خبرگزاری مهر، گروه جامعه؛ در روزهایی که کشور درگیر تحولات منطقه‌ای و بحرانی نفس‌گیر بود، بار دیگر نقش‌آفرینی زنان ایرانی در عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی و حتی امنیتی پررنگ شده است. همزمان با حوادث جنگ دوازده‌روزه اخیر و واکنش‌های عمومی نسبت به آن، بسیاری از ناظران اجتماعی و تحلیلگران سیاسی به بررسی ابعاد اجتماعی این رخدادها پرداختند.
در همین راستا، فاطمه محمدی، سیاست‌پژوه و فعال حوزه زنان و خانواده، در نشست زنانه زیستن جنگ (چانه‌زنی ساختارهای اجتماع) به تحلیل وضعیت کنونی جامعه زنان ایران پرداخت. وی با تمرکز بر مفاهیمی چون انسجام اجتماعی، همبستگی ملی، نقش زنان در بحران‌ها و رابطه اعتماد عمومی با حاکمیت، تأکید کرد که زنان ایرانی در این روزها، نه‌تنها سکوت نکرده‌اند بلکه با کنشگری عاطفی، عقلانی و داوطلبانه، به خط مقدم دفاع از وطن پیوسته‌اند.
وی با اشاره به مسئله انسجام اجتماعی و همبستگی ملی گفت: کمی عقب‌تر که برویم، می‌بینیم که در سال‌های اخیر، حوزه زنان با چالش‌های جدی مواجه بوده است. بحران‌هایی را از سر گذراندیم و مسئله عفاف و حجاب نیز یکی از همین موارد بود. مسائلی که گاه در امتداد تحولات کلان سیاسی و حتی جنگ‌ها تعریف می‌شدند.
محمدی افزود: یکی از انتقادات جدی من این است که بحث عفاف و حجاب تنها به زنان گره زده شده، در حالی که این موضوع، ماهیتی فراگیر و فراتر از جنسیت دارد. چنین نگاه تقلیل‌گرایانه‌ای، نه‌تنها مسئله را حل نمی‌کند، بلکه خود نیازمند بررسی و بازنگری اساسی است.
برای زنان ایرانی، فارغ از نقدها و دلخوری‌ها، حفظ تمامیت ارضی، دفاع از خاک و وطن در اولویت قرار دارد
این سیاست‌پژوه با اشاره به تحولات پس از آغاز جنگ ۱۲ روزه اظهار داشت: در همان روزهای ابتدایی جنگ، برخی تصور داشتند که با توجه به ناراحتی‌های انباشته در جامعه زنان، این بحران می‌تواند جرقه‌ای برای بهره‌برداری سیاسی از زنان باشد. مخصوصاً برخی زنان که در زمینه‌هایی همچون ماجرای زن، زندگی، آزادی فعال بودند. اما چیزی که ما شاهد آن بودیم، خلاف این تصورات بود.
وی تصریح کرد: حتی در ساعات اولیه حمله نیز، دختران و زنان این کشور، شجاعانه در خط مقدم دفاع از وطن حضور داشتند. این مسأله نشان می‌دهد که برای زنان ایرانی، فارغ از نقدها و دلخوری‌ها، حفظ تمامیت ارضی، دفاع از خاک و وطن در اولویت قرار دارد. توییت‌هایی منتشر شد که می‌گفتند: «من هنوز با نگاه شما به زن موافق نیستم، اما کشورم را به بیگانه نمی‌دهم». این، دقیقاً همان انسجام اجتماعی است که گیدنز از آن به‌عنوان حاصل یک مواجهه عاطفی جمعی نام می‌برد.
انسجام اجتماعی اولیه از سوی زنان و خصوصاً نسل دهه ۸۰ شکل گرفت
محمدی با تأکید بر نقش زنان در تحقق انسجام اجتماعی گفت: در این روزها، مشخصاً انسجام اجتماعی اولیه از سوی زنان و خصوصاً نسل دهه ۸۰ شکل گرفت. تأکید من بر زنان است، چرا که امر سیاست و جنگ، عمدتاً امری مردانه تلقی می‌شود. در نظام اسلامی نیز جهاد بر مرد واجب است، نه زن. اما در این بحران، زنان نه‌تنها عقب ننشستند، بلکه با استواری، میدان را اداره کردند.
وی ادامه داد: در صحنه‌هایی که دیدیم، حس وطن‌دوستی در زنان، به دلیل مواجهه عاطفی آنان با مسئله جنگ، قوی‌تر از برخی مردان بود. مادران، قبل از هر چیز به امنیت خانواده فکر می‌کنند و همین نگاه، آنان را به صحنه دفاع از وطن کشاند. حتی برخی دانشجویان و اطرافیان من می‌گفتند، چرا باید خانه و زندگی‌مان را ترک کنیم؟ چرا باید به بیگانه اعتماد کنیم؟ اینها همان دغدغه‌هایی است که سال‌ها پیش در برخی لایه‌های جامعه وجود داشت، اما امروز پاسخ آن را در عمل زنان دادند.
محمدی همچنین گفت: زنان محجبه، زنان مهاجر، زنان بی‌حجاب، همه و همه، حتی آن‌هایی که خارج از ایران بودند، هم‌صدا شدند. این یعنی آن پله اول انسجام اجتماعی، که گیدنز آن را در دل بحران‌های عاطفی می‌بیند، به‌دست زنان ایرانی رقم خورد.
حضور زنان در قلب روایت مقاومت
وی با اشاره به حوادث میدانی افزود: برخی تصور می‌کردند که تجمعات اولیه بدون حضور زنان و خانواده‌ها خواهد بود، اما دیدیم که خانواده‌ها، خصوصاً مادران، در خط مقدم قرار گرفتند. مادرانی که تأکید داشتند، فرزند من باید بداند در مقابل اسرائیل بایستد. این نگاه، صرفاً احساسی نبود؛ بلکه نوعی کنشگری آگاهانه در بستر ملی و دینی بود.
محمدی با اشاره به نماز جمعه گفت: نماز جمعه‌ای که در همین ایام برگزار شد، مملو از حضور خانوادگی و زنانه بود. این یعنی در شرایطی که هر اتفاقی ممکن است رخ دهد، از جمله بمب‌گذاری و ترور، باز هم زنان ایستاده‌اند. تصویری که از زن آتش‌نشانی منتشر شد که در همان روزهای ابتدایی، در حال کمک به آواربرداری بود، نماد روشنی از مقاومت زن ایرانی است. مقاومتی که به جهان معرفی شد.
در کشوری که مردان در خط مقدم هستند، یک زن، در قلب جنگ، به نماد ایستادگی تبدیل می‌شود
وی درباره نمادهای زنانه در مقاومت اخیر تأکید کرد: در این میان، سحر امامی مظهر این مقاومت شد. در کشوری که مردان در خط مقدم هستند، یک زن، در قلب جنگ، به نماد ایستادگی تبدیل می‌شود. این همان تعالی گفتمان انقلاب اسلامی‌ست؛ گفتمانی که نه‌تنها زن را حذف نمی‌کند، بلکه زن را به قلب روایت مقاومت می‌برد.
محمدی ادامه داد: در این دوازده روز، ما شاهد این بودیم که زنان، بدون اجبار، خود را سرباز وطن دانستند. من شخصاً در مجموعه‌ای فعال هستم که حضورم در روزهای جنگ الزامی نبود، اما حس مسئولیت اجتماعی باعث شد هر روز در محل کار حاضر باشم. حتی دوستی دارم که نه سواد دانشگاهی دارد، نه فعال فضای مجازی است، اما آمد و گفت: برایم توئیتر نصب کن، می‌خواهم هر روز بنویسم: مرگ بر اسرائیل. این همان نقطه اوج انسجام اجتماعی است.
وی تأکید کرد: هیچ نیرویی، جز دشمن خارجی، نمی‌توانست چنین همبستگی‌ای در داخل ایجاد کند. اتفاقات سخت و تلخ، گاه برکاتی دارند که برخلاف تصور دشمن، جامعه را به هم نزدیک‌تر می‌کنند.
محمدی خاطر نشان کرد: امروز جامعه ما سرشار از زنان دلداده و دلبسته وطن است. این زنان کنشگر، با تمام وجود ایستاده‌اند؛ همان‌ها که فرزندان شهید داده‌اند، خانه از دست داده‌اند، ولی چهره‌شان پر از صلابت و عزت است. من معتقدم حاکمیت باید این سرمایه اجتماعی را حفظ کند، آن را در آغوش بگیرد و فضا را برای این نوع کنشگری اجتماعی باز کند. در دوران دفاع مقدس نیز زنان ستون پایداری بودند. امروز هم، زنان ایران بدون نیاز به رسانه و تبلیغ، صدای خود را به دنیا رسانده‌اند. امیدوارم روزی برسد که این ایستادگی‌ها به ظهور صاحب اصلی انقلاب منتهی شود و ظلم از جهان رخت بربندد.