خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: دیوان کیفری بین المللی در ۲۱ نوامبر ۲۰۲۴ حکم بازداشت بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر و یوآو گالانت، وزیر جنگ پیشین رژیم صهیونیستی را صادر کرد. در این مدت کشورهای بسیاری اعلام کردند که در صورت ورود مقامات صهیونیست حکم دستگیری دیوان را اجرا خواهند کرد؛ در این بین اخیراً لهستان اعلام کرد که حکم دیوان را اجرا نمی‌کند و تصمیمی برای بازداشت نتانیاهو ندارد.
حمایت لهستان از رژیم صهیونیستی بعد از ۷ اکتبر
لهستان بعد از هفتم اکتبر ۲۰۲۳ در بین کشورهای اروپایی یکی از مهم‌ترین حامیان رژیم صهیونیستی است. روابط دو طرف از سپتامبر ۱۹۴۸ پیوسته در جریان بوده است. در این مدت لهستان یکی از شرکای اقتصادی، فناوری، فرهنگی و سیاست خارجی رژیم اشغالگر است. سرمایه‌گذاری مستقیم تل‌آویو در لهستان ۳ تا ۵ میلیارد یورو برآورد می‌شود. رووین ریولین رئیس سابق رژیم صهیونیستی در سال ۲۰۱۷ تماس این رژیم با اتحادیه اروپا و لهستان را هسته اصلی سیاست خارجی تل‌آویو خواند. رویکرد لهستان در حمایت از رژیم اشغالگر بعد از ۷ اکتبر از دو بعد مهم است:
۱. مقامات لهستان در دیدار با صهیونیست‌ها بر گزاره‌هایی مانند «همکاری با تل‌آویو در مبارزه با تروریسم» و «پیوندهای تاریخی و فرهنگی هزار ساله دو طرف» تاکید کرده‌اند. فرستاده ویژه لهستان در تل‌آویو همزمان با عملیات ۷ اکتبر در مصاحبه با نشریه تایمز رژیم صهیونیستی گفت: «کل جهان دموکراتیک باید از (رژیم) اسرائیل در مبارزه با تروریست‌ها حمایت کند.» او همچنین اتهامات مربوط به نسل‌کشی رژیم اشغالگر در غزه را رد کرد و گفت: من کاملاً مطمئن هستم که ارتش (رژیم) اسرائیل در حال برنامه‌ریزی عملیاتی نیست که مردم بی‌گناه را بکشد.»
۲. لهستان در بیش از یک سال اخیر برای ارتقاء موضع حمایتی از تل‌آویو در اتحادیه اروپا تلاش کرده است. این کشور در اتحادیه همواره بر حق رژیم صهیونیستی جهت انجام هر کاری برای حفظ موجودیت خود و تامین امنیت شهروندانش در داخل و خارج تاکید کرده است.
رویکرد لهستان در قبال رای دیوان کیفری بین‌المللی
بعد از صدور حکم بازداشت مقامات صهیونیست روزنامه برجسته لهستانی Rzeczpospolita گزارش داد که نتانیاهو به دلیل ترس از دستگیری، قصد ندارد در مراسم آزادی اردوگاه آلمانی-نازی آشویتس که در ۲۷ ژانویه در لهستان برگزار می‌شود، شرکت کند. اما اخیراً آندری دودا رئیس جمهور لهستان در حکمی از دونالد تاسک نخست وزیر این کشور خواست تا تضمین دهد که نتانیاهو برای سفر به لهستان جهت شرکت در مراسم مذکور، تحت حکم دادگاه کیفری بین‌المللی بازداشت نخواهد شد. خبر این نامه اولین بار توسط بلومبرگ گزارش شد. رئیس جمهور لهستان برای ورود نتانیاهو سنت حمایت قانونی از نمایندگی‌های خارجی را بهانه قرار داده است.
دودا اظهار کرد: «اعتماد دارد که دولت می‌تواند از سنت‌های غنی در زمینه حمایت قانونی از نمایندگی‌های خارجی که وارد لهستان می‌شوند، استفاده کند تا فرمول مناسبی برای تضمین‌های فوق‌الذکر پیدا کند و احترام به حقوق بین‌الملل را با ماهیت خارق‌العاده قانون بین‌الملل تطبیق دهد.»
با اینکه برخی از مقامات همچون معاون وزیر خارجه لهستان بر وظیفه این کشور برای احترام به حکم دیوان کیفری تاکید کرده‌اند، اما به نظر می‌رسد این رویکرد بیش از همه به روابط رئیس جمهور لهستان با دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا برمی‌گردد زیرا دودا به عنوان فردی محافظه‌کار از روابط نزدیک با دونالد ترامپ برخوردار است، در حالی که تاسک شخصیتی لیبرال‌تر است که انتقاد از ترامپ را نیز در کارنامه خود دارد.
بی‌توجهی به حقوق بشر
قبل از تشکیل دیوان کیفری بین‌المللی که بدون توجه به مصونیت و مقام متهمان، در جهت محاکمه افراد مرتکب فجیع‌ترین جنایت‌های بین‌المللی قدم برمی‌دارد، بدون تردید کمتر کسی می‌توانست تصور کند که بتوان عدالت را در مورد مقامات بلندپایه در جهانی حاکمیت محور اجرا کرد. تاسیس دیوان کیفری بین المللی مسیر دیگری برای حمایت از حقوق بشر و جلوگیری از نقض آن در جهان گشوده است. این دیوان دارای صلاحیت رسیدگی به جرائمی از قبیل جنایت علیه بشریت، جنایت جنگی و نسل‌کشی است. در این شرایط به نظر می‌رسد رویکرد لهستان در نادیده گرفتن حکم دیوان کیفری، این شائبه را تقویت می‌کند که حقوق بشر و قوانین بین‌المللی تنها ابزاری در خدمت منافع آمریکا، دولت های اروپایی و متحدان آنها است.
تضاد با الزام‌آور بودن آراء دیوان کیفری بین‌المللی
در سوی دیگر، رویکرد لهستان در تضاد با الزام آور بودن رای دیوان کیفری بین‌المللی قرار دارد. این درحالی است که تصمیمات دیوان برای همه کشورها، دارای خصوصیت الزام‌آور است. بر اساس حقوق ارادی نیز تصمیم‌های دیوان نسبت به متعاهدین، در قالب اساسنامه دیوان و منشور ملل ملل متحد الزام‌آور است.
فلسطین صلاحیت دیوان کیفری بین‌المللی را از تاریخ دوازدهم ژوئن سال ۲۰۱۴ پذیرفته است. در این راستا الحاق فلسطین به این سند امکان تعقیب و محاکمه عاملان جنایات تحت صلاحیت دیوان را که در سرزمین فلسطین می کند. در جنگ کنونی نیز که از سال ۲۰۲۳ در غزه جریان دارد، اعمال صلاحیت دیوان نسبت به اقدامات رژیم صهیونیستی با اصول و اهداف تاسیس دیوان سازگاری بیشتری داشته و در همین راستا دیوان بعد از مدت‌ها بررسی، حکم به بازداشت دو مقام ارشد رژیم اشغالگر به جرم ارتکاب جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت در غزه داده است. در این شرایط لهستان نیز در کنار دیگر اعضای دیوان موظف است در صورت ورود این زوج به قلمرو خود، آنها را دستگیر کند.
نتیجه
حمایت‌های لهستان از رژیم صهیونیستی بعد از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ افزایش یافته است. جدیدترین اقدام حمایتی لهستان، اعلام عدم اجرای حکم دیوان کیفری بین‌المللی مبنی بر بازداشت نتانیاهو است. بی‌توجهی به این حکم را می‌توان نشانه بی‌توجهی ورشو به حقوق بشر و آراء دیوان کیفری بین‌المللی به بهانه‌های واهی ارزیابی نمود.
این رویکرد با انتقادات فراوانی روبرو شده است. پیوتر هوفمانسکی رئیس سابق دیوان کیفری بین‌المللی اظهار کرد که از نقطه نظر حقوقی، موضوع به طور کامل واضح است؛ حکمی برای بازداشت نخست‌وزیر (رژیم) اسرائیل به دلیل ارتکاب جنایت‌های جنگی وجود دارد و دولت‌ها موظف به اجرای آن هستند. این تصمیم لهستان کاملاً سیاسی است. نادیده گرفتن تعهد حقوقی و بین‌المللی برای همکاری کامل با دیوان، موقعیت بین‌المللی لهستان را تضعیف خواهد کرد. این رویکرد، فلسفه وجود دیوان کیفری بین المللی را در صورت امتناع دولت‌ها از اجرای تعهداتش زیر سوال خواهد برد.
سجاد مرادی کلارده؛ پژوهشگر روابط بین‌الملل