حقوق بازنشستگان در اروپا | کدام کشور بالاترین حقوق بازنشستگی را پرداخت می‌ کند؟

در بسیاری از کشورهای اروپایی حقوق بازنشستگی به‌ مراتب کمتر از درآمد دوران اشتغال افراد است و این مسئله حفظ استاندارد زندگی پس از بازنشستگی را دشوار کرده است. طبق آمار از هر شش بازنشسته در اتحادیه اروپا یک نفر در معرض فقر قرار دارد. نرخ فقر در میان بازنشستگان از ۱۲ درصد در سال ۲۰۱۳ میلادی به ۱۵.۵ درصد در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است.

اما حقوق بازنشستگی در کشورهای مختلف اروپایی چگونه با درآمد دوران اشتغال مقایسه می‌شود؟ در کدام کشورها بازنشستگان بیشترین و کمترین سهم از درآمد دوران کاری خود را دریافت می‌کنند؟

یکی از مهم‌ترین شاخص‌ هایی که میزان تاثیرگذاری نظام‌های بازنشستگی را در حفظ استاندارد زندگی افراد پس از بازنشستگی ارزیابی می‌کند «نسبت جایگزینی کلی» (Aggregate Replacement Ratio) است. این شاخص که توسط یورواستات ارائه شده، میانگین حقوق بازنشستگی افراد ۶۵ تا ۷۴ ساله را با میانگین درآمد افراد ۵۰ تا ۵۹ ساله مقایسه می‌کند. در این محاسبه سایر مزایای اجتماعی در نظر گرفته نمی‌شود و فقط میزان دریافتی بازنشستگان از حقوق بازنشستگی سنجیده می‌شود.

نسبت جایگزینی سال ۲۰۲۳ در اتحادیه اروپا به‌طور میانگین ۵۸ درصد بود. به عنوان مثال فردی که بین ۵۰ تا ۵۹ سالگی ۱۰۰ یورو درآمد داشته است در سنین ۶۵ تا ۷۴ سالگی ۵۸ یورو حقوق بازنشستگی دریافت خواهد کرد.

این نسبت در اتحادیه اروپا از ۳۵ درصد در کرواسی تا ۷۸ درصد در یونان متغیر است.

پس از یونان که بالاترین نسبت جایگزینی حقوق بازنشستگی را دارد، اسپانیا با ۷۷ درصد و ایتالیا با ۷۵ درصد در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. پرتغال نیز با ۶۱ درصد از میانگین اتحادیه اروپا بالاتر قرار گرفته است.

در مقابل کرواسی پایین‌ترین میزان نسبت جایگزینی را در اتحادیه اروپا دارد. پس از آن لیتوانی با ۳۶ درصد و ایرلند با ۳۹ درصد در میان کشورهایی هستند که بازنشستگان آن‌ها کمترین میزان از درآمد دوران کاری خود را دریافت می‌کنند.

در میان چهار اقتصاد بزرگ اتحادیه اروپا آلمان با ۴۹ درصد پایین‌ترین میزان حقوق بازنشستگی را نسبت به درآمد دوران اشتغال دارد و فرانسه با ۵۹ درصد کمی بالاتر از میانگین اتحادیه اروپا قرار گرفته است. در مقابل اسپانیا و ایتالیا با نسبت جایگزینی بیش از ۷۵ درصد در میان سه کشور نخست قرار دارند.

کشورهای اروپای جنوبی معمولا بالاترین میزان حقوق بازنشستگی را نسبت به درآمد دوران کاری دارند درحالی‌که کشورهای اروپای شرقی و بالتیک پایین‌ترین نسبت را ثبت کرده‌اند.

در ۱۱ کشور عضو اتحادیه اروپا، میزان حقوق بازنشستگی کمتر از نیمی از درآمدی است که افراد در سال‌های پایانی اشتغال خود دریافت می‌کردند. از جمله این کشورها می‌توان به آلمان با ۴۹ درصد، بلژیک با ۴۸ درصد و دانمارک با ۴۷ درصد اشاره کرد.

در میان کشورهای نامزد عضویت در اتحادیه اروپا نیز نسبت جایگزینی حقوق بازنشستگی پایین‌تر از میانگین این اتحادیه است. صربستان با ۴۶ درصد، مونته‌نگرو با ۳۸ درصد و آلبانی با ۳۷ درصد از این نظر به کشورهای اروپای شرقی نزدیک‌تر هستند. 

شکاف جنسیتی در حقوق بازنشستگی

نسبت جایگزینی کلی حقوق بازنشستگی میان زنان و مردان در اتحادیه اروپا متفاوت است. در سال ۲۰۲۳ مردان به‌طور میانگین ۶۰ درصد از درآمد دوران کاری خود را به‌عنوان حقوق بازنشستگی دریافت کرده‌اند، درحالی‌که این میزان برای زنان ۵۷ درصد بوده است.

طبق گزارش کمیسیون اروپا و کمیته حمایت اجتماعی، با وجود کاهش تدریجی فاصله میان حقوق بازنشستگی زنان و مردان همچنان تفاوت‌های قابل‌توجهی در فقر دوران سالمندی، میزان حقوق بازنشستگی و سطح پوشش آن وجود دارد که نشان‌دهنده نابرابری‌ها است.

در یک‌سوم کشورهای عضو اتحادیه اروپا نسبت جایگزینی حقوق بازنشستگی برای زنان بالاتر از مردان بوده است. به‌عنوان مثال در آلمان حقوق بازنشستگی زنان معادل ۵۴ درصد از درآمد دوران اشتغال آن‌ها بوده درحالی‌که این رقم برای مردان ۴۶ درصد ثبت شده است.

همین روند در دانمارک و ایرلند نیز مشاهده شده، جایی که نسبت جایگزینی حقوق بازنشستگی برای زنان شش درصد بالاتر از مردان بوده است.

در مقابل، اسپانیا و پرتغال از جمله کشورهایی هستند که زنان بازنشسته در آن‌ها بیشترین نابرابری را تجربه می‌کنند. در اسپانیا نسبت جایگزینی کلی برای زنان ۶۳ درصد بوده است درحالی‌که این میزان برای مردان به ۸۳ درصد می‌رسد.

در پرتغال نیز این شکاف به‌وضوح دیده می‌شود؛ زنان بازنشسته تنها ۵۰ درصد از درآمد دوران کاری خود را دریافت کرده‌اند درحالی‌که این رقم برای مردان ۷۱ درصد بوده است یعنی  زنان ۳۰ درصد کمتر از مردان حقوق بازنشستگی دریافت کرده‌اند.

ارائه ارقام دقیق درآمد بازنشستگان در قالب یورو و بر اساس استاندارد قدرت خرید (PPS) می‌توانست تصویر روشن‌تری از این وضعیت ارائه دهد اما یورواستات اعلام کرده است که این داده‌ها به‌صورت عمومی در دسترس نیستند.

با این‌ حال بررسی میانگین حقوق بازنشستگی افراد می‌تواند دید بهتری از وضعیت مالی بازنشستگان در سراسر اروپا ارائه دهد.

کدام کشورها بالاترین حقوق بازنشستگی را پرداخت می‌کنند؟

بررسی‌ها حاکی از آن است که تفاوت‌ قابل‌ توجهی در میزان حقوق بازنشستگی در سراسر اروپا وجود دارد. در سال ۲۰۲۱ میانگین حقوق بازنشستگی ماهانه در اتحادیه اروپا ۱,۲۹۴ یورو بوده است، اما این رقم در میان کشورهای مختلف تفاوت زیادی دارد. در بلغارستان، میانگین حقوق بازنشستگی ۲۲۶ یورو و در لوکزامبورگ ۲,۵۷۵ یورو بوده است.

به لحاظ مقدار اسمی (nominal terms)، کشورهای اروپای غربی و شمالی بالاترین میزان حقوق بازنشستگی را دارند و در صدر جدول قرار گرفته‌اند، درحالی‌که کشورهای اروپای شرقی و جنوب شرقی به‌طور کلی پرداختی‌های بسیار کمتری دارند.

اگر این مبالغ بر اساس استاندارد قدرت خرید (PPS) تنظیم شوند اختلاف‌ها تا حدی کاهش می‌یابد. بر اساس این معیار، حقوق بازنشستگی در بلغارستان ۴۳۷ یورو و در لوکزامبورگ ۱,۶۸۱ یورو است.

اما روند کلی تغییری نمی‌کند؛ همچنان کشورهای اروپای غربی و شمالی بیشترین حقوق بازنشستگی را پرداخت می‌کنند درحالی‌که کشورهای شرق و بالکان پایین‌ترین میزان را دارند.

نکته قابل‌توجه این است که رتبه سوئیس پس از تعدیل بر اساس قدرت خرید به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌یابد اما رومانی و ترکیه نسبت به رتبه‌بندی اسمی خود جایگاه بهتری پیدا می‌کنند.

اهمیت هزینه‌های مراقبت‌های بلندمدت

میزان حقوق بازنشستگی نشان می‌دهد که «نسبت جایگزینی کلی» به‌تنهایی معیار کافی برای مقایسه بهترین شرایط بازنشستگی در کشورهای مختلف نیست. برای مثال اگرچه نسبت جایگزینی در کشورهایی مانند هلند و دانمارک کمتر از میانگین اتحادیه اروپا است اما میانگین حقوق بازنشستگی این کشورها پس از تعدیل بر اساس استاندارد قدرت خرید (PPS) به میزان قابل‌توجهی بالاتر است.

گزارش «کفایت حقوق بازنشستگی» (Pension Adequacy Report) تاکید می‌کند که در صورت نبود حمایت‌های اجتماعی دولتی، هزینه‌های مراقبت‌های بلندمدت (LTC) می‌تواند به میزان قابل‌توجهی از درآمد بازنشستگان فراتر رود و فشار اقتصادی زیادی بر سالمندان وارد کند.

هزینه‌های مراقبت‌های بلندمدت شامل خدماتی است که برای افراد سالمند، ناتوان یا بیمارانی که نیاز به مراقبت طولانی‌مدت دارند، ارائه می‌شود.

این گزارش همچنین خاطرنشان می‌کند که «تعامل میان میزان حقوق بازنشستگی و پوشش مراقبت‌های بلندمدت، نقشی کلیدی در تامین درآمد کافی دوران سالمندی و حفظ استانداردهای شایسته زندگی دارد.»

برای مثال، برخی کشورها پوشش عمومی نسبتا سخاوتمندی برای هزینه‌های مراقبت‌های بلندمدت دارند، اما نسبت جایگزینی حقوق بازنشستگی در آن‌ها متوسط است. از جمله این کشورها می‌توان به کشورهای شمال اروپا که به ارائه خدمات رفاهی گسترده شناخته می‌شوند مانند بلژیک، آلمان، هلند، مالت و ایرلند اشاره کرد.