خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: «نجاح محمد علی» تحلیلگر و فعال سیاسی عراقی، یادداشتی اختصاصی با عنوان «آینده مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا» برای گروه بین‌الملل خبرگزاری مهر ارسال کرده که متن کامل آن در ادامه می‌آید:
مذاکرات هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده همچنان در کانون توجه جهانی قرار دارد، زیرا پیامدهای آن تأثیرات گسترده‌ای بر ثبات منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد داشت. با استناد به اطلاعات اطلاعاتی آمریکا و منطقه‌ای، همچنین مواضع کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، به‌ویژه عربستان سعودی، و نقش عراق، می‌توان آینده این مذاکرات را پیش‌بینی کرد.
در شرایطی که منطقه شاهد تنش‌هایی از جمله ادامه تجاوز به یمن و گزارش‌هایی درباره تهاجم زمینی علیه انصارالله و دولت حاکم در صنعا است، و با توجه به نقش فزاینده کشورهای منطقه، مذاکرات با چالش‌های پیچیده‌ای مواجه‌اند، اما ممکن است به سناریوهای جدیدی منجر شوند که بر تعادل منافع و فشارهای استراتژیک استوار است.
با انتشار گزارش‌هایی درباره احتمال دستیابی به راه‌حل سیاسی برای پرونده هسته‌ای ایران، توجه‌برانگیز است که کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، از جمله عربستان سعودی، امارات، قطر، بحرین، کویت و عمان، موضعی متحد در حمایت از مذاکرات ایران و ایالات متحده اتخاذ کرده‌اند، البته این حمایت مشروط به تضمین‌های امنیتی و اقتصادی است.
بر اساس گزارش‌های معتبر، عربستان سعودی، امارات و قطر از اجازه دادن به رژیم صهیونیستی برای استفاده از حریم هوایی خود جهت حمله نظامی به ایران خودداری کرده‌اند، که نشان‌دهنده تمایل این کشورها به اجتناب از درگیری مستقیم با ایران است. این موضع ناشی از نگرانی‌های اقتصادی است، زیرا کشورهای خلیج فارس به ثبات بازارهای نفت و زیرساخت‌های حیاتی خود وابسته‌اند، که در صورت افزایش تنش‌ها ممکن است هدف حملات ایران یا متحدانش، مانند انصارالله در یمن، قرار گیرند، به‌ویژه با ادامه حملات آمریکا به صنعا. این کشورها همچنین مذاکرات را فرصتی برای دستیابی به ثبات منطقه‌ای می‌دانند که از برنامه‌های توسعه‌ای آنها، مانند چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان برای تنوع‌بخشی به اقتصاد و کاهش وابستگی به نفت، حمایت می‌کند.
به گزارش روزنامه «نیویورک تایمز»، حمایت کشورهای خلیج فارس از مذاکرات نشان‌دهنده تحول بزرگی در منطقه در مقایسه با سال ۲۰۱۵ است، زمانی که عربستان به شدت با توافق هسته‌ای ایران مخالفت کرد و آن را «ضعیف» و تقویت‌کننده نفوذ تهران دانست. امروز، این کشورها از گفت‌وگویی حمایت می‌کنند که برنامه هسته‌ای ایران را محدود کرده و از وقوع جنگی منطقه‌ای که ثبات اقتصادی و امنیتی آنها را تهدید می‌کند، جلوگیری کند.
عربستان سعودی موضعی حمایت‌گر از مذاکرات هسته‌ای نشان داده و تأکید کرده که از تلاش‌های دیپلماتیک برای حل‌وفصل مناقشات منطقه‌ای و بین‌المللی حمایت می‌کند. این موضع نشان‌دهنده تغییر قابل‌توجهی در روابط عربستان و ایران است که از زمان امضای توافق عادی‌سازی روابط با میانجی‌گری چین در سال ۲۰۲۳ بهبود یافته است.
سفر وزیر دفاع عربستان، شاهزاده خالد بن سلمان، به تهران در ۱۷ آوریل ۲۰۲۵، که به عنوان «بالاترین سطح سفر در دهه‌های اخیر» توصیف شد، گامی نمادین و عملی برای تقویت گفت‌وگوی دوجانبه و حمایت از ثبات منطقه بود.
در جریان این سفر، شاهزاده خالد با سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران، دیدار کرد و پیامی از پادشاه سلمان بن عبدالعزیز به رهبر انقلاب، آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، ارائه داد. به گزارش خبرگزاری ایرنا، گفت‌وگوها بر توسعه روابط دفاعی، همکاری منطقه‌ای برای تقویت صلح و ثبات، و مبارزه با تروریسم متمرکز بود.
این سفر که پیش از دور دوم مذاکرات هسته‌ای در رم انجام شد، نشان‌دهنده تمایل عربستان به ایفای نقشی فعال در کاهش تنش‌ها است، به‌ویژه با توجه به تهدیدات آمریکا و رژیم صهیونیستی برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران در صورت شکست مذاکرات. انگیزه‌های این سفر به چند عامل بازمی‌گردد: نخست، عربستان به دنبال تضمین امنیت اقتصادی خود است، زیرا هرگونه تشدید نظامی می‌تواند زیرساخت‌های نفتی را به خطر بیندازد، همان‌طور که در حملات قبلی منتسب به متحدان ایران رخ داد.
دوم، ریاض می‌خواهد نفوذ دیپلماتیک خود را به عنوان یک قدرت منطقه‌ای تقویت کند، به‌ویژه پس از موفقیت در کاهش تنش‌ها در یمن از طریق نزدیکی با ایران. سوم، عربستان به دنبال ایجاد تعادل در روابط خود با ایالات متحده و ایران است تا از گرفتار شدن در مناقشاتی که به نفعش نیست، اجتناب کند، و با درک این نکته که پروژه توسعه‌طلبانه رژیم صهیونیستی امنیت جهانی را تهدید می‌کند.
در حالی که عراقی‌ها درگیر بحث درباره دعوت از احمد الشریع به اجلاس آتی اتحادیه عرب در بغداد و سفر محرمانه نخست‌وزیر عراق به دوحه و دیدار با الشریع در آنجا هستند، عراق نقش دیپلماتیک پشتیبان مذاکرات هسته‌ای را ایفا می‌کند و حمایت خود را از گفت‌وگو میان ایران و ایالات متحده اعلام کرده است.
عراق که روابط نزدیکی با ایران و ایالات متحده دارد، موفقیت مذاکرات را فرصتی برای تقویت ثبات منطقه‌ای می‌بیند که به نفع امنیت و اقتصادش است. بغداد، که پیش‌تر میزبان گفت‌وگوهای عربستان و ایران و مذاکرات هسته‌ای پیش از توافق ۲۰۱۵ بود، به دنبال تثبیت نقش خود به عنوان بازیگری بی‌طرف در منطقه است که جایگاه دیپلماتیک آن را تقویت می‌کند.
عراق از مذاکرات به چند طریق بهره‌مند می‌شود: نخست، موفقیت توافق هسته‌ای می‌تواند به رفع تحریم‌های ایران منجر شود که تجارت دوجانبه میان عراق و ایران، به‌ویژه در حوزه انرژی و کالاها، را تقویت می‌کند. دوم، کاهش تنش‌های منطقه‌ای خطر درگیری‌هایی را که ممکن است به خاک عراق کشیده شوند، کاهش می‌دهد، به‌ویژه با توجه به حضور نیروهای آمریکایی در این کشور. سوم، ثبات منطقه‌ای به تلاش‌های بازسازی عراق کمک می‌کند که به سرمایه‌گذاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی وابسته است.
بر اساس اطلاعات اطلاعاتی آمریکا، به نقل از گزارش‌های «آکسیوس»، اختلافاتی در دولت ترامپ درباره ایران وجود دارد؛ جریانی تندرو خواستار گزینه‌های نظامی و جریانی دیپلماتیک طرفدار گفت‌وگو است. در مقابل، اسناد اطلاعاتی رژیم صهیونیستی که در اکتبر ۲۰۲۴ منتشر شد، از آمادگی برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران خبر می‌دهد که مذاکرات را پیچیده‌تر می‌کند. ایران نیز انعطاف مشروطی نشان داده، مانند بحث درباره انتقال ذخایر اورانیوم به روسیه، اما از حق خود برای دسترسی به چرخه سوخت هسته‌ای کوتاه نمی‌آید.
سه سناریوی محتمل برای آینده مذاکرات
۱. توافق جامع: شامل محدودیت‌های سخت‌گیرانه بر برنامه هسته‌ای در ازای رفع تدریجی تحریم‌ها، که با توجه به فضای عمومی و گزارش‌ها محتمل به نظر می‌رسد.
۲. شکست مذاکرات: به دلیل مطالبات غیرقابل‌قبول آمریکا، که ممکن است ایران را به تسریع برنامه هسته‌ای و افزایش خطر درگیری نظامی سوق دهد.
۳. توافق موقت: متمرکز بر مسائلی مانند انتقال اورانیوم و توقف یا کاهش سطح غنی‌سازی، با به تعویق انداختن اختلافات بزرگ، که در حال حاضر واقع‌بینانه‌ترین سناریو است.
در نهایت، مذاکرات هسته‌ای با چالش‌های پیچیده‌ای مواجه است، اما حمایت کشورهای عربی کلیدی منطقه، به رهبری عربستان، و نقش عراق به عنوان حامی دیپلماتیک، شانس موفقیت آن را افزایش می‌دهد. عربستان از طریق سفر وزیر دفاع خود به تهران به دنبال تضمین ثبات منطقه‌ای است که منافع اقتصادی‌اش را حفظ کرده و نقش دیپلماتیک آن را تقویت می‌کند. عراق نیز از ثبات و تجارت احتمالی با ایران بهره‌مند می‌شود. بر اساس اطلاعات اطلاعاتی، مسیر دستیابی به توافق جامع دشوار اما نه غیرممکن است، و گفت‌وگوی دیپلماتیک بهترین گزینه برای جلوگیری از تشدید تنش‌هایی است که ممکن است منطقه را به سوی جنگی فاجعه‌بار سوق دهد.