جشنواره فجر با سلبریتی‌ها سر و کار دارد نه کیفیت آثار؛ انیمیشن می‌تواند پرچم‌دار گیشه باشد

به گزارش خبرنگار مهر، «پسر دلفینی ۱» یک انیمیشن سینمایی به تهیه‌کنندگی محمدامین همدانی و کارگردانی محمد خیراندیش است که پس از کسب موفقیت‌هایی در زمان اکران در سطح ملی و بین‌المللی، امسال با نسخه دوم و جدید خود یعنی «پسر دلفینی ۲» در چهل و سومین دوره جشنواره فیلم فجر حضور دارد. اختصاص جایزه بهترین انیمیشن به‌عنوان تنها جایزه این بخش به اثر برگزیده سبب شد تا با محمدامین همدانی تهیه‌کننده این انیمیشن سینمایی راجع به این دوره از جشنواره و شرایط رقابت ۴ انیمیشن حاضر در آن گفتگو کنیم.

شرح کامل این گفتگو را در ادامه می‌خوانید.

* پس از قرعه‌کشی نمایش آثار پذیرفته شده در جشنواره فیلم فجر، مشخص شد که ۴ انیمیشن حاضر در این دوره در بخشی مختص به خودشان داوری خواهند شد و فقط یک جایزه برای آنها در نظر گرفته شده است؛ شما به‌عنوان یکی از صاحبان اثر این تصمیم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

جشنواره فجر با سلبریتی‌ها و نام‌ها سر و کار دارد و کمتر به کیفیت آثار توجه می‌کند. به همین دلیل، تلاش می‌کند تا حد امکان کار خود را ساده و از چالش‌هایی که ممکن است برایش دردسرساز باشد، دوری کند؛ در این شرایط اولین گزینه آن است این چهار انیمیشن را به کسی بسپارند تا متولی انتخاب بهترین اثر شود و فقط یک جایزه به آن تعلق گیرد تا ما صاحبان اثر به هیچ‌وجه به سمت سهم‌خواهی با بخش‌های مختلف مشترک با سینما نرویم که این اقدام به نوعی پاک کردن صورت مسئله است.

انیمیشن‌ها همیشه بعد از دو یا سه فیلم کمدیِ پرفروش، گزینه بعدی در گیشه هستند. این یعنی ما اثری تولید می‌کنیم که بدون سیاه‌نمایی و طنز سخیف مناسب سرگرمی خانواده‌ها است و در میان مردم جامعه جایگاه ویژه‌ای دارد

* یعنی با حضور ۳۳ فیلم رئال این ۴ انیمیشن برای جشنواره چالش‌ساز هستند؟

برای داوران و برگزارکنندگان جشنواره، این رویکرد بسیار راحت است، چرا که انیمیشن‌ها معمولاً قدرت زیادی ندارند که بتوانند جنجالی به پا یا اعتراض کنند که چرا حق‌شان ضایع شده است. اما نکته‌ای که می‌خواهم به آن اشاره کنم این است که در سینمای ما، فیلم‌های پرفروش معمولاً کمدی‌های کم‌محتوا هستند، اما فیلم‌هایی که در جشنواره فجر جوایز اصلی را از آن خود می‌کنند، لزوماً به پای فیلم‌های کمدی سینمای ما نمی‌رسند و این جایگاه را ندارند. در عین حال، انیمیشن‌ها همیشه بعد از دو یا سه فیلم کمدیِ پرفروش، گزینه بعدی در گیشه هستند. این به چه معناست؟ یعنی ما اثری فاخر تولید می‌کنیم که بدون سیاه‌نمایی و طنز سخیف، پیشرو و با اهداف کشور، مناسب سرگرمی خانواده‌ها و مملو از پیام است که هم در طبقه فرهیختگانی و جشنواره‌ای می‌تواند دیده شود و هم در میان مردم جامعه جایگاه ویژه‌ای دارد. این آثار نقطه تلاقی جشنواره و بدنه اجتماع هستند. این دقیقاً همان چیزی است که ما از یک فیلم می‌خواهیم؛ یعنی اثری که هم جوایز را ببرد و هم در میان مردم مورد استقبال قرار گیرد اما متأسفانه به‌جای این هدف، مسیر دیگری را انتخاب کرده‌ایم.

در این شرایط مشکل اصلی چیست؟

به نظر می‌رسد مسیر فعلی ما به دور از این هدف است. مشکل اصلی این است که انیمیشن‌ها سال‌ها تلاش کرده‌اند تا مسئولان فرهنگی متوجه ظرفیت‌های آن‌ها شوند. این تلاش‌ها بارها و بارها اثبات کرده‌اند که انیمیشن می‌تواند پرچم‌دار گیشه و رونق‌دهنده سینما باشد. آن هم بدون سیاه‌نمایی و موضوعات خط قرمزی، بسیار قابل توجه است اما متأسفانه، همان مسیر تکراری ادامه دارد اما در همین شروع جشنواره دیدیم که فقط یک سانس خاص یعنی یک چهارم نمایش به انیمیشن اختصاص داده شده است. این نشان می‌دهد که حتی اگر در ظاهر به انیمیشن توجه شود، در عمل تغییر خاصی رخ نمی‌دهد. یقین دارم این روند تا روز آخر نیز ادامه خواهد داشت.

انیمیشن سینماست و باید جشنواره سینمایی فجر با جشنواره انیمیشن فرق کند. انیمیشن در تولید، نیازمند فرایندهای پیچیده‌تری نسبت به فیلم‌های رئال است

* این در حالی است که در جشنواره سینمایی معتبر دنیا نگاه ویژه‌ای به انیمیشن وجود دارد.

بله؛ در جشنواره‌های معتبر دنیا و جشن‌های سینمایی مانند اسکار، انیمیشن‌ها نه‌تنها در بخش بهترین انیمیشن بلند، بلکه در بخش‌های مشترک مانند موسیقی، فیلمنامه، تدوین و کارگردانی نیز نامزد می‌شوند. این نشان می‌دهد که انیمیشن سینماست و باید جشنواره سینمایی فجر با جشنواره انیمیشن فرق کند. انیمیشن در تولید، نیازمند فرایندهای پیچیده‌تری نسبت به فیلم‌های رئال است. صداگذاری و طراحی دقیق‌تر، نیاز به تخصص بیشتری دارد و همین موضوع نشان‌دهنده توانمندی و ارزش بالای این حوزه است. با این حال، وقتی که مسیر برای انیمیشن‌ها در داخل کشور بسته می‌شود، تلاش می‌کنند در عرصه بین‌المللی موفقیت‌هایی به دست آورند که سینمای ما در ۹۹ درصد مواقع به آن غبطه خورده است.

* درباره موفقیت‌هایی که «پسر دلفینی» کسب کرده است توضیح دهید.

انیمیشن «پسر دلفینی ۱» موفق شده است در بیش از ۳۰ کشور با دوبله‌های مختلف اکران شود و در پلتفرم‌های معتبری چون نتفلیکس، اپل تی‌وی و آمازون به نمایش درآید. این انیمیشن حتی در سینماهای عربستان سعودی نیز اکران شده است. این نشان می‌دهد که انیمیشن ایرانی می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در سطح بین‌المللی پیدا کند، در حالی که فیلم‌های ما با کوله‌باری از سیمرغ چنین توفیقی را کمتر تجربه کرده و حتی خواب آن را هم ندیده‌اند. انیمیشن «پسر دلفینی ۱» توانسته است از شرق تا غرب دنیا در بیش از ۳۰ کشور اکران رسمی گیشه داشته باشد. این اکران‌ها به صورت گسترده و با دوبله به ۱۶ یا ۱۷ زبان مختلف انجام شده است. حتی در عربستان سعودی، این انیمیشن در بیش از ۱۰۰ سینما به نمایش درآمده که این سطح از موفقیت در تاریخ سینمای ایران کم‌نظیر است.

انیمیشن «پسر دلفینی ۱» توانسته است میلیون‌ها دلار ارز آوری داشته باشد و برای اولین بار در تاریخ سینمای ایران، در لیست صادرکنندگان نمونه کشور قرار گیرد. این دستاورد به اندازه‌ای قابل توجه بود که در سال ۱۴۰۱، این انیمیشن جایزه صادرکننده نمونه کشور را از رئیس‌جمهور وقت دریافت کرد. این موفقیت در کنار صنایع سنگین و صادرات صنعتی، نشان‌دهنده‌ اهمیت و ظرفیت بالای انیمیشن در عرصه‌ اقتصادی است. این انیمیشن ایرانی اولین مجوز رسمی سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه‌ فرهنگ را دریافت کرده است. این سرمایه‌گذاری‌ها که به‌صورت ۵۰ درصد خارجی انجام شده، مسیرهای جدیدی را برای رشد این صنعت باز کرده؛ این در حالی است که سینمای رئال ایران تاکنون به چنین موفقیت‌هایی دست نیافته است. این موفقیت‌ها نشان می‌دهد که انیمیشن ایرانی می‌تواند مسیرهای تازه‌ای را برای سینمای کشور باز کند. حضور در جشنواره‌ فجر که پیش‌تر یک مسیر سخت و پرچالش بود، اکنون برای انیمیشن به یک فرصت تبدیل شده است. این فرصت نه‌تنها به دلیل موفقیت‌های بین‌المللی بلکه به دلیل ظرفیت بالای اقتصادی و فرهنگی این حوزه ایجاد شده است.

* به‌عنوان تهیه‌کننده یک انیمیشن فکر می‌کنید نگاه مدیران سینمایی نسبت به این تولیدات باید چگونه باشد؟

نکته مهم این است که انیمیشن‌ها همچنان نیاز به حمایت بیشتر دارند. ما در مناصب دولتی به برهه کوتاه مدیریت فکر می‌کنیم و هیچ‌وقت برای آبادانی کشور برنامه‌ریزی بلندمدت نداریم و این یکی از بزرگترین مشکلاتی است که در کشور داریم. معمولاً مدیریت‌ها اقتضایی هستند و مدیریت اقتضایی درباره فیلم‌های سینمایی نیز انجام می‌شود یعنی کاری که زور بیشتری دارد ترافیک ایجاد می‌کند و جایزه را خواهد برد. زور بیشتر هم یعنی کاری که جنجال بیشتری به پا کند و کانال‌های بیشتری برای اهرم فشار در اختیار دارد. در نتیجه منِ نوعی که یک مدیر موقت هستم ترجیح می‌دهم به مدیریت اقتضایی بپردازم تا مدیریت استراتژیک.

ما سیمرغ نمی‌خواهیم. ما می‌خواهیم داوران اصلی جشنواره انیمیشن را در بخش‌های مختلف ببینند. داوران جشنواره فیلم را ببینند و در هیچ بخشی آن را کاندیدا نکنند

* پیشنهادتان برای توجه به انیمیشن‌های ایرانی چیست؟

انیمیشن باید به‌عنوان یک ابزار استراتژیک دیده شود. این حوزه نه‌تنها می‌تواند ارزش‌های فرهنگی و هویتی را تقویت کند، بلکه می‌تواند نقشی کلیدی در بهبود اقتصاد فرهنگی کشور ایفا کند. با حمایت درست و برنامه‌ریزی مناسب، انیمیشن ایرانی می‌تواند به یکی از ارکان اصلی سینمای ایران تبدیل شود. انیمیشن در بسیاری از کشورهای دنیا به‌عنوان یک ابزار استراتژیک فرهنگی و اقتصادی شناخته می‌شود. این آثار نه‌تنها می‌توانند امید و انگیزه ایجاد کنند، بلکه ارزش‌های بومی و فرهنگی را نیز تقویت می‌کنند. با این حال، در ایران رویکردهای کوتاه‌مدت و غیر استراتژیک باعث شده است که از این ظرفیت‌ها به خوبی استفاده نشود. روند امروز به این شکل است که ما سنگر بگیریم و از فیلمسازان خود بترسیم که نکند با سیاه‌نمایی چهره ما را طور دیگری نشان دهند، بنابراین آنقدر به آنها توجه کنیم تا نکند حرف تندی به ما بزنند. این موضع‌گیری امروز مسئولان ما نسبت به فیلم‌های امروز است و موضع‌گیری استراتژیکی که می‌توانست وجود داشته باشد خارج از دسترس است و خیلی امیدی هم به تغییر آن نداریم.

* با تمام مواردی که درباره آنها صحبت شد، انتظارتان از جشنواره فیلم فجر چیست؟

ما سیمرغ نمی‌خواهیم. ما می‌خواهیم داوران اصلی جشنواره انیمیشن را در بخش‌های مختلف ببینند. اصلاً سیمرغ به کار من نمی‌آید. داوران جشنواره فیلم را ببینند و در هیچ بخشی آن را کاندیدا نکنند. چرا ما باید در جشنواره فیلم فجر ثبت‌نام کنیم و جشنواره، انیمیشن ما را به کسی برای داوری بدهد که جزو داوران سایر آثار نیست. ما که در جشنواره انیمیشن و کودک شرکت نکرده‌ایم، ما به فجر آمده‌ایم تا در کنار این فیلم‌ها قضاوت شویم.