خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: ارمنستان و جمهوری آذربایجان ۱۳ مارس امسال (۲۳ اسفند ۱۴۰۳) اعلام کردند که در خصوص بر سر متن پیش‌نویس «پیمان صلح» و پایان مذاکرات برای هماهنگی این پیش‌نویس به توافق رسیدند. بلافاصله بعد از آن، وزارت امور خارجه جمهوری ارمنستان اعلام کرد که ایروان آماده آغاز مذاکراتی برای تعیین محل و زمان امضای «پیمان صلح» با باکو است، اما باکو در جواب پیش‌شرط‌های جدیدی مطرح می‌کند.
از یک طرف، آذربایجان همچنان با پافشاری بر روی ادعا و ایده نادرست خود مبنی بر اینکه قانون اساسی ارمنستان شامل مطالبات ارضی از جمهوری آذربایجان است، همچنان موضوع تغییر قانون اساسی ارمنستان را به عنوان پیش‌شرط برای امضای «پیمان صلح» مطرح می‌کند.
طرح موضوع انحلال گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) را نیز از دیگر پیش‌شرط‌های باکو است و همچنین جمهوری آذربایجان همچنان به ادعاهای خود مبنی بر اینکه ارمنستان از انجام تعهدات خود در خصوص بازگشایی ارتباطات منطقه‌ای خودداری کرده، ادامه می‌دهد.
«احسان موحدیان» استاد دانشگاه علامه طباطبایی تهران و پژوهشگر امور بین‌الملل و قفقاز جنوبی در گفتگو با خبرگزاری«آرمِن پرِس» ارمنستان ضمن اشاره به بیانیه‌های ارمنستان و جمهوری آذربایجان درباره دستیابی به توافق نهایی بر سر تکمیل متن پیش‌نویس «پیمان صلح» و مطرح کردن مستمر و روزافزون پیش‌شرط‌های جدیدی از طرف باکو بلافاصله پس از صدور این بیانیه‌ها تأکید کرد که اگر جمهوری آذربایجان واقعاً به دنبال عادی‌سازی روابط خود با ارمنستان و رسیدن به صلح پایدار در قفقاز جنوبی است، باید از زبان پیش‌شرط‌ها در مذاکرات با ایروان دست بردارد.
به گفته موحدیان طرح و ترویج پیش‌شرط‌های جدیدِ روزافزون از طرف جمهوری آذربایجان بهترین گواه این حقیقت است که باکو به دنبال صلح واقعی نیست.
وی دراین‌باره افزود که هنگام صحبت از صلح، طبیعی است که همه واکنش مثبتی نسبت به فرصت برقراری صلح پایدار نشان می‌دهند و همه علاقه‌مند به برقراری صلح و ثبات پایدار هستند، اما در این راستا هنوز مشکلاتی وجود دارد که همچنان بی‌پاسخ مانده‌اند و همچنان به عنوان بخشی از روند عادی‌سازی روابط ارمنستان و جمهوری آذربایجان باقی مانده‌اند. فقط در شرایط صلح است که می‌توان در خصوص فرصت‌های تقویت بیشتر همکاری‌های فرهنگی و اقتصادی و گسترش همکاری‌ها در زمینه‌های مختلف صحبت کرد. همه ایرانیان از این توافق صلح استقبال می‌کنند. اگر این توافق عملی شود، ما می‌توانیم امیدوار باشیم که اجرای آن به برقراری صلح، امنیت و ثبات پایدار در منطقه منجر خواهد شد.
موحدیان با اشاره به این که «همه ما به خوبی می‌بینیم که باکو از صلح صحبت می‌کند، اما وقتی صحبت از توافق صلح، مذاکرات و موارد مشابه می‌شود، به مسائلی اشاره می‌کنند که هیچ ارتباطی با صلح ندارند.» افزود که « در این راستا اول از همه باید به اظهارات و شایعات نادرست و ساختگی در خصوص اصطلاح موسوم به «کریدور زنگزور» مبنی بر اینکه «پیمان صلح» آن را حل نمی‌کند، و این مسئله همچنان منبعی برای بی‌ثباتی است، اشاره کرد.»
به گفته موحدیان، مسئله دیگری که از سوی جمهوری آذربایجان مطرح شده و منجر به مشکلات بغرنج و پیچیدگی‌ها شده است؛ موضوع آوارگان آذربایجانی است که باکو می‌خواهد آنها را در خاک ارمنستان اسکان دهد.
وی خطاب به جمهوری آذربایجان این سوالات را مطرح کرد: «می‌گویند (مقامات جمهوری آذربایجان) که باید ده‌ها هزار «آواره» آذربایجانی را به ارمنستان منتقل کنیم. این به چه معناست؟ آیا می‌خواهید وضعیت جمعیتی ارمنستان را تغییر دهید؟ آیا می‌خواهید با زور جمعیت ارمنستان را تغییر دهید؟ پس چرا هیچ‌گاه از آوارگان ارمنی قره‌باغ که از خانه‌هایشان به اجبار و زور آواره شده‌اند، صحبت نمی‌کنید؟ این ارامنه قرن‌ها در آنجا زندگی کرده‌اند. شما آنها را مجبور می‌کنید که سرزمین مادری‌شان، وطن‌شان (قره‌باغ کوهستانی) را ترک کنند. شما نمی‌خواهید این وضعیت را مسالمت‌آمیز تغییر دهید.»
به گفته موحدیان، ادعای باکو مبنی بر این که ایروان یک‌جانبه باید به باکو فضا برای عبور بدون مانع از خاک ارمنستان قرار دهد، غیرقابل‌فهم و بی‌معنی است. به گفته او، این موضع جمهوری آذربایجان نشان‌دهنده نپذیرفتن حاکمیت ارمنستان است. وی دراین‌باره گفت: اگر شما نمی‌خواهید حاکمیت یک کشور مستقل را به رسمیت بشناسید، نمی‌توانید به دنبال صلح با آن کشور باشید. این خود یک منبع بی‌ثباتی است، زیرا اگر جمهوری آذربایجان بخواهد با رعایت حقوق و صلاحیت ارمنستان و با احترام به حاکمیت این کشور از خاک ارمنستان عبور کند، این تردد کاملاً قابل قبول است، اما تا جایی که من می‌دانم، آنها نمی‌خواهند حاکمیت ارمنستان را به رسمیت بشناسند و حقوق و صلاحیت این کشور را رعایت کنند.
موحدیان همچنین ضمن مطرح کردن این سوال را که آیا آذربایجان یا ترکیه حاضرند یا می‌خواهند که ساکنان هر کشوری بدون رعایت و احترام به قوانین آن از خاک کشورشان تردد کنند؟ تأکید کرد که «بنابراین نمی‌توانند چیزی را که برای خودشان قابل قبول نیست، از ارمنیان بخواهند که آن را بپذیرند.»
وی ضمن اشاره به اینکه جمهوری آذربایجان همچنین یک پیش‌شرط دیگر مطرح کرده است و اگر باکو واقعاً به دنبال صلح است، طرح این پیش‌شرط نیز قابل درک نیست، افزود: نکته دیگری که به موجب آن باکو از ارمنستان خواسته که برای زندگی ارامنه در قره‌باغ کوهستانی و استفاده از منابع طبیعی آنجا و برای جبران تخریب میراث تاریخی جمهوری آذربایجان، غرامت پرداخت کند. البته در این میان یک سوال دیگری نیز پیش می‌آید: در این صورت چرا جمهوری آذربایجان برای جبران خسارت حملات نظامی که از سال ۲۰۲۱ علیه ارمنستان انجام داده و اکنون هم حدود ۲۰۰ کیلومتر مربع از اراضی ارمنستان را تحت اشغال دارد، غرامت پرداخت نمی‌کند؟
این کارشناس مسائل قفقاز جنوبی با تأکید بر اینکه «تمامی این پیش‌شرط‌ها بهترین بیانگر این است که باکو به دنبال صلح واقعی نیست.» گفت: باکو به دنبال صلح نیست، چون آنها فکر می‌کنند که برتر از دیگران هستند، آنها فکر می‌کنند که می‌توانند ارمنستان را در حالت تنش نگه دارند و از این طریق به خواسته‌های خود برسند.