رمضان در عراق؛ از بازی«گل یا پوچ» تا مبادله وعده های افطار

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: ماه رمضان آداب و رسوم و شرایط خاص خودش را دارد که آن را از بقیه ماه‌های سال متمایز کرده است. مسلمانان جهان با فرارسیدن ماه مبارک رمضان به یک واحد تبدیل می‌شوند و همراه یکدیگر به طاعات و عبادات می‌پردازند.

روزه داری مسلمانان در هر نقطه از جهان یک دوره معنوی برای پاکسازی روح است که سنت‌های فرهنگی متنوع و جذابی همراه خود دارد و مردم در هر گوشه از جهان آن را با آداب و رسوم خود به جا می‌آورند. مسلمانان در این ماه، از طلوع آفتاب تا غروب آن روزه می‌گیرند و با انجام عبادات و مراسم مخصوص این ماه، اتحاد خود را افزایش می‌دهند.

رمضان المبارک فرصتی برای بازاندیشی، طلب بخشش و تقویت پیوندهای اجتماعی است. مراسم‌های مختلفی توسط روزه داران در این ماه انجام می‌شود که نشان دهنده تنوع و غنای فرهنگی جوامع مسلمان است.

در همین راستا گروه بین الملل خبرگزاری مهر در پرونده‌ای با عنوان «رمضان در جهان اسلام» به بررسی و مرور مراسم و مناسک ماه مبارک رمضان در برخی از کشورهای جهان عرب پرداخته است. در قسمت اول تا هشتم این پرونده رمضان در لبنان، مصر، تونس، مراکش، امارات، عمان، جمهوری آذربایجان و یمن بررسی شد و قسمت نهم نیز به رمضان در عراق اختصاص دارد که مشروح آن در ادامه گزارش می‌آید؛

تدارک برای ورود به ماه مهمانی خدا

ماه رمضان به ماه مهمانی خدا شهرت دارد؛ عراقی‌ها بر این باورند که باید خودشان را از قبل برای این مهمانی بزرگ آماده کنند. اولین کاری که مردم پیش از فرا رسیدن ماه مبارک رمضان انجام می‌دهند، خرید مواد و وسایلی است که در این ماه لازم دارند. این خرید معمولاً شامل مواد غذایی می‌شود. حتی برخی شیرینی‌ها و خوراکی‌های ویژه این ماه نیز تا قبل از ماه رمضان به بازار راه پیدا می‌کنند و مردم برای تهیه این مایحتاج به بازار بزرگ عراق می‌روند تا با خرید این غذاها، شیرینی‌های مناسبتی ماه رمضان و شربت‌های مخصوص، خود را برای استقبال از ماه رمضان آماده می‌کنند.

بیدار کردن روزه داران برای خوردن سحری

رسم بیدار کردن روزه‌داران برای خوردن سحری و به جا آوردن عبادات، از رسومی است که تقریباً در همه کشورهای مسلمان با ورود به ماه رمضان انجام می‌شود. بر اساس این رسم قدیمی و کهنه مسلمانان، برخی افراد در محله‌ها و کوچه‌های شهر می‌گردند و روی طبل می‌کوبند تا مردم برای خوردن سحری خواب نمانند. طبال‌ها، از شب اول ماه رمضان تا آخرین شب این ماه، با نزدیک شدن به زمان سحری، مردم را بیدار می‌کنند تا از سحری و خواندن نماز صبح جا نمانند.

مبادله وعده‌های افطار

ماه رمضان ماه برکت است و عراقی‌ها در این ماه سعی می‌کنند به فقرا و نیازمندان کمک‌های غذایی یا مالی کنند. با شروع این ماه، خانواده‌های روزه‌دار عراقی، برای افطار ماه رمضان، مقداری از غذاهای خود را در یک سینی قرار می‌دهند و به مساجد و اماکن زیارتی می‌برند تا آن را بین نیازمندان تقسیم کنند.

در مسجدهای عراق، طی ماه رمضان جنب و جوش بیشتری به چشم می‌خورد. مردم قبل از شروع ماه رمضان مساجد را تمیز و گردگیری می‌کنند تا برای برگزاری مراسم مذهبی، نماز خواندن و عبادت‌های شب قدر، آماده باشند. عراقی‌ها بعد از افطار در مساجد به بحث و سخنرانی درباره مسائل دینی و اخلاقی هم می‌پردازند.

اقبال محمد معلم بازنشسته گفته است: «ماه رمضان سرشار از آداب و رسوم و سنت‌هایی است که از پدرانمان به ارث برده ایم و این آداب و رسوم تا به امروز هنوز پابرجاست هرچند تغییرات اجتماعی بسیاری به‌ویژه در سال‌های اخیر در عراق رخ داده است. مهم‌ترین سنت ماه مبارک رمضان این است که خانواده‌های عراقی هر روز وعده‌های افطار را با همدیگر مبادله می‌کنند، به خصوص که به صورت سنتی همیشه برای سفره افطار چند مدل غذا تهیه می‌شود. فرستادن یک سینی غذا برای همسایه‌ها کاری است که خانم‌های خانه‌دار به دقت آن را مدیریت می‌کنند. در سال‌های اخیر، این رسم تا حدودی برافتاده است، اما من همچنان هر ماه رمضان یک سینی کوچک از سفره افطارمان برای همسایگانم یا یکی از خانواده‌های نیازمند منطقه می‌فرستم».

فضیلت زیارت امام حسین (ع)

مردم عراق بر این باورند که در ماه رمضان، زیارت امام حسین (ع) فضیلت بیشتری دارد، به همین دلیل هم در این ماه جمعیت عظیمی از روزه‌داران به کربلا می‌روند. همچنین به خاطر مصادف شدن این ماه با ضربت خوردن امام علی (ع)، زیارت نجف اشرف هم در بین مسلمانان و شیعیان جایگاه ویژه‌ای دارد. همچنین در این شب‌ها عبادت‌های مخصوص شب‌های قدر، به صورت پرشوری توسط شیعیان و سنی‌ها برگزار می‌شود و مردم از درگاه خدا طلب بخشش و دعا برای برآورده شدن حاجت‌های خود دارند.

جذابیت بازی گل یا پوچ در رمضان

یکی از آداب و رسوم ماه مبارک رمضان بازی سنتی «گل یا پوچ» است که برای عراقی‌ها اعم از بازیکن و هوادار جذاب است و در محله‌ها و قهوه خانه‌های پرطرفدار انجام می‌شود، اگرچه تاریخچه این بازی نامعلوم است، اما کارشناسان معتقدند که این بازی در درجه اول بر «قیافه‌شناسی» متکی است.

در بازی «گل یا پوچ» دو تیم با تعداد بازیکنان مساوی وجود دارد که تعداد آنها ممکن است به صد نفر برای هر تیم برسد، یک تیم حلقه‌ای را در مشت یک یا چند از اعضای خود پنهان می‌کند و تیم مقابل تلاشی طولانی را برای کشف حلقه و قاپیدن آغاز می‌کند.

به گفته احمد صلاح ساکن منطقه البلدیات در شرق بغداد، بازیکنان گل یا پوچ در مناطق مختلف پایتخت در انتظار ماه رمضان برای ازسرگیری بازی هستند. بازی در میان تعدادی از دوستان در پیاده رو کوچه‌ها یا کافه‌های پرطرفدار شروع می‌شود و گاه شامل هدیه و جام نمادین برای تیم برنده می‌شود.جوانان هر سال انتظار چنین فضایی را دارند چرا که در این ماه به دلیل شور و نشاط و رقابتی که بین دو تیم وجود دارد، روحیه و فضای متفاوتی حاکم می‌شود.

شادباش عیدسعید فطر

برای عراقی‌ها پایان ماه رمضان و فرا رسیدن عید فطر از اهمیت بسیاری برخوردار است. در این کشور برای شادباش عید فطر، سه روز را به عنوان عید در نظر گرفته‌اند و همین موضوع نشان می‌دهد که این عید چقدر برای مردم این کشور مهم است. عراقی‌ها از قبل برای روز عید، لباس‌های نو می‌خرند و در این روزها، به تهیه و پخت غذاها و شیرینی‌های متنوع می‌پردازند. در میان مردم این کشور، یک کیک به نام «کلیچه» در روز عید فطر پخته و بین مردم پخش می‌شود.

اما برگزاری و بجا آوردن نماز عید فطر مهم‌ترین برنامه این عید است که در هنگام صبح و به صورت جماعت در مساجد کشور عراق خوانده می‌شود. مسلمانان نیز به صورت پرشور، از خواندن این نماز، استقبال می‌کنند. مردم بعد از خواندن نماز به دیدار یکدیگر می‌روند و بزرگ‌ترها به کوچک‌ترها عیدی می‌دهند. در این میان هم برخی از آنها سعی می‌کنند که این تعطیلات را به انجام سفرهای کوتاه اختصاص دهند.

از مهم‌ترین مقصدهای سفر برای روزه‌دارانی که عید فطر را جشن گرفته‌اند، زیارت کربلا، نجف و کاظمین است و اطراف حرم‌های مطهر، تعداد زیادی مسافر و زائر حضور دارند. ماه رمضان در عراق از ابتدا تا انتها، پر از هیجان و شور است و مردم از برکات این ماه نهایت استفاده را می‌برند.