تمرکز جایزه عکس سوره بر مشکلات نسل زد؛ اسکن نگاتیوهایی که کپک داشتند!

خبرگزاری مهر-گروه هنر-آزاده فضلی؛ خانه عکاسان ایران در شهریور ماه ۱۳۷۳ با هدف تحکیم و تقویت مبانی فرهنگ و ارتقا کیفی هنر عکاسی و سواد بصری، فراهم آوردن زمینه های مناسب برای رشد و تعالی هنرمندان و برانگیختن ذوق عکاسی در افراد علاقمند جامعه فعالیت خود را آغاز کرد. این مرکز که یکی از بخش‌های موثر در حوزه هنری به حساب می‌آید، با برخورداری از معاونت‌های فرهنگی و آموزش و پژوهش و تولید و دفاتر ستادی چون روابط عمومی و بین الملل و دفتر کودکان و نوجوانان و خودکفایی مجری فعالیت‌های فرهنگی و هنری مرتبط با اهداف یاد شده است. انتشارات خانه عکاسان ایران به منظور جاودانه کردن آثار هنرمندان عکاس و افزایش سواد بصری جامعه اقدام به چاپ آثار عکاسی در قالب‌های مختلف از جمله کتاب کارت پستال کاتالوگ و پوستر و … کرده است. کلیه مراحل اجرایی انتشارات اعم از طراحی صفحه آرایی و نظارت و چاپ توسط همین بخش صورت می‌گیرد.

محورهای کاربردی در خانه عکاسان ایران چندین جنبه مهم را شامل می‌شود که به توسعه عکاسی و فرهنگ بصری در کشور کمک می‌کند. در چند سال اخیر نسبت به رویکرد و عملکرد خانه عکاسان ایران ابهاماتی پدید آمده بود که برای روشن شدن برخی از این ابهامات و آشنایی با فعالیت‌ها و برنامه‌های جدید این مرکز با احسان باقری مدیر خانه عکاسان ایران گفتگویی داشتیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

اسکن ۳۰۰۰ نگاتیوهای آرشیوی خانه عکاسان به کجا رسید؟

سید احسان باقری مدیر خانه عکاسان ایران در گفتگو با خبرنگار مهر درباره پروژه ساماندهی و اسکن عکس‌های آرشیوی خانه عکاسان ایران، توضیح داد: زمانی که من به حوزه هنری آمدم، آرشیو خانه عکاسان ایران وضع بسیار بدی داشت و قارچ و کپک‌ها به جان نگاتیوها افتاده بودند و در حال از بین بردن آنها بودند. حوزه هنری هم بودجه‌ای برای اسکن کردن عکس‌های آرشیوی نداشت اما امروز و پس از گذشت چند سال، همه نگاتیوهای آرشیوی خانه عکاسان ایران به نسخه‌های دیجیتالی تبدیل شده‌اند و ۲ سال است که فرآیند گویاسازی شان شروع شده است.

موضوعاتی که مربوط به انقلاب اسلامی هستند، گنجی تمام ناشدنی هستند و می‌توان به دفعات و با زاویه دید جدید به آنها پرداخت وی بیان کرد: هم‌اکنون تقریباً نیمی از نگاتیوها و اسلایدهای آرشیوی خانه عکاسان ایران گویاسازی شده‌اند و قرار بر این است که فرآیند گویاسازی مجموعه نگاتیوها و اسکن‌های خانه عکاسان ایران در سال ۱۴۰۴ تمام شود.

باقری در توضیح واژه گویاسازی اسکن‌ها گفت: گویاسازی مرحله‌ای است که افراد علاقه‌مند پس از آن می‌توانند در شرایط خاص و بر اساس سیاست‌های حوزه هنری، به نگاتیوها و اسکن‌های خانه عکاسان ایران دسترسی پیدا کنند؛ البته من معتقدم که خانه عکاسان ایران و اساساً گنجینه هر مرکز هنری، نباید خام‌فروشی کند. گنجینه این مرکز هنری، ماده خامی است که قبل از آنکه در دسترس همگان قرار بگیرد، باید برایش ارزش افزوده ایجاد شود؛ مانند تولید مواد پتروشیمی از نفت خام.

وی تصریح کرد: خانه عکاسان ایران باید پیش از آنکه مواد خامش را در دسترس عموم قرار بدهد، با آن نمایشگاه کتاب و دیگر محصولات جدیدی را تولید کند.

برخی از عکس‌های موجود در گنجینه خانه عکاسان ایران روزی شاید مورد توجه نبوده‌اند اما گنجینه در واقع همین است که زمان آن را ارزشمند و کمیاب می‌کند

مدیر خانه عکاسان ایران همچنین بیان کرد: استفاده عموم از گنجینه خانه عکاسان ایران که شامل ۳۰۰ هزار فریم نگاتیو و البته بخش جدید تولید شده در دوران دیجیتال است، باید به مرور انجام شود.

وی با بیان اینکه پس از تکمیل فرایند گویاسازی محلی برای جستجوی پژوهشگران و هنرمندان خواهیم داشت، گفت: برخی از عکس‌های موجود در گنجینه خانه عکاسان ایران روزی شاید مورد توجه نبوده‌اند اما گنجینه در واقع همین است که زمان آن را ارزشمند و کمیاب می‌کند. بخشی از آنها، برگ های زرینی از خاطرات تصویری ایران عزیز هستند و بخشی خاطرات حوزه هنری که آن روز در حد ثبت یادگاری بوده‌اند اما ممکن است امروز مفهوم دیگری پیدا کرده باشند.

باقری عنوان کرد: شکل کار و هنر در حوزه هنری زمان‌بر و عمیق و کمتر از جنس رسانه است و برای همین است که در طول سالیان، این مرکز همیشه تولیداتی متفاوت و اثرگذار داشته است.

وی در بخش دیگری از گفتگو درباره چگونگی برگزاری نمایشگاه‌های خانه عکاسان ایران توضیح داد: خانه عکاسان ایران نمایشگاه‌هایی را با توجه به رویدادها و اتفاقات مهم جامعه برگزار می‌کند و در واقع مناسبت‌ها، یکی از بهانه‌های برگزاری نمایشگاه در حوزه هنری است. همه نمایشگاه‌های خانه عکاسان ایران برنامه‌ریزی شده هستند و این یعنی ممکن است که رویدادها و اتفاقات اولویت‌های نمایشگاه‌ها را تغییر بدهند یا آنها را تقویت کنند اما به هر حال هیچ نمایشگاهی بدون برنامه‌ریزی در حوزه هنری برگزار نمی‌شود. این مرکز گاهی با استفاده از آثار آرشیوی‌اش، نمایشگاه‌هایی را برگزار می‌کند؛ آرشیو فرآیندی که به مرور زمان تکمیل می‌شود و در نهایت به تولید یک محصول منتج خواهد شد.

مدیر خانه عکاسان ایران گفت: تولید نمایشگاه‌های محتوایی بخشی از کار ما در خانه عکاسان ایران است. این خانه هنری رسالت خودش را پرداختن به عکس در بستر موضوعات مهم انقلاب اسلامی می‌داند و طبعاً تلاش می‌کند که در کنار برگزاری نمایشگاه‌هایی با موضوعات جدید، به موضوعاتی بپردازد که شاید بارها به شیوه‌ای سردستی تکرار شده باشند اما جای عمق بخشی، کار بیشتر و نگاه از منظری دیگر دارند.

وی تاکید کرد: خانه عکاسان ایران معتقد است که موضوعاتی که مربوط به انقلاب اسلامی هستند، گنجی تمام ناشدنی هستند و می‌توان به دفعات و با زاویه دید جدید به آنها پرداخت.

خانه عکاسان ایران رسالت خودش را پرداختن به عکس در بستر موضوعات مهم انقلاب اسلامی می‌داند و طبعاً تلاش می‌کند که در کنار برگزاری نمایشگاه‌هایی با موضوعات جدید، به موضوعات بپردازد

مدیر خانه عکاسان ایران در ادامه گفت: خانه عکاسان ایران در طول زمان دستخوش تحولات و تغییرات شده است، این مرکز هنری در این دوره از عمر خودش با کمبود نیروی انسانی متخصص و کارشناس مواجه شد اما در سال‌های اخیر تلاش کرده که این کمبود را به شکل های دیگری رفع کند. افرادی اعضای شورای تخصصی خانه هستند و یا در دفتر مطالعات عکاسی خانه فعالیت می‌کنند، شورای تخصصی و دفتر مطالعات خانه عکاسان ایران اسناد را تهیه و نمایشگاه‌ها و برنامه‌های مهم راهبردی را برنامه‌ریزی می‌کنند. خانه عکاسان ایران با وجود مشکل کمبود نیروی کارشناس و متخصص، ساختاری پویا دارد اما با ایده‌آل‌ها فاصله دارد.

وی به بودجه خانه عکاسان ایران اشاره و بیان کرد: خانه عکاسان ایران در سال‌های اخیر به نسبت سال‌های گذشته از نظر بودجه‌ای وضعیت بهتری داشته است و هم‌زمان رشد زیادی هم در هزینه‌هایش پیش آمده است زیرا عکاسی با ابزار در ارتباط است و تاثیر زیادی از تورم می‌پذیرند. خانه عکاسان ایران در سال‌های متمادی تلاش کرده تا فعالیت‌هایش را براساس وظایف ذاتی خود با رویکرد فرهنگی جدید تطبیق دهد که بر اساس اولویت‌های حوزه هنری و تاکید بر سه مورد یعنی مباحث «فرا تهران»، «کودک و نوجوان» و «تولید» تمرکز کرده‌ایم. همچنین، خانه عکاسان ایران روی تولید مجموعه‌های عکس تمرکز دارد و فعالیت‌های مبتنی بر فراتهران را در اولویت قرار داده است.

گرنت عکس سوره تاثیرگذارتر از یک جشنواره عکس

باقری گفت: با تاکید بر موضوعات مربوط به نوجوانان و جوانان، خانه عکاسان ایران، «جایزه عکس سوره» یا «گرنت عکس سوره» را با موضوع نوجوانان برگزار کرد که آبان ماه ۱۴۰۳ برگزیدگان خود را معرفی کرد. نکته مهم این است که رویدادهای مرتبط با گرنت (کمک هزیه‌ای با هدف حمایت از تولید) خیلی تاثیرگذارتر و حرفه‌ای‌تر از جشنواره‌هاست، چراکه جشنواره‌ها صرفاً روی شناسایی و رشد استعدادها تاکید می‌کنند ولی گرنت‌ها کمک می‌کنند که افراد مستعد خودشان را اثبات کنند و سپس با همکاری اساتید راهنما، پروژه‌هایشان را تکمیل کنند. فراخوان گرنت عکس سوره در دو بخش زیر ۲۴ سال و بالای ۲۴ سال اعلام شد و در نخستین دوره خود مجموعه عکس‌هایی با تمرکز بر مشکلات نسل «زد» جمع‌آوری شده است.

در نخستین دوره «گرنت عکس سوره» مجموعه عکس‌هایی با تمرکز بر مشکلات نسل «زد» جمع‌آوری شده است

وی با بیان اینکه مسیر «گرنت عکس سوره» ادامه‌دار است، توضیح داد: در فصل اول این مسیر، نمایشگاه عکس‌هایی ناب از ناهنجاری‌ها و تهدیدهای پنهان جامعه را که کمتر به چشم مسئولان (مسئولان سازمان تبلیغات) می‌آید، بازگو کند و در واقع در این مرحله، نگاهی سلبی به چالش‌های نسل زد داریم؛ در این مسیر تلاش داریم مشکلات نوجوانان را شناسایی کند و به گوش مسئولان برساند و البته برخی مجموعه عکس ها نیز بر نوجوانان الگو و پیشرو نسل زد تمرکز دارد.

توجه به زیست‌بوم فرهنگی استان‌ها در قالب عکس در بحث فراتهرانی

مدیر خانه عکاسان ایران با اشاره به مباحث فراتهرانی این مرکز، گفت: در بحث فرا تهران نیز، خانه عکاسان ایران روی مجموعه عکس‌های زیست‌بوم فرهنگی استان‌ها تمرکز خواهد کرد که در قدم اول استان سمنان که کمتر به آن پرداخته شده، مورد توجه قرار گرفته است که عکس‌ها بر اساس سند اولیه زیست بوم استان سمنان جمع‌آوری شده است. در این مجموعه عکس‌ها علاوه بر تمرکز بر میراث فرهنگی و بناهای تاریخی، به معرفی آداب و رسوم، آیین‌ها و سند فرهنگی زیست‌بوم هر کدام از مناطق و خطه‌های کشورمان می‌پردازیم. خانه عکاسان ایران برای تولید محتوای این مجموعه کتاب‌ها، از عکاسان استان‌های مختلف بهره می‌برد که ممکن است که تعدادی از این عکاسان، پیش از این با حوزه هنری کار نکرده باشند.

وی تصریح کرد: خانه عکاسان ایران قصد دارد در سال ۱۴۰۴، برنامه جدیدتر و متفاوتی را برای مدرسه عکاسی ایران داشته باشد تا به نیازهای جدید جامعه پاسخ مناسب بدهد. خانه عکاسان ایران نمایشگاه‌های فرا تهران بیشتری را در سال آینده برگزار خواهد کرد و اگر بتواند فرآیند برگزاری رویداد گرنت عکس سوره را ادامه بدهد، می‌تواند براساس فصل‌های مختلف آن، نمایشگاه‌های متفاوتی را رقم بزند.

باقری در پایان گفتگو، درباره فعالیت‌های عکاسانه خودش یعنی مجموعه آثار شاخص صحنه‌پردازی‌شده به خبرنگار مهر گفت: هم‌اکنون، با حمایت حوزه هنری روی مجموعه‌ای با عنوان «جمعیت» کار می‌کنم؛ این مجموعه به موضوع تحدید نسل پرداخته و تلاش دارد آینده آماری تکان دهنده جمعیت در ایران را به مخاطبان نشان دهد. مجموعه عکس مذکور به پیشنهاد رئیس ستاد ملی جمعیت و دفتر جمعیت وزارت بهداشت آغاز شد و با حمایت حوزه هنری و پس از برگزاری جلسات متعدد و انجام بررسی‌های میدانی کلید خورد.