتایج آن باید مشخص باشد. امروزه بدون توجه به پروتکل‌های علمی پذیرفته‌شده، کارها یا پذیرفته نمی‌شوند یا ارزش آن‌ها نادیده گرفته می‌شود.

آیت‌الله غروی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به سیاست‌گذاری‌های کلان و چشم‌اندازهای تدوین‌شده در حوزه پژوهش، اظهار داشت: کارهای خوبی در حوزه سیاست‌گذاری پژوهشی انجام شده و ریل‌گذاری مناسبی صورت گرفته، اما مهم تحقق آن‌هاست. مرحله اجرا نیازمند پیگیری و برنامه‌ریزی دقیق است.

وی با بیان اینکه کمتر فرصت حضور در جمع معاونان استانی پژوهش را داشته است، گفت: نقش معاونت‌های پژوهشی در استان‌ها اگرچه ممکن است در ظاهر محدودتر از سطح کلان باشد، اما در واقع بسیار کلیدی و تأثیرگذار است. متناسب با شرایط هر منطقه، سیاست‌ها و برنامه‌ها باید طراحی شود.

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه کشور تأکید کرد: ما امروز با نسلی از مخاطبان مواجه ایم که با ساختارهای علمی روز آشنا هستند. اگر تولیدات علمی و پژوهشی حوزه با این ساختارها هم‌خوانی نداشته باشد، اثرگذاری نخواهد داشت؛ ما باید بتوانیم میراث گران‌سنگ حوزه را با ابزارهای نوین به‌درستی عرضه کنیم.

آیت‌الله غروی با انتقاد از کم‌توجهی به علوم پایه حوزوی گفت: ما متأسفانه علم صرف و نحو را خیلی کوچک کردیم. در حالی‌که اگر درست و دقیق اعمال شود، می‌تواند جواب بدهد. همین که یک طلبه مراجعه‌ای پژوهش‌محور به متون اولیه داشته باشد، خودش زمینه‌ساز رشد علمی است.

وی افزود: اگر مراجعه‌ای دقیق به کتاب‌هایی مثل صرف ابن عقیل یا متون نحوی انجام شود و به تغییرات معنایی و نحوی توجه شود، پژوهش شکل می‌گیرد؛ ممکن است ابتدا معنای بعضی عبارات به‌خوبی درک نشود، اما همین امر بهانه‌ای برای تأمل بیشتر است. با استاد کار کردن، با متن درگیر شدن، این یعنی پژوهش زنده است.

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه، سطح‌بندی آموزشی در حوزه را از ضرورت‌های تحول دانست و گفت: سطح دو باید متفاوت باشد. این سطح باید با برنامه‌ای مناسب و دقیق طراحی شود؛ همین مقدار فاصله در سطوح می‌تواند تأثیرگذار باشد. باید دانش‌سراهایی داشته باشیم و حتی پژوهش‌سراهایی ایجاد کنیم که در آن افراد مستعد، در زمینه‌های خاص تحقیق کنند، بدون اینکه آموزش شأن لطمه ببیند.

وی افزود: فرض بر این است که آموزش همراه با پژوهش ارائه شود. طلبه‌ای که همزمان آموزش ببیند و پروژه تحقیقاتی انجام دهد، آمادگی بیشتری برای ورود به مسائل عمیق پیدا می‌کند؛ به شرط آنکه ساختار منسجم باشد و پژوهشگاه‌ها هم هدفمند عمل کنند. ممکن است حوزه به‌جای داشتن هیئت علمی فراگیر، مراکزی برای پژوهش تخصصی در عرصه‌های فقه، اصول، فلسفه یا علوم انسانی ایجاد کند.

آیت‌الله غروی با تأکید بر لزوم گذار از متن‌محوری صرف به مسئله‌محوری در پژوهش گفت: امروز برخی پژوهش‌ها فقط بر متون تمرکز دارند؛ اما باید به مسئله‌هایی که در جامعه و اندیشه وجود دارد پاسخ داد. پژوهش خوب، پژوهشی است که ساختار داشته باشد، با هدف، روش علمی و نتیجه‌گیری مشخص و این نیاز به بازطراحی کلی دارد.

وی در ادامه، از نبود انسجام در برخی مدیریت‌های پژوهشی حوزه انتقاد کرد و اظهار داشت: باید بررسی کنیم چند درصد پژوهش‌های ما واقعی است و پشتیبانی می‌شود؟ همین‌طور بی‌برنامه جلو رفتن فایده ندارد. مجموعه‌های کوچک ولی با هدف هستند، مؤثرتر از سازوکارهای عریض و پراکنده‌اند.

وی در ادامه با هشدار نسبت به از دست دادن استعدادهای علمی طلاب تأکید کرد: طلاب مستعد را نباید صرفاً برای کارهای اجرایی به‌کار گرفت. باید بیشترین زمان و توانشان را در اختیار پژوهش گذاشت. اگر لازم بود در برخی کارهای جانبی هم مشارکت داشته باشند، باید با رعایت مصالح علمی باشد. لذا طلاب باهوش، نگذارید فقط درگیر امور اجرایی شوند.

آیت‌الله غروی با اشاره به تجربه‌های گذشته، پیشنهاد داد: در دوره‌ای مطرح شد که تا سقف ۲۰ درصد از طلاب توانمند، با فاصله حداقل دو پایه، بتوانند دروس حوزوی مثل فقه و اصول را تدریس کنند. این طرح آموزشی و تقویتی بود؛ حتی اگر کسی غایب بود، سفر یا بیماری داشت می‌شد از این نیروهای علمی استفاده کرد اما متأسفانه اجرا نشد.

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه گفت: شرایط کنونی حوزه بسیار مناسب است. این شرایط را باید قدر دانست. انقلاب اسلامی فرصت بزرگی برای ما فراهم کرده است؛ ظرفیت علمی حوزه در اوج است و باید با برنامه‌ریزی، هدایت نخبگان، تقویت آموزش و گسترش پژوهش، این فرصت را به نفع آینده اسلام و امت اسلامی به‌کار گرفت.