روایت قدرت در میدان سرخ؛ هشتادمین سالگرد پیروزی در سایه جنگ اوکراین

خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل، حسن شکوهی نسب: مراسم بزرگداشت هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم در مسکو امروز جمعه ۹ مه ۲۰۲۵ (۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۴) در میدان سرخ مسکو برگزار می‌شود.

مراسم روز پیروزی، یکی از مهم‌ترین مناسبت‌های تقویم سیاسی و نظامی روسیه به شمار می‌رود که هر ساله در تاریخ نهم مه به مناسبت شکست آلمان نازی در جنگ جهانی دوم (۱۹۴۵) برگزار می‌شود. این مراسم، علاوه بر بزرگداشت پیروزی تاریخی اتحاد جماهیر شوروی، به نمایش قدرت نظامی فدراسیون روسیه نیز تبدیل شده است. طی سه سال گذشته، این مراسم به‌دلیل هم‌زمانی با جنگ اوکراین، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده و توجه بسیاری از محافل سیاسی و رسانه‌ای جهان را به خود جلب کرده است.

بنابراین در شرایطی که روسیه درگیر جنگ با اوکراین است و روابطش با غرب به پایین‌ترین سطح در چند دهه اخیر رسیده، مراسم امسال بیشتر از همیشه جنبه نمادین و سیاسی دارد. «ولادیمیر پوتین» از این فرصت بهره می‌گیرد تا ضمن تاکید بر روایت تاریخی مورد نظر کرملین، جنگ جاری در اوکراین را به عنوان ادامه‌ای از مبارزه علیه فاشیسم معرفی کند.

افزون بر آن، حضور رهبران منتخب از آسیا، آمریکای لاتین و آفریقا در مراسم، در کنار غیبت نمایندگان کشورهای غربی، به روشنی شکاف ژئوپلیتیکی موجود در نظم جهانی کنونی را به نمایش می‌گذارد.

نمایش قدرت در میدان سرخ؛ از یگان‌های متحد تا پیام هم‌پیمانان

مراسم رسمی روز پیروزی، امروز همانند سال‌های گذشته در میدان سرخ مسکو برگزار خواهد شد. بر اساس گزارش‌های رسمی، این مراسم حدود ۲ ساعت به طول خواهد انجامید و شامل سخنرانی پوتین، یک دقیقه سکوت به یاد قربانیان جنگ جهانی دوم، رژه یگان‌های نظامی و نمایش تجهیزات نظامی پیشرفته خواهد بود. در صورت مساعد بودن شرایط جوی، بخش هوایی رژه نیز با پرواز جنگنده‌ها و بالگردها اجرا می‌شود.

طبق اعلام وزارت دفاع روسیه، بیش از ۱۴ هزار سرباز در این مراسم شرکت می‌کنند و ۲۱۰ دستگاه تجهیزات نظامی شامل خودروهای زرهی، سامانه‌های موشکی و تانک‌های مدرن به نمایش گذاشته خواهد شد. همچنین در صورت مساعد بودن شرایط جوی، نیروی هوایی روسیه با پرواز ده‌ها فروند هواپیما و بالگرد، بخش هوایی رژه را به اجرا درمی‌آورد که همواره یکی از چشمگیرترین بخش‌های این رویداد است.

در کنار یگان‌های نظامی روسیه، یگان‌هایی از ۱۳ کشور دیگر نیز در مراسم شرکت خواهند داشت. این حضور بین‌المللی نه‌تنها وجهه رسمی و بین‌المللی جشن را تقویت می‌کند، بلکه پیام روشنی از حمایت یا بی‌طرفی این کشورها نسبت به روسیه در جنگ اوکراین مخابره می‌نماید. شرکت یگان‌های خارجی به‌ویژه از سوی کشورهایی که روابط نزدیکی با غرب ندارند، نشان‌دهنده ادامه تلاش مسکو برای ساختن جبهه‌ای از همراهان سیاسی و استراتژیک در برابر غرب است.

در این مراسم، حضور رهبران خارجی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. گفته می‌شود که ۲۹ رهبر و مقام بلندپایه از کشورهای مختلف دعوت را پذیرفته‌اند؛ رهبران کشورهای جمهوری آذربایجان، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، آبخازیا، بوسنی و هرزگوین، برزیل، بورکینافاسو، ونزوئلا، ویتنام، گینه بیسائو، مصر، زیمبابوه، چین، کنگو، کوبا، لائوس، مغولستان، میانمار، فلسطین، صربستان، اسلواکی، گینه استوایی، اتیوپی و همچنین جمهوری اوستیای جنوبی برای این منظور به مسکو سفر کرده‌اند.

کشورهای هند، اندونزی، نیکاراگوئه و آفریقای جنوبی نیز در سطح عالی‌رتبه در این مراسم نماینده دارند. همچنین دبیرکل‌های سازمان همکاری شانگهای، جامعه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، اتحادیه اقتصادی اوراسیا، پیمان امنیت جمعی، سازمان همکاری اسلامی، کمیسیون اتحادیه آفریقا و دولت اتحاد روسیه و بلاروس در این مراسم حضور دارند. رئیس بانک جدید توسعه و نمایندگان سایر سازمان‌ها نیز شرکت کرده‌اند. علاوه بر این، واحدهای نظامی از ارتش‌های کشورهای آذربایجان، ویتنام، بلاروس، مصر، قزاقستان، چین، قرقیزستان، لائوس، مغولستان، میانمار، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان در مراسم رژه روز پیروزی مشارکت دارند.

این در حالی است که هیچیک از رهبران کشورهای اروپایی یا ایالات متحده در این مراسم حضور ندارند که گویای شکاف عمیق دیپلماتیک میان روسیه و غرب است.

برگزاری مراسم در سایه هشدار؛ تدابیر آهنین مسکو مقابل اخلال‌گری اوکراین

طی روزهای گذشته با نزدیک شدن به برگزاری جشن سالگرد پایان جنگ جهانی دوم، دولت روسیه اقدامات امنیتی بی‌سابقه‌ای را در مسکو به اجرا درآورده است. هزاران نیروی امنیتی و نظامی در سراسر پایتخت مستقر شده‌اند و منطقه اطراف میدان سرخ که محل برگزاری اصلی مراسم است، از چند روز قبل به‌طور کامل قرنطینه شده است. محدودیت‌هایی برای عبور و مرور مردم، خبرنگاران مستقل و حتی کارکنان رسانه‌های دولتی اعمال شده و تنها نمایندگان رسانه‌های دعوت‌شده اجازه پوشش رسمی مراسم را دارند.

روسیه همچنین سامانه‌های دفاع هوایی و ضدپهپادی را در چندین نقطه از مسکو و حومه آن مستقر کرده است. طبق گزارش‌ها، سامانه‌های پدافندی مانند «اس -۴۰۰» و سامانه‌های ضدپهپادی «پانتسیر-اس» به‌طور شبانه‌روزی فعال هستند تا هرگونه حمله هوایی یا پهپادی احتمالی را خنثی کنند. فرودگاه‌های بین‌المللی مسکو نیز در برخی ساعات پیش از مراسم به‌طور موقت بسته شده‌اند تا از عبور پهپادهای ناشناس جلوگیری شود.

در سوی مقابل، اوکراین طی روزهای اخیر تلاش‌هایی برای برهم زدن یا تضعیف جلوه این مراسم داشته است. در روزهای منتهی به ۹ مه، کی‌یف چندین حمله پهپادی به مناطق مختلف روسیه از جمله مسکو انجام داد که به گفته مقامات روسی، اکثر آن‌ها توسط سامانه‌های دفاع هوایی رهگیری و منهدم شده‌اند. گزارش‌ها حاکی است برخی از این پهپادها به مناطق غیرنظامی یا فرودگاه‌های اطراف مسکو نزدیک شدند، اما خسارت جدی وارد نکردند و برنامه‌های اصلی مراسم تحت تأثیر قرار نگرفت.

حتی مقامات اوکراینی با رد آتش‌بس پیشنهادی روسیه (۸ تا ۱۰ مه) مدعی «نمایش تبلیغاتی» بودن این اقدام شدند و تاکید کرده‌اند که جنگ با تجاوز متوقف نمی‌شود. در مقابل، روسیه اعلام کرده که حملات اوکراینی در طول این سه‌روز بیش از ۷۰۰ مورد نقض آتش‌بس را شامل شده است. با این حال، نه این حملات و نه تهدیدات احتمالی مانع از اجرای مراسم در قالبی پرشکوه نشده و کرملین موفق شده کنترل کامل امنیت را حفظ کرده و چهره‌ای باثبات از دولت و ارتش خود به نمایش بگذارد.

در مجموع، دولت روسیه تلاش کرده تا با مهار تهدیدهای امنیتی و برگزاری مراسمی باشکوه با حضور گسترده مقامات خارجی، در میانه جنگ اوکراین و فشارهای بین‌المللی، یک پیام سیاسی قوی به جهان مخابره کند.

پیام سیاسی روسیه؛ بازسازی تصویر قدرت در میانه جنگ

برگزاری باشکوه مراسم ۹ مه در مسکو، آن‌هم در بحبوحه جنگ فرسایشی با اوکراین و روابط پرتنش با غرب، در واقع تلاشی هدفمند از سوی کرملین برای بازتعریف جایگاه سیاسی و نظامی روسیه در نظم جهانی است. پوتین و تیم سیاسی وی تلاش دارند از ظرفیت نمادین روز پیروزی استفاده کنند تا جنگ جاری را به‌عنوان امتداد مبارزه تاریخی با فاشیسم جلوه دهند و از این طریق، مشروعیت سیاسی و اخلاقی اقدامات نظامی روسیه را تقویت کنند.

حضور رهبران کشورهایی چون چین، برزیل، ونزوئلا و شماری از کشور آسیایی و آفریقایی در غیاب کامل نمایندگان کشورهای غربی نمادی از صف‌بندی جدید ژئوپلیتیکی است. این چینش دیپلماتیک پیام روشنی دارد مبنی بر اینکه جهان چندقطبی در حال شکل‌گیری است و روسیه، علیرغم انزوای غربی، همچنان قادر است حمایت سیاسی و نمادین از بخشی از جامعه بین‌الملل جلب کند.

تدابیر امنیتی گسترده، کنترل رسانه‌ها و واکنش مؤثر به تهدیدات اوکراین نیز همگی در راستای نمایشی از «ثبات در بحران» طراحی شده‌اند. روسیه قصد دارد با مدیریت دقیق این رویداد، چهره‌ای از اقتدار، انسجام و توانمندی را به مخاطبان داخلی و خارجی ارائه دهد؛ چهره‌ای که می‌تواند تصویر تضعیف‌شده روسیه در فضای رسانه‌ای غرب را به چالش بکشد.

در نهایت، مراسم ۹ مه امسال نه فقط یک یادآوری تاریخی بلکه ابزاری برای روایت‌سازی سیاسی در سطح جهانی است. کرملین با بهره‌گیری از نمادهای جنگ جهانی دوم، در پی تثبیت نقش خود در جهان فردا است؛ جهانی که رقابت قدرت‌ها در آن دیگر صرفاً نظامی یا اقتصادی نیست، بلکه روایتی و نمادین نیز هست.