خبرگزاری مهر-گروه دین و اندیشه: ۱۳ فروردین ماه یا به تعبیر رایج، سیزده به در که با نام روز طبیعت هم در بین ایرانی‌ها شناخته می‌شود، روز پایانی تعطیلات نوروزی است. در این روز اکثر خانواده‌های ایرانی دور هم جمع شده و در طبیعت، آخرین روز تعطیلات را در کنار هم سپری می‌کنند.
بعد از انقلاب صنعتی بشر در سایه دست یافتن به پیشرفتهای فراوان در زمینه دانش و تکنولوژی این دستاوردها را در راه جاه طلبی‌ها و بلندپروازی‌های خود برای چیرگی بر نیروهای طبیعت و بهره برداری همراه با تخریب هرچه بیشتر از منابع زیست محیطی به کار گرفت او در این عرصه بر این باور بود که می‌تواند از ذخایر و منابعی که طبیعت به وی ارزانی داشته جاودانه استفاده کند.
محیط زیست یکی از مهم‌ترین موضوعات روز جهان است که توجه به آن در جوامع مختلف به خصوص در جوامع اسلامی ضروری می‌باشد.اسلام به عنوان دینی جامع و کامل، دیدگاه‌های خاصی درباره محیط زیست و نحوه رفتار با آن دارد.
در رویکرد مبتنی بر اخلاق زیست محیطی، قرآن انسان‌ها به اصولی باور دارند که بر ارتباط انسان با طبیعت حاکم است و تکالیف بشر برای اجتناب از آسیب رساندن و یا محافظت در برابر آسیب و با شرکت فعالانه در بهبود وضعیت محیط زیست بدون آنکه تحت تأثیر خواسته‌های قوه قاهره قرار بگیرند به نوعی احساس مسئولیت درونی در قبال محیط زیست و ارزشهای آن و ضرورت کنترل رفتار خویش باور دارند.
منابع طبیعی و زیست محیطی جزئی از جهان هستی | قرآن، مالکیت حقیقی جهان هستی از آن خداوند است. قرآن می‌فرماید: آگاه باشید هر کس و هر چیز که در آسمان‌ها و زمین است تنها از آن خداوند است. اینگونه نگرش به طبیعت و منابع زیست محیطی به انسان دید وسیعی می‌دهد که خود را مالک علی الاطلاق منابع طبیعی نداند تا هرگونه که خواست با آن رفتار یا از آن استفاده نماید.
اسلام به عنوان یک دین الهی، از ابتدا به اهمیت حفظ محیط زیست و منابع طبیعی توجه داشته است. در قرآن کریم و روایات اسلامی، به صراحت به مسائلی چون حفاظت از زمین، آب، هوا و موجودات زنده اشاره شده است. در واقع، خداوند در قرآن کریم به انسان‌ها یادآوری می‌کند که زمین و آنچه در آن است، امانت الهی است و انسان‌ها موظف به حفظ و نگهداری از آن هستند.
زمین به عنوان امانت الهی
قرآن کریم در آیه ۱۵ زمین را به عنوان یک امانت الهی معرفی می‌کند که انسان‌ها باید از آن به درستی استفاده کنند. خداوند در سوره البقره آیه ۳۰ می‌فرماید: “وَ إِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلَائِکَةِ إِنِّی جَاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً”. این آیه نشان‌دهنده مسئولیت انسان در زمین است و به او می‌گوید که باید در حفظ و نگهداری از آن کوشا باشد.
اسلام به احترام به تمامی موجودات زنده تأکید می‌کند. در روایات اسلامی آمده است که هر موجود زنده‌ای دارای حق و حقوق خاصی است و انسان‌ها موظف به رعایت این حقوق هستند. پیامبر اسلام (ص) در سخنانی به مسلمانان توصیه می‌کند که در برخورد با موجودات زنده، حتی در زمان شکار، باید با احتیاط و احترام رفتار کنند.
حفظ محیط زیست در اسلام نه تنها یک وظیفه دینی بلکه یک الزام اخلاقی و اجتماعی نیز محسوب می‌شود. در این بخش به برخی از الزامات حفظ محیط زیست از منظر اسلامی اشاره خواهیم کرد.
اسلام به مصرف بهینه و معقول منابع طبیعی تأکید دارد. در قرآن کریم آمده است: “وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا” (اعراف: ۳۱) این آیه به مسلمانان توصیه می‌کند که در مصرف غذا و آب اسراف نکنند و به اندازه نیاز خود مصرف کنند.
آب به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع طبیعی، در اسلام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در روایات اسلامی آمده است که آب را نباید هدر داد و باید به نحو احسن از آن استفاده کرد. در روایت است که هر کسی که آب را هدر دهد، به خداوند خیانت کرده است.
اسلام بر اهمیت حفظ تنوع زیستی تأکید می‌کند. در قرآن کریم آمده است: “وَ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَیْنِ” (ذاریات: ۴۹) این آیه نشان‌دهنده تنوع موجودات و ضرورت حفظ آنهاست. مسلمانان موظف‌اند تا در برابر نابودی هرگونه گونه‌ای از موجودات زنده، چه گیاهی و چه حیوانی، احساس مسئولیت کنند.
راهکارهای حفظ محیط زیست
برای حفظ محیط زیست، اسلام راهکارهایی را ارائه می‌دهد که می‌تواند به عنوان الگوهای عملی در جوامع امروزی مورد استفاده قرار گیرد. یکی از مهم‌ترین راهکارها، آموزش و آگاهی‌بخشی به جامعه درباره اهمیت محیط زیست و چالش‌های آن است. اسلام به علم و دانش تأکید دارد و مسلمانان را به یادگیری و انتقال دانش به دیگران تشویق می‌کند. برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی در زمینه‌های مختلف محیط زیست می‌تواند به افزایش آگاهی عمومی کمک کند.
ترویج فرهنگ حفظ محیط زیست در جامعه یکی دیگر از راهکارهاست. این فرهنگ باید از خانواده‌ها و مدارس آغاز شود و به تدریج به تمامی سطوح جامعه گسترش یابد. استفاده از رسانه‌ها، هنر و ادبیات برای انتقال پیام‌های زیست‌محیطی می‌تواند تأثیرگذار باشد.
ایجاد قوانین و مقررات مؤثر در زمینه حفاظت از محیط زیست نیز یکی از الزامات مهم است. دولت‌ها باید قوانینی را وضع کنند که از منابع طبیعی و محیط زیست محافظت کند و افرادی که به این قوانین تجاوز می‌کنند، مجازات شوند.
مشارکت مردم در فعالیت‌های زیست‌محیطی، مانند کاشت درخت، پاکسازی محیط زیست و حمایت از پروژه‌های حفاظت از محیط زیست، می‌تواند تأثیر مثبتی داشته باشد. اسلام به همکاری و همیاری تأکید دارد و مسلمانان باید در این زمینه فعال باشند. امید است که مسلمانان با پیروی از آموزه‌های دینی خود، در حفظ و نگهداری از محیط زیست کوشا باشند و به نسل‌های آینده زمین پاک و سالمی را به ارث بگذارند.