بررسی سناریوهای آینده سوریه؛ از بازیگران پنهان تا گزینه تاریک تجزیه

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: نشست «بررسی پیامدهای منطقه‌ای و بین‌المللی سقوط دولت سوریه؛ جایگاه ایران در افق مقاومت» امروز یکشنبه شانزدهم دی ماه در محل دانشگاه علمی کاربردی واحد ۱۴ تهران برگزار شد.

در ابتدای این نشست که به طور ویژه به بررسی تحولات اخیر سوریه اختصاص داشت دکتر صفاتاج تاکید کرد: سوریه در سال‌های گذشته به عنوان یکی از مهم‌ترین کشورهای همسو و همراه جبهه مقاومت محسوب می‌شد و دشمنی اصلی با سوریه نیز در اثر همین سیاست‌ها به وجود آمده بود.

وی افزود: در سال‌های اخیر آمریکایی‌ها به طور ویژه در نظر داشتند با اجرای برخی سیاست‌ها شرایط را در منطقه به ویژه در ارتباط با محور مقاومت تغییر دهند تا جایی که شاهد بودیم که آنها از درد زایمان خاورمیانه جدید سخن گفتند و کاملاً مشخص بود که برنامه آنها این بود که کار مقاومت را تمام کنند. بعدها حتی در جریان تحولات داعش شاهد بودیم که تروریست‌ها حتی تا مرزهای ایران نیز رسیدند اما با ورود سردار سلیمانی به صحنه نبرد همه طرح و نقشه‌های آنها نقش بر آب شد.

وی در ادامه تاکید کرد: بعد از توافق آتش بس میان حزب الله و رژیم صهیونیستی شاهد آن بودیم که گروه‌های تروریستی در ادلب بلافاصله وارد عملیات شدند تا شرایط سوریه را تغییر دهند. هدف اصلی آنها از این اقدام این بود که گذرگاه راهبردی کمک رسانی به مقاومت لبنان از طریق سوریه را مسدود کنند.

صفاتاج افزود: تحولات سوریه پیامدهای متعددی نیز داشته است که می‌توان آنها را در موارد زیر خلاصه کرد؛ تقویت روحیه سلفی‌گری با حضور حاکمان جدید در سوریه و تشدید نگاه‌های عثمانی‌گری ترکیه که این دو رخداد پیامدها و تأثیرات خود را بر سوریه و منطقه در آینده برجا خواهد گذاشت.

در ادامه این نشست دکتر صادق کوشکی تاکید کرد: تحولاتی که در سوریه شاهد آن بودیم طراحان پنهانی دارد که در این قضیه ذینفع بودند اما تمایلی به آشکار شدن نقش خود نداشتند. به اعتقاد وی اتحادیه اروپا نخستین بازیگر ذینفع و فعال در مسئله سوریه محسوب می‌شود که البته به صورت پنهان فعالیت‌های خود را انجام می‌دهد.

وی در این باره تاکید کرد کشورهای عضو اتحادیه اروپا در موضوع تحولات اخیر سوریه طراحی هوشمندانه‌ای داشتند و متوجه شدند باید شکست از روسیه در اوکراین را بپذیرند و در عین حال از طریق سوریه ضربه‌ای جدی به منافع روسیه وارد کنند. آنها به این نتیجه رسیدند که با تحریک اردوغان رئیس جمهور ترکیه می‌توانند تحولات سوریه را بر اساس آنچه می‌خواهند شکل دهند. وی افزود: بر این اساس شاهد آن بودیم که در پی این تحولات دسترسی روسیه به آب‌های آزاد از طریق دریای مدیترانه مسدود شد و در نتیجه این رخداد نیروهای روس تجهیزات خود را به لیبی منتقل کردند. در این میان سفر وزرای خارجی آلمان و فرانسه به سوریه نیز در روزهای اخیر بسیار عجیب است، به ویژه اینکه ما تاکنون شاهد نبوده‌ایم که مقامات اروپایی وارد چنین کشوری در منطقه با این سطح از بحران شوند، این مسئله بیانگر نقش پنهان اتحادیه اروپا در تحولات سوریه است.

وی افزود: البته تحولات اخیر در سوریه بازیگران آشکاری هم دارد، بازیگر نخست و درجه اول این تحولات شخص رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه است. اردوغان پس از اینکه به عنوان ریاست جمهوری در ترکیه رسید، دچار توهم قدرت شد و به این دیدگاه رسیده که می‌تواند مرزهای ترکیه را گسترش دهد! در همین راستا ما شاهد ادبیات متوهمانه ترکیه در قبال سیطره بر مناطق و استان‌های شمالی سوریه بوده‌ایم. البته در نهایت اردوغان برای تحقق اهداف نهایی خود در سوریه باید از سد آمریکا بگذرد که این موضوع به تحولات آینده مرتبط است.

وی افزود: بازیگر دوم تحولات اخیر سوریه گروه‌های تکفیری و تروریستی در مناطق شمالی سوریه هستند. در اینجا باید گفت که ما با یک گروه منسجم و سازمان یافته روبرو نیستیم بلکه آنها متشکل از بازیگرانی تخریبگر هستند که با یکدیگر تعارضات آشکار و پنهان دارند. این گروه‌ها یک حکومت محسوب نمی‌شوند و در واقع جمعی از گروه‌های تروریستی هستند که با یکدیگر یک هدف مشترک داشتند اما با هم هماهنگ نیستند.

وی در ادامه افزود: محدوده شمال سوریه محدوده‌ای است که آمریکایی‌ها از سال ۲۰۱۴ بر روی آن نظر داشتند در همین راستا درگیری آتی اردوغان و آمریکا در سوریه مسئله‌ای بسیار محتمل است. چون هر دو طرف خواهان نتیجه دادن اقداماتشان در سوریه هستند. در این مسئله کردها بازیگر رده پایین‌تر هستند که آنها نیز درصدد تحقق اهداف خود از ره آورد تحولات اخیر سوریه هستند.

کوشکی در ارتباط با تحولات منتهی به سقوط دولت سوریه نیز گفت: دولت سوریه از لحاظ مالی توان مقابله با تروریست‌های تحریرالشام را نداشت. در ماه‌های اخیر با وجود درخواست دولت سوریه، همپیمانان اصلی این کشور نتوانستند به دلیل شرایط خود کمک‌های مالی برای دولت اسد را فراهم کنند. از طرفی کشورهای عربی منطقه نیز کمک به سوریه را به اجرای برخی شرط‌ها منوط کرده بودند. در واقع می‌توان گفت که دولت اسد در حین ایستادن بر سر این دوراهی سقوط کرد و حمله تروریست‌ها تنها کاتالیزوری برای تسریع سقوط دولت مرکزی در دمشق بود.

وی در پایان اظهارات خود اعلام کرد آینده خوشبینانه برای تحولات سوریه این است که گروه‌های تروریستی و تکفیری بتوانند بر امور حاکم شوند و به اقلیت‌ها احترام بگذارند. در نهایت دولتی تشکیل شود که در آن همه جریان‌ها حضور داشته باشند تا پس از آن ایران نیز بتواند سهم خود را از این تحولات در سوریه بردارد. اما سناریوی بدبینانه و البته واقع بینانه این است که در آینده نزدیک دیگر با سوریه واحد مواجه نخواهیم بود، ما با یک کشور از هم پاشیده و ملوک الطوایفی روبرو خواهیم بود که در آن قومیت‌های مختلف بر سر قلمرو بیشتر با یکدیگر درگیر خواهند بود، این تحولات در نهایت به جایی خواهد رسید که سوریه را به سومالی دوم تبدیل خواهد کرد.

وی افزود: ما شاهد آن بودیم که سومالی بعد از حمله آمریکا به یک کشور با سه حاکمیت مختلف تقسیم شد که هر سه طرف با یکدیگر درگیر هستند. با حفظ وضع موجود در سوریه و ادامه آن سوریه نیز دچار همین سناریو خواهد شد، البته من معتقدم جوانان سوری باید وارد معرکه شده و روند تحولات را تغییر دهند.

در ادامه این نشست دکتر مجتبی فردوسی‌پور تاکید کرد هم پیمانی دیرین ایران و سوریه در سال‌های اخیر به دلیل سیاست‌های همسو در قبال منطقه و محور مقاومت بوده است.

وی در ادامه افزود سناریوهای احتمالی در قبال تحولات سوریه همگی عدم قطعیت دارند نمی‌توان به طور قطع و یقین درباره وقوع آنها سخن گفت. یکی از سناریوها این است که دولت مرکزی در سوریه شکل بگیرد که بتواند بر کل این کشور حاکمیت کند که البته در این زمینه تعارضاتی میان گروه تروریستی تحریر الشام و دیگر گروه‌های سوری دیده می‌شود و اختلافات درونی ممکن است موجب عدم نتیجه بخشی این سناریو شود. سناریوی دوم که سناریوی خوش خیم تحولات سوریه است به شکل‌گیری فدرالیسم مشابه عراق و یا لبنان در سوریه منجر خواهد شد. اما سناریوی سوم که سناریوی بدخیم سوریه است تجزیه این کشور به چند پاره و همچنین ادامه تجاوزات رژیم صهیونیستی به داخل سوریه است که این کشور را در وضعیت بسیار بدی قرار می‌دهد.