خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: الحدث یکی از شبکه‌های تلویزیونی متعلق به عربستان سعودی است که اخیراً در خبری مدعی شد که ایران درصدد انتقال میلیون‌ها دلار به حزب‌الله با پروازهای شرکت هواپیمایی ماهان ایر از تهران به بیروت است. این خبر منبع اصلی تنش در فرودگاه بین‌المللی بیروت و تدابیر امنیتی شدید و بی‌سابقه علیه مسافران هواپیمای ایرانی بود که اعتراضاتی را نیز در لبنان در واکنش به این موضوع برانگیخت.
چیستی خبر جعلی
خبر جعلی به معنای خبر غیرواقعی، ساختگی، تقلبی، نادرست و غیرقابل اعتبار است. در تعریف اصطلاحی اخبار جعلی گفته شده: «اخباری که به عمد اشتباه است، اشتباه بودنش قابل شناسایی است و هدف از تولید و انتشار آن گمراه کردن مخاطب است. امروزه یکی از رفتارهای معمول رسانه‌های حکومتی، خبرسازی و رساندن خبرهای مجعول و از بُن دروغ است. گاهی نیز خبرهای دروغین ریشه‌ای در واقعیت داشته، اما گزارش چندوچون وقوع آنها آمیخته با دروغ بوده است.
اخباری از این دست مشابه اخبار کذب، شایعه‌ها یا مطالب غیرواقعی و ساختگی به شمار می‌آیند که در جوامع شفاهی یا در عصر رونق رسانه‌های جمعی همچون تلویزیون و رادیو وجود داشته‌اند. آنچه سبب شده اخبار جعلی بیش از پیش بر سر زبان‌ها بیفتد، رویکردهای سیاسی، ارتباطی و همچنین دسترسی انسان‌ها به ابزارهای جدیدی است که فرصت انتشار ویروسی اخبار جعلی یا همان وایرال شدن را فراهم آورده است. شاخصه‌های اخبار جعلی را می‌توان در سه مورد خلاصه کرد:
۱- عدم تطابق با حقیقت: نادرست بودن همه یا بخشی از متن یا فقدان عینیت در عین حقیقت‌نمایی
۲- قصد فریبکاری: تولید و انتشار عامدانه، به قصد فریب دادن مخاطبان خبر
۳- هدفمند بودن: دارای انگیزه‌ها و منافع فردی یا غیرفردی سیاسی، اقتصادی، فرهنگی
جنجال‌های رسانه‌ای الحدث
شبکه الحدث یکی از ابزارهای قدرت نرم عربستان سعودی در سطح منطقه غرب آسیا است. این رسانه در کنار شبکه‌هایی همچون العربیه ابزاری با کارکردی ویژه برای بازتولید هژمونی رسانه‌ای و ایدئولوژیک این کشور در جهان اسلام و در مقابل کشورهای دیگری همچون قطر تلقی می‌شود. پخش این شبکه از ۱۲ ژانویه سال ۲۰۱۲ آغاز شد. الحدث در واقع یک کانال فرعی العربیه است که تمرکز آن از زمان تاسیس به طور گسترده بر روی اخبار سیاسی منطقه از جمله انقلاب‌های عربی و حمایت از بحران سوریه بوده است. این شبکه در کنار العربیه، رقبای اصلی الجزیره قطر در پوشش تحولات منطقه از سال ۲۰۱۲ بوده است.
الحدث یکی از جنانجالی‌ترین شبکه‌های عربی در طول بیش از یک دهه اخیر بوده است و بارها دست به پخش اخبار جعلی و ایجاد جنجال‌های رسانه‌ای زده است. هر کدام از کشورهای منطقه به گونه‌ای هدف جنجال‌های رسانه‌ای این شبکه قرار گرفته‌اند. برای مثال در دوره ابتدایی تهاجم نظامی سعودی به یمن، این شبکه به همراه العربیه مدعی شهادت عبدالملک الحوثی رهبر جنبش انصارالله شدند. این خبر به منظور تضعیف مقاومت منتشر شد.
خبر مذکور در نهایت منجر به تمسخر این دو شبکه در دیگر رسانه‌ها شد؛ تا جایی که آنها اعلام کردند: «الحوثی توسط العربیه و الحدث به شهادت رسید.» شیطنت‌های رسانه‌ای الحدث دامن عراق را نیز گرفت. در نوامبر ۲۰۱۹ دولت عراق فعالیت شبکه‌های الحدث و العربیه را به دلیل نداشتن مجوزهای لازم تعلیق کرد و جلوی پوشش خبری آنها را گرفت. دولت عراق در این سال درگیر اعتراض‌های داخلی بود و به دلیل نقض اصول حرفه‌ای و تحریک معترضان مجوز آنها را به مدت ۳ ماه مسدود کرد.
الحدث و ایران
در دوم ژانویه مقامات امنیتی لبنان هواپیمای شرکت هواپیمایی ماهان ایر را پس از فرود در فرودگاه بین‌المللی رفیق حریری بیروت توقیف کردند. قبل از این اقدام، شبکه الحدث به نقل از منابع ادعایی غربی اعلام کرد که ایران قصد دارد میلیون‌ها دلار از طریق پرواز ماهان ایر از تهران به بیروت برای حزب‌الله لبنان منتقل کند. متاثر از این اخبار، مسئولان امنیتی لبنان مسافران و بارهای این پرواز را بازرسی کردند. طبق اعلام وزیر کشور لبنان هیچ چیز مشکوکی در کیف و هواپیما یافت نشد. این اقدام با اعتراض برخی مردم لبنان مواجه شد.
خبر جعلی الحدث در زمانی که حزب‌الله و رژیم صهیونیستی در دوره آتش‌بس به سر می‌برند، مصداقی از انتشار عامدانه، به قصد فریب دادن مخاطبان قابل ارزیابی است. این خبر در ادامه خصومت این شبکه با حزب‌الله و ارتباط با رژیم صهیونیستی به نظر می‌رسد. الحدث در سال‌های اخیر خط خبری خصمانه در ارتباط با حزب‌الله را دنبال می‌کند. برای مثال در لبنان طی سال‌های ۲۰۲۰-۲۰۱۹ در بحبوحه اعتراض‌های مردمی، الحدث سعی کرد اعتراض معیشتی مردم را علیه حزب‌الله جلوه دهد. همچنین در میانه تجاوز رژیم صهیونیستی به لبنان در اکتبر ۲۰۲۴ الحدث از تعرض صهیونیست‌ها به منطقه البترون به نقل از منابعی در درون حزب‌الله خبر داد.
اما حزب‌الله لبنان در واکنش به این خبر اعلام کرد: «منابعی در حزب‌الله یا منابعی نزدیک به حزب‌الله وجود ندارد. این منابع ادعایی نمی‌توانند اطلاعاتی را در اختیار این شبکه یا شبکه‌های همسوی آنکه آشکارا و خصمانه درون ماشین تبلیغات صهیونیست‌ها علیه مقاومت و ملت لبنان حضور و مشارکت دارند، قرار بدهند.» مثال دیگر در ارتباط با شهید هاشم صفی‌الدین است. در سوم اکتبر ۲۰۲۳ رژیم صهیونیستی به بیروت حمله کرد. یک روز بعد از آن الحدث اعلام کرد که اسرائیل مرگ هاشم صفی‌الدین را تایید کرده است. این در حالی بود که نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی در ۸ اکتبر مدعی ترور صفی‌الدین شد.
از سوی دیگر گزارش‌های الحدث در یک سال گذشته به گونه‌ای است که برخی از مفسران این شبکه را به بلندگوی رژیم صهیونیستی و حتی هماهنگی مستقیم با ارتش این رژیم متهم کرده‌اند. خبرنگار این شبکه در اکتبر ۲۰۲۴ در یک نمایشگاه سلاح رژیم صهیونیستی، شرکت کرد. هاآرتص در گزارشی با عنوان «اگر می‌خواهید واقعاً بدانید در اسرائیل چه خبر است، این دو تلویزیون سعودی را تماشا کنید» در ۱۷ دسامبر ۲۰۲۴ به ارتباط تنگاتنگ رژیم صهیونیستی با العربیه و الحدث پرداخت.
طبق این گزارش، زمانی که اخبار از جبهه‌های مختلف جنگ ادامه دارد، استناد رسانه‌های صهیونیستی مکرراً به رسانه‌های سعودی است. توماس فریدمن تحلیلگر نیویورک‌تایمز در این باره گفت که در طول جنگ، رسانه‌های سعودی به عنوان یک منبع انحصاری اطلاعاتی برای منابع رسمی اسرائیل عمل کردند تا اسامی افرادی که توسط جنگنده‌ها هدف قرار گرفته بودند، فاش شود. منابع اسرائیلی حتی این رسانه‌ها را به رسانه‌های اسرائیلی ترجیح دادند.
روزنامه‌نگاران صهیونیستی که با هاآراتص مصاحبه کردند معتقدند که تماس‌هایی بین منابع این رژیم و کانال‌های تلویزیونی الحدث و العربیه وجود دارد. در ادامه گزارش هاآرتص آمده است که وی کایس خبرنگار عربی کانال ۱۱ تل‌آویو می‌گوید: «توافق‌نامه‌های آبراهام تاثیر زیادی بر دسترسی به رسانه‌های سعودی داشته و تل آویو در تلاش است تا روایت خود را به دنیای عرب منتقل کند و این امر از طریق رسانه‌های سعودی و اماراتی اتفاق می‌افتد. کانال‌های سعودی منابعی در میدان دارند و من این‌طور تصور می‌کنم که همکاری رسانه‌ای میان آنها و منابع اسرائیلی وجود دارد».
نتیجه
خبر شبکه الحدث در مورد انتقال پول از ایران با هواپیمای ماهان ایر برای حزب‌الله در لبنان، مصداق انتشار عامدانه، به قصد فریب دادن مخاطبان بود. سابقه این شبکه در سال‌های اخیر انتشار اخبار جعلی در مورد یمن، عراق، لبنان و ایران را نشان می‌دهد. این دست اخبار از سوی الحدث بالاخص در ارتباط با حزب‌الله پس از حملات رژیم صهیونیستی به لبنان افزایش یافته و حتی رسانه‌های صهیونیستی نیز بر نزدیکی این شبکه با تل‌آویو تاکید دارند. از سوی دیگر رویکرد این چنینی در قبال ایران در شرایطی که دو کشور ایران و عربستان در دو سال گذشته سعی در بهبود روابط دارند، نتیجه‌ای جز تخریب روابط ندارد.
رسانه‌ها در دنیای امروز می‌توانند نقش تسهیل گری در بهبود روابط بین کشورها را ایفا کنند. در شرایط کنونی ایران و عربستان با درک متقابل از منافع مشترک و همچنین احترام به تضادها و اختلافات به دنبال بهبود و ارتقای روابط دوجانبه هستند. شبکه الحدث اما دقیقاً برعکس این مسیر رفتار کرده و گویی ماموریت تخریب روابط تهران-ریاض را دنبال می‌کند.